2165574137

Powojenne zmiany ludnościowe    111

liczących powyżej 20 tys. znacznie niższy (59 wobec 70), oczywiście znacznie wyższe są również odsetki ludności miast 5—20 tys.

W sumie tempo wzrostu ludności miejskiej w woj. białostockim było w ostatnim okresie szybsze niż średnio w Polsce (wskaźnik 145 wobec 135).

O wzroście ludności poszczególnych miast najlepsze pojęcie dają mapy stanu sieci miast z 1950 i 1959 r. (m. 14 i 15). Przed sporządzeniem tych map ustalono bardziej precyzyjnie aniżeli poprzednio listę osiedli miejskich. Poprzednio bowiem do grupy tej zaliczano osiedla będące wcześniej miastami oraz wszystkie te osiedla, które liczyły ponad 1 tys. mieszk.

Korzystając z będących do dyspozycji danych Narodowego Spisu Powszechnego, podających informacje o udziale ludności rolniczej i nierolniczej we wszystkich osiedlach, posłużono się wprowadzonym przez J. Kostrowickiego kryterium aglomeracji ludności nierolniczej. Kostro-wicki traktował jako miasta te osiedla, w których skupiało się co najmniej 2 tys. ludności utrzymującej się z zawodów pozarolniczych, a jako osiedla miejskie te osiedla, w których liczba ludności nierolniczej była wyższa cd 1 tys. (lub 500). Wydaje się, że sztywne zakładanie takiej granicy, chociaż usprawiedliwione w skali ogólnopolskiej, nie może być uznane za właściwe przy szczegółowych badaniach obszaru jednego województwa. Dla uzyskania bardziej obiektywnych rezultatów zestawiono wg liczby ludności nierolniczej 1950 r. wszystkie osiedla, które w przeszłości miały prawa miejskie, oraz te, co do których można przypuszczać, że mają charakter miejski. Analizując przebieg krzywej, jaką tworzą wzrastające liczby ludności nierolniczej, możemy stwierdzić, iż krzywa ta przebiega miejscami łagodnie, co oznacza, że liczba nierolników jest w wielu osiedlach zbliżona, miejscami zaś wznosi się dość szybko do góry. Te ostatnie miejsca należy uznać za strefy graniczne, oddzielające od siebie grupy osiedli różniących się od grupy sąsiednich. W tych strefach szukać trzeba granic między osiedlami miejskimi i osiedlami nie posiadającymi charakteru miejskiego. Wydaje się, że można wyróżnić strefy graniczne około 300, 800 i 1,5 tys. osób. Na tej podstawie wyróżniono jako osiedla miejskie te ośrodki, które w 1950 r. miały 800—1500 nierolników, a jako miasta te ośrodki, które miały powyżej 1,5 tys. nierolników. Ogółem analizie poddano 81 osiedli; w wyniku — 15 uznano za osiedla o charakterze miejskim, a 21 za miasta. Na m. 14 przedstawiono ponadto 16 większych osiedli, nie mających jednak w dostatecznym stopniu charakteru miejskiego, chociaż 6 z nich ma prawa miejskie (Drohiczyn, Goniądz, Nowogród, Rajgród, Suraż, Zabłudów).