1352737988

2U0 WOJNA I POKOJ

pejskich posiadłości, czyniącem zadosyć w dostatecznej mierze ich zaborczym popędom, czy potrzebom. Zadowolnione tymi zyskami nie szukały innych w wojnach między sobą. Także i ta okoliczność w pewnej mierze zaważyła na szali wypadków w duchu pokojowym, ale dlatego, że przez długie lata nie doszło do zbrojnych starć o podział Afryki i Azyi, między mocarstwa europejskie. Nie brakło zatargów o podział, nie doszło do wojen. Anglia przez długie lata nie przeszkadzała orężnie ani Franryi, ani Niemcom w obsadzaniu ziem poza Europą. Coprawda rozrost kolonialny Niemiec, choć bez porównania mniejszy niż francuski, budził w Anglii więcej zaniepokojenia, ponieważ uważano Niemcy na lądzie i na morzu za znacznie silniejsze, niż Francyę — stanowisko, które niewątpliwie w wysokim stopniii przyczyniło się do wybuchu wojny w roku 1914. Spór niemiecko-francuski o podział Ma-rocca, w ciągu którego Anglia silnie popierała Francyę, został ostatecznie pokojowo załatwiony, ale wywołał napięcie, które utrudniało pokojowe rozstrzygnięcie następnych zatargów. To samo można powiedzieć o zyskiwaniu przez Niemcy wpływów w Turcy i. Anglików niepokoiła budowa kolei bagdadz-kiej wedle planów niemieckich inżynierów i za niemieckie pieniądze. W pierwszej połowie 1914 roku i ten zatarg załatwiono umownie, ale wzajemne niedowierzanie pozostało. Pośrednio spory o podział ziem i wpływów poza Europą przyczyniły się do wybuchu wojny z roku 1914, ale nie bezpośrednio. Przez długie lata załatwiano je pokojowo. Gdy wielkim mocarstwom trudno było dojść do porozumienia, godziły się na rozstrzyganie sporów przez sądy rozjemcze lub na dokonanie zaboru przez małe państwa (Kongo belgijskie), byleby uniknąć wojny.

t

Prusy w łatach 1864—1870 trzykrotnie brały udział w zbrojnych zatargach, z których wykwitła niemiecka korona cesarska dla ich królów. Innych wojen po roku 1815 nie prowadziły. Austro-Węgry od lat 48 po raz pierwszy wiodą wielką wojnę. Pierwsze lata panowania cesarza Franciszka Józefa I-go rozbrzmiewały częściej rozgwarem wałki. Dalsze były równie