2165574179

124 Osiedla miejskie w okresie budowy podstaw socjalizmu

OŚRODKI LOKALNE OKOŁO 1955 R.

Głównym kryterium, na którego podstawie ustalono hierarchię ośrodków lokalnych woj. białostockiego około 1935 r., był handel i rzemiosło. Obecnie handel nie jest u nas dobrym miernikiem zarówno ze względu na silne zniszczenie spowodowane wojną, o których była już mowa poprzednio, jak i późniejszy rozwój sytuacji po wojnie. Likwidacja handlu prywatnego odbiła się przede wszystkim na małych miasteczkach, w których gwałtownie spadła liczba placówek handlowych. W Sokółce jest obecnie 37 placówek detalicznych wobec 180 przed wojną, odpowiednie liczby dla innych mniejszych miast województwa białostockiego wynoszą: Czyżewo — 12 i 200, Krynki — 10 i 100, Kuźnica — 5 i 40, Radziłów — 7 i 30 itp. Mniejszy jest spadek liczby Sklepów w miastach ziem odzyskanych, gdzie już przed wojną placówki handlowe były większe i lepiej wyposażone, np. w Ełku było przed 1939 r. około 150 sklepów, obecnie — 108. Wielki spadek wystąpił w Białymstoku (400 wobec 2,6 tys. w 1934 r.), ale za to poważnie wzrosła tu przeciętna wielkość sklepu. Z drugiej strony rozbudowywany handel państwowy nie starał się skompensować tych strat, kierując się niekorzystną dla miasteczek tendencją zbliżenia do terenu przez rozbudowę sieci sklepów wiejskich. Zalety rozproszenia sieci detalicznej obniżane były przez niewłaściwe zaopatrzenie tych sklepów, w wyniku czego i tak rolnik zmuszony był do wyjazdu do miasteczka w poszukiwaniu potrzebnych mu artykułów, które spodziewał się nabyć albo w sklepie, albo u pokątnego dostawcy. Zjawisko uciekania rzemiosła i drobnego handlu w podziemie odbijało się na układzie danych statystycznych, którymi można byłoby się posłużyć w niniejszych rozważaniach. Dotyczy to zwłaszcza rzemiosła. Oficjalne dane z lat 1955—1956 obejmują bowiem zaledwie część faktycznie pracujących rzemieślników. Jak wynika z informacji zebranych w terenie, faktyczna liczba rzemieślników była w niektórych małych osiedlach 2—3 razy większa od zarejestrowanej. Niestety w rozważaniach niniejszych trzeba się było oprzeć na danych oficjalnych, niewątpliwie zaniżonych, ale jedynych i porównywalnych. Ogólna liczba wziętych pod uwagę warsztatów była znacznie niższa niż przed wojną. W Białymstoku było przed wojną około 1,6 tys. warsztatów rzemieślniczych (zakłady przemysłowe VIII kategorii wg GUS) — obecnie 600; w Sokółce — 117, teraz — 73; również w Ełku notujemy spadek ze 100 do 70. Raz jeszcze należy podkreślić, że faktyczny spadek był mniejszy. Dla ustalenia hierarchii ośrodków lokalnych w województwie białostockim wzięto pod uwagę: liczbę ludności, liczbę sklepów, istnienie targowisk, liczbę zakładów rzemieślniczych, istnienie Państwowych Ośrodków Maszynowych, liczbę szkół średnich ogólnokształcących oraz szkół zawodowych (zarówno średnich — techników.