3360446534

XXVI Międzynarodowe Sympozjum im Bolesława Krzysztofika AQUA 2006 WODA

BIOLOGICZNA OCENA JAKOŚCI WÓD RZEKI PIŁAWY (DOLNY ŚLĄSK)

W OPARCIU O ANALIZĘ MAKROFITÓW I MAKROZOOBENTOSU

(BIONDICA Tl ON OF WATER POLLUTION BY AQUATIC MACROPHYTES AND MACROZOOBENTHOS FROM RIVER PIŁAWA (LOWER SILESIA))

Justyna Rybak, Barbara Umińska-Wasiluk

Słowa kluczowe

Biondykacja, makrofity. makrozoobentos, metale ciężkie, indeks biotyczny Streszczenie

Rzeka Pilawa charakteryzuje się zarówno wysokim i jak i umiarkowanym stopniem zanieczyszczenia. Stanowiska badawcze w obrębie rzeki zaplanowano tak, aby znacznie różniły się stopniem zanieczyszczenia. Zbadano zawartość metali ciężkich Zn, Mn, Ni, Pb i Fe oraz zawartość podstawowych składników pokarmowych N, P, K, Na i S w wodzie, osadach dennych i roślinach: Elodea canadensis, Polygonum amphibium f. decumbens, Potamogeton crispus, Sium latifolium, rosnących w rzece Pilawie. Otrzymano dodatnią korelację zawartości Fe w wodzie, osadach dennych i Potamogeton crispus dla monitorowania zanieczyszczeń tym pierwiastkiem. Zbadano także wpływ typu i ilości zanieczyszczeń na strukturę biocenozy makrobezkręgowców^:. Jakość wody rzecznej została oceniona z zastosowaniem systemu biotycznego BMWP- PL, ASPT i OQR.

Część doświadczalna

Badania przeprowadzono na Dolnym Śląsku, w rzece Pilawie, od obszarów źródliskowych aż po ujście do rzeki Bystrzycy. Na wybranych 8 stanowiskach pobrano próbki wody, osadów dennych i roślin. Próby pobierano w trzech powtórzeniach, trzy razy w sierpniu 2004r., w jednotygodniowych odstępach czasu. Natomiast osady pobierano z warstwy powierzchniowej, odpow iadającej ryzosferze, od 0-20 cm. Wszystkie rośliny zebrano z wybranych powierzchni 1 m². Przy poborze prób kierowano się dostępnością roślin w' rzece.

W wodzie oznaczono pH (potencjometrycznie), zawartość NO3, N0₂, NH4, P0₄, K, Na, S0₄ oraz Zn, Mn, Cu, Ni i Fe. W próbach osadu i roślin oznaczono (po uprzedniej mineralizacji na mokro w systemie otwartym) N, P, K, Na, S oraz pozostałe pierw iastki (w tym metale ciężkie) Zn, Mn, Cu, Ni, Pb i Fe przy utyciu absorpcji atomowej AAS Avanta PM. Pełna metodyka dostępna jest w: Umińska-Wasiluk B. 2004, Praca magisterska: Bioindykacja zanieczyszczenia rzeki Pilawy z wykorzystaniem makrofitów wodnych, UWr.

Do obliczeń statystycznych wszy stkie dane zlogarytmowano, aby stosowane testy do badań mogły spełniać warunek normalności rozkładu. Dla wszystkich stanowisk (zmienność wyników), dla roślin (dla gatunku, który występował co najmniej na trzech stanowiskach), wody i osadów zastosowano analizę wariancji ANOVA, test-Fishera przy poziomie prawdopodobieństwa - 0,05. Stopień powiązania między badany mi czynnikami środowiska zbadano stosując korelacje Pcarsona pomiędzy poszczególny mi gatunkami roślin a wodą oraz pomiędzy poszczególnymi gatunkami roślin a osadem (osobno dla form całkowitych a osobno dla form wymiennych).

Do poboru makrofauny bentosowej wykorzystano czerpak o wielkości otworów ok. 0,4-0,5 mm (liczba próbek pobranych jednorazowo na stanowisku wynosiła 10 prób). Zastosowano metodę pobierania próbek "kopnięciem" (Danish fauna Index) przy pomocy czerpaka.

Zebrane gatunki zostały utrwalone w alkoholu i oznaczone odpowiednimi kluczami za pomocą mikroskopu stereoskopowego (MBS 9 produkcji rosyjskiej). Do oceny jakości wody zastosow ano indeks BMWP- PL i ASPT (Avarage Score Per Ta\on) [1 oraz obliczono ogólną jakość wody OQR (Overall Quality Rating) [2],

Wyniki

Wyniki analiz przedstaw iono tabelach 1, 2 i 3 i 4.

-36-