3289580827

II. Wytrzymałość prętów prostych. 347

Stosując wzór Eulcr’a do obliczeń wielkości przekroju, bez uprzedniego oznaczenia początkowej długości wy boczenia Iq_: należy w każdym wypadku sprawdzić, czy nic przekraczamy ciśnienia bezpiecznego fc.

Jeżeli r — )' J: F oznacza najmniejszy promień bezwładności danego przekroju w cm., to, podług doświadczeń Tetmajera *). wzory Eulcr’a raożua stosować tylko wtenczas, gdy stosunek l: r większy jest mż 100 dla drzewa, niż 80 dla żelaza lanego, niż 112 dla żelaza spawalnego, wreszcie niż 105 dla żelaza zlewnego.

3.    Tablica poniższa (str. 348) zawiera w sobie dla ważniejszych materyałów budowlanjTh czynniki- najpotrzebniejsze do obliczenia wytrzymałości na wyboczenic, a mianowicie: stopień bezpieczeństwa (3 przeciw wyboczeniu, wielkości niezbędnych momentów bezwładności w niebezpiecznych przekrojach prętów, pracujących na wy-boczcnie prz}^r 2-gim sposobie osadzenia końców, **) wreszcie wzmiankowane długości początkowe l_n,. Tablicę tę można stosować do konstrukcyi budowlanych, natomiast spółczynniki © dla części maszyn podano w Dziale piątym: I Części maszyn. Tablicę obliczono, podstawiając zamiast 7i- wartość przybliżoną = 10.

W tablicy oznacza:

P obciążenie bezpieczne w fc<y, 1\ w t (tonach),

l długość prętów w m,

b mniejszy bok prostokąta w w,

d średnicę przekroju kołowego w m.

Przy obliczeniu słupów, stawianych joden nad drugim (w budynkach wielopiętrowych), jako długość słupa J, pracującą na wyboczenic, przyjmujemy wysokość jednego piętra, przyczetn jednak nieodzownem jest, ażeby końce słupów przy obciążeniu nie mogły się przesuwać w kierunkach poziomych, co osiągamy przez umocowanie owych końcy za pomocą belkowania, za pomocą odpowiednich ściągów i t. p. Por. Słupy z żelaza lanego; Dział ósmy: Matorjały budowlane.

Wielkość przekroju, obliczona z wzorów na wyboczcnie, przy sposobie osadzenia końcy podług Nr 2, niezbędną jost tylko w środku długości pręta* przy a, rys. 201. W końcach starczy przekrój obliczony podług prostego ciśnienia bozpieczncgo i. Funkcja, podług której przekrój zmniejsza się ku końcom pręta, posiada względnie nieznaczny tylko wpływ na wytrzymałość pręta.

Moment bezwładności J dla sposobów osadzenia końcy pręta, wskazanych w przypadkach 1), 3) i 4) powinien być 4 razy, ‘/₂ ra-za, wzgl. \l_l razy, większy od wielkości podan}'ch w tablicy, początkowa długość wy boczenia    natomiast */₂ razy, 1,41 razy, wzgl. 2

razy większa niż podana w tablicy.

4.    Stosowanie wzorów Euler’a prawie zawsze okaże się właści-wem i cclowcm, jedynie krótkie pręty wypada obliczać na proste ciśnienie bezpieczne k. Natomiast wzory empiryczne Rankine’a, Schwarz^, Lang’a, Schaeffera i innych (osnute na oznaczeniu bezpiecznego ciśnienia we włóknach skrajnych, obliczonego z pewnej, przypuszczalnej mimośrodkowości obciążenia i pewnego przegięcia) nie mają ani naukowej ani doświadczalnej podstawy, jak tego dowiodły wywody teoretyczne H. Zimmermann’a f) i doświadczenia J. Bauschinger’a.

^m) L. Tetmajer. Gesctze ikr Knickfcstigkcit der toclmisch wichtigsten BaustofTc. Heft VIII der jSIittcilungcu der Zńricker Matcrialpriifungsanstalt, 1890, Sclbstvcrlag der Anstalt, — oraz Zeitschr. d. V. d. Ing. 1896. S. 1404.

**) W praktycznych zastosowaniach najczęściej natrafia Bię sposób osadzenia końcy podług Nr 2, rys. 201, z tego też powodu drugą częśó tablicy obliczono wyłącznie dla tego sposobu osadzenia, t. j. dla obydwu końcy swobodnych.

Ił. Brcdt. Zeitsclir d. V. d. Ing. 1894. str. 845. f) Contrallilatt d. Bauverw. 1880, str. 217, 225, 243 i 353.