2588001452

Rozdział 1. Na czym polega diagnoza

psychologiczno-pedagogiczna?

1.1. Na czym polega diagnoza psychologiczna i pedagogiczna?

Diagnoza psychologiczno-pedagogiczna jest nieodłącznym elementem edukacji, adresowana jest praktycznie do wszystkich dzieci, zarówno uczniów najzdolniejszych, jak i tych, którzy przejawiają specjalne potrzeby edukacyjne o różnym charakterze i nasileniu. Zazwyczaj stanowi ona odpowiedź na pojawiający się problem z dzieckiem/uczniem, w kontekście procesu edukacyjnego i dobrostanu dziecka oraz wyznacza kierunek podejmowanych działań.

Termin diagnoza ma co najmniej dwa znaczenia. Może być rozumiany albo jako proces diagnozowania, albo jako efekt tego procesu (Stemplewska-Żakowicz, 2011; Paluchowski, 2007).

Diagnoza jako proces oznacza złożoną czynność diagnozowania (ang. assessment) obejmującą: formułowanie pytań diagnostycznych, wybór odpowiednich narzędzi, zbieranie danych, ich ocenę i integrację. Obejmuje ona zatem proces podejmowania decyzji, rozwiązywania problemów i testowania hipotez diagnostycznych. Jej efektem jest sformułowanie odpowiedzi na pytanie diagnostyczne i wyznaczenie dalszych kierunków postępowania (jw.).

W drugim rozumieniu diagnoza jest traktowana jako efekt, rezultat końcowy całego opisanego wyżej procesu. Oznacza ona w praktyce rozpoznanie, zrozumienie problemu osoby badanej, najczęściej zwieńczone sformułowaniem opinii psychologicznej bądź orzeczenia. Zazwyczaj takie podejście reprezentuje diagnoza nozologiczna, opisana dokładniej w następnym punkcie.

Działania diagnostyczne zawsze mają istotne znaczenie z etycznego punktu widzenia, ponieważ w oparciu o ich wyniki formułowane są zasady pracy z uczniem czy formy niezbędnej pomocy. Diagnoza sformułowana w postaci orzeczenia czy opinii nierzadko też przesądza o edukacyjnym losie badanego dziecka. Z tego powodu profesjonalne i odpowiedzialne podejście do zadań diagnostycznych jest tak ważne. Etyczne aspekty diagnozy szczegółowo omówiono w rozdziale 3.1.

Do zapamiętania:

Działania diagnostyczne zawsze mają istotne znaczenie z etycznego punktu widzenia - na ich podstawie formułowane są zasady pracy z uczniem czy formy niezbędnej pomocy, nierzadko też przesądzają one o jego edukacyjnym losie.

Diagnozowanie nie może być celem samym w sobie. Zwykle stanowi ono działanie przygotowawcze i podstawę interwencji, czyli konkretnych działań pomocowych, które mają poprawić sytuację ucznia lub stworzyć optymalne warunki, jak w przypadku uczniów szczególnie uzdolnionych. Najogólniej mówiąc, głównym celem diagnozy jest określenie aktualnego poziomu funkcjonowania osoby diagnozowanej i natury jej problemów, często także rozpoznanie ich przyczyn i możliwych konsekwencji. Nierzadko jest to też formułowanie prognoz dotyczących dalszego rozwoju, tworzenie planu działań pomocowych, w tym terapeutycznych, obserwowanie w sposób ciągły i długotrwały postępów oraz ocena efektów podjętych działań.

Współcześnie poszukuje się sposobów udoskonalania procesu diagnostycznego i przez to optymalizowania oddziaływań interwencyjnych. Oznacza to przede wszystkim skupienie się na praktyce opartej na dowodach empirycznych (Evidence-Based Practice, w skrócie EBP), czyli „dążenie do tego, by wszelkie oddziaływania praktyczne były oparte na podstawach naukowych, co przede wszystkim oznacza wymóg stosowania ustrukturalizowanych metod i procedur, które pomyślnie przeszły weryfikację empiryczną". (Stemplewska-Żakowicz, 2011, s. 44). Z tego nurtu wywodzi się diagnozowanie oparte na dowodach empirycznych (Evidence -BasedAssessment, w skrócie EBA). Oznacza