2165574110

IV. ZMIANY W SIECI OSIEDLI MIEJSKICH W OKRESIE BUDOWY

PODSTAW SOCJALIZMU

Wielkie reformy ustrojowe, mające zmienić tok dziejów naszego kraju, przeprowadzane były w Białostockiem na gruzach dorobku przeszłości. Dotkliwe zniszczenia wojenne pogłębiały dysproporcję między badanym obszarem a resztą kraju, dysproporcję powstałą w wyniku różnic w rozwoju, typowych dla kapitalizmu w ogóle, a w Polsce w szczególności. Po wstępnej odbudowie zniszczeń można było ocenić rolę Białostockiego w całokształcie gospodarki kraju. Województwo należało do najbardziej zaniedbanych obszarów Polski, w których zacofanie występuje w każdej niemal gałęzi gospodarki narodowej, poczynając od uprzemysłowienia poprzez rolnictwo i komunikację, kończąc na osadnictwie. Na obszarze równym 8,4% powierzchni Polski skupiło się tu w 1949 r. zaledwie 2,6% ludności, 2,2% ludności miejskiej, przemysł socjalistyczny zatrudniał tu 0,5% robotników całego kraju, a wartość jego produkcji wynosiła 0,6%". Sytuację województwa utrudniał fakt, że składało się ono z dwu jednostek o zupełnie odmiennej problematyce; przyłączone bowiem trzy powiaty mazurskie reprezentowały inny potencjał, inny był też tam stopień i rodzaj zniszczeń. Ponadto woj. białostockie było i częściowo nadal jest obszarem niejednolitym narodowościowo, co stwarzało dodatkowe problemy.

Porównując miasta białostockie z ludnością miejską całego kraju należy zwrócić uwagę na odsetek ludności rolniczej, który przeszło dwukrotnie przewyższa odsetek ogólnopolski i wykazuje nawet nieznaczny wzrost. Wiąże się to z jednej strony z zaliczeniem do rzędu miast wielu osiedli, które faktycznie mają charakter wiejski (np. Suraż — ok. 85% ludności rolniczej, Nowogród — ok. 69% rolników), lub też z dołączenia do miast tzw. „przedmieść”, często odległych od właściwego ośrodka miejskiego o kilka kilometrów i mających charakter czysto rolniczy. W 1954 r. liczba mieszkańców Goniądza wynosiła około 2 tys., przy czym w samym mieście mieszkało około 1,2 tys., a na

⁹⁹ B. Malisz, J. Kostrowicki, Aktywizacja województw niedostatecznie zagospodarowanych 1950—1955, Warszawa 1952, 6. 51.