1352737836

150 POWSTANIE PRZEKONAŃ I OBRZĘDÓW RELIGIJNYCH

zależy także od woli człowieka. Ponieważ bowiem zgoda na nie jest czemś rozumnem, rozumne zaś postąpienie jest dobrem, wola zaś z natury dąży do tego, co dobre, dlatego może w tym wypadku kazać się wznieść ponad nierozsądne wątpliwości i iść za tern, co się uznało za oparte na przekonywujących argumentach. Jeśli jednak jakiś wniosek jest niedogodny człowiekowi, narusza jego upodobania, wola może w dalekich już stadyach, przygotowujących dojście do niego, fałszować nasz sąd, odwodzić od badań, od zastanawiania się nad tern, co jest za, a zwracać uwagę na to, co contra, wskutek czego zamknie drogę do przyjęcia takiego wniosku ^x). Słusznie przeto uczyli już starożytni, źe poznać prawdę, zadaszca moralną i religijną, może tylko c/łowiek dobry, gotowy zawsze dobrze czynić i uznać wszelką prawdę, nawet najniewygodniejszą. Do pewnego też stopnia słusznem jest, co ktoś powiedział: „powiedz mi, jaką masz filozofię, a ja ci powiem, jaki masz charakter‘^Ł i nie bez słuszności twierdzi Cicero²), że „przeważna część ludzi kieruje się w swoich sądach miłością albo nienawiścią, skłonnością lub niechęcią¹'.

Drugim sposobem poznania prawdy jest wiara, którą określić można jako uznawanie prawdziwości pewnego twier-