3289580559

ZAGADNIENIA POPIELNIC TWARZOWYCH 127

Taki punkt widzenia znajduje potwierdzenie w dokonanej przez E. Sturmsa i J. M. Navarro rekonstrukcji przebiegu i zasięgu „szlaku bursztynowego” w okresie halsztackim⁸³. Obaj autorzy uważają, że już w tym okresie docierał on bezpośrednio nad Bałtyk. Według E. Sturmsa z początkiem wczesnej epoki żelaza wymianę z południem prowadziła przede wszystkiem Sambia⁸⁴. Jednak z biegiem czasu coraz szersze tereny wybrzeża Bałtyku wchodziły w stosunki handlowe z południem Europy. Zestawienie wyników badań L. J. Łuki nad importami południowymi w kulturze łużyckiej okresu halsztackiego⁸⁵ i wspomnianego poglądu E. Sturmsa pozwala stwierdzić, że w okresie halsztackim C wymiana handlowa z Europą południową koncentrowała się na obszarze Sambii i na terenach kultury łużyckiej. Handel z ludami ziem położonych nad ujściem Wisły prowadzony był w tym czasie przez duże łużyckie ośrodki w rodzaju Gor-szewic⁸⁶. Natomiast w fazie D okręgu halsztackiego ludność Pomorza Gdańskiego wzięła bezpośredni udział w stosunkach wymiennych z południem Europy, co z czasem doprowadziło do upadku wspomnianych ośrodków łużyckich. Fakt ten jest również w charakterystyczny sposób zsynchronizowany z obserwowanym w tym okresie wzrostem ilości importów na Pomorzu Gdańskim. Występują one przede wszystkim w postaci muszel Kauri i paciorków z niebieskiego szkła i skupiają się na terenach powiatów: Starogard, Tczew, Kościerzyna, Pruszcz Gdański, Kartuzy, Wejherowo, Lębork i Puck oraz w okolicach Gdyni i Sopotu. Zdaniem L. J. Łuki z faktu rozmieszczenia większości importów na Wybrzeżu „wynikałoby, że dotarły one tam drogą morską”⁸⁷. Wydaje się jednak, że sytuacja taka jest w głównej mierze wynikiem istnienia właśnie na tym terenie najbardziej intensywnego osadnictwa kultury pomorskiej.

W trakcie analizy importów znajdowanych na Pomorzu zastanawiać musi niemal zupełny brak wśród nich przedmiotów metalowych. Możli-

⁸⁸ E. Sturms, Der ostbaltische Bernsteinhandel in der vorchristlichen Zeit, „Commentaciones baltice", t. 1: 1953, s. 167 n.; por. szczególnie rozdział III. Zob. też J. Wojtasik, rec. E. Sturms, op. cit., „Materiały Zachodnio-Pomorskie”, t. 5: 1959, s. 522 n.; J. M. Navarro, Prehistorie Routes between Northen Europę and Italy definded by the Amber Trade, „Geografical Journal”, t. 66: 1925, s. 481 n.

⁸⁴    Ten pogląd potwierdzony jest odkryciem glinianego naczynia importowanego typu Villanova w powiecie Ostróda, a więc na wschód od ujścia Wisły — w kierunku Sambii; Łuka, op. cit., s. 80; J. K o s t r z e w s k i, Czy ceramika przedhistoryczna była przedmiotem handlu?, „Przegl. Archeol.”, t. 8: 1949, z. 1, s. 2 n.; J. Janowski, Rola przełęczy karpackich w pradziejach, ZOW, R. 27: 1961, z. 2, s. 98, 99; Z. Pieczyński, Cmentarzysko z środkowego okresu lateńskiego w Rzężą -wach w powiecie tureckim, „Przegl. Archeol.", t. 16: 1964, s. 153.

⁸⁵    Łuka, op. cit., s. 85, 86.

⁸⁸ Łuka, op. cit., s. 90.

⁸⁷ Łuka, Uwagi o niektórych kontaktach, s. 277; tenże, rec.: W. La B a u m e, Cestaltung und Bedeutung der Gesichtsdarstellung, s. 341.