3289580821

328 Dział czwarty. — Wytrzymałość materyałów.

Stosunek

rozciągnięcie jednostkowe

e

er

«

nazywa się

ciągnienie    o    Ii

spólczynnikiem rozciągliwości (cm^a/kg), odwrotna zaś jego wartość Ii _ 1: a zwie się spólczynnikiem sprężystości (kg/cm²).

/.    a    .    ,

Mamy zatem:    = -- ,    /-—afer,

Ł    /!/

/•>. . /'«

PI ¹    '    /»V.

Spółczyunik rozciągliwości a josl przeto rozciągnięciem w cm. jakiemu podlega dany pręt. walcowy, o długości 1 cm i przekroju 1 nn^,J pod działaniem siły rozciągającej J kg. lub lei, treściwiej się wyrażając, jest to rozciągnięcie jednostki długości pod działaniem ciągnienia i kg. *)

Pojęcie spółczyunika sprężystości K objaśniano dotychczas niewłaściwie jako naprężenie w kg/cm³, jakiemu należałoby poddać dane ciało, ażeby rozciągnięcie jego było równo pierwotnej długości (/, = /k gdyby podobne odkształcenie było możliwe przy niezniienuein a.

Wielkości a i Ii pozostają wogóle w pewnej zależności od naprężenia o; dla niektórych materyałów (szczególniej dla żelaza kutego i stali) są one jednak w pewnych granicach naprężeń wielkościami prawic stalcmi; rozciągnięcia jednostkowe £ pozostają zatem w stosunku prostym do naprężeń o (e = a o, prawo Hook’a). Największe naprężenie    w kg,cin², przy którcm wyżej wzmiankowana

proporcyonalność jest jeszcze zachowaną, nazywa się granicą pro-

porcyonalności.

Większość materyałów budowlanych nic posiada jednakże tej granicy, lecz podlega ogólnemu prawu o odkształceniach sprężystych podług wzoru C. v. I3ach’a i W. Sehule’go: ”*)

e — « o”.

W tym wzorze a i n są wielkościami stalcmi. Dla surowca, miedzi, odlewów cynkowych, granitu, piaskowca, cementu, zaprawy cementowej i betonu n ;> 1, dla skóry i lin konopnych 11 c 1.

Oznaczywszy przez 7^ zmienny spółczynnik rozciągliwości, odpowiadający naprężo-żtMiiu o. otrzymamy:    o

<7.

-

rtfj • ił a. a więc « u a

^,l" l - da —    * da.

o

Poza granicami naprężeń proporcyonalnych a dochodzimy do naprężenia Of (kg/cm³), które nazywamy granicą ciastowatości. Pod

działaniem tych naprężeń pewne ciała podlegają bardzo szybkim odkształceniom trwałym, t. j. nie powracają już do kształtu pierwotnego.

Wytrzymałość na ciągnienie lub też naprężenie rozrywające K_t (kg/cm²) oznacza naprężenie, którego nieznaczne nawet powiększenie

*) Kpółczynnik rozciągliwości a odpowiada spułczynnikowi wydhiżalnośei wskutek ciepła. .lak spólczynnik rozciągliwości zależny jest od naprężenia, tak spólczynnik wy-dhiżalności cieplikowej od temperatury. Naprężenie więc i temperatura są poniekąd pojęciami pokrewnemi.

**) C. v. Tłach. Mnscliinen-Elemento, fi wvd., str. C8fi; Zeitschr. d. V. d. Ing. 1897 str. 248.