2165574471

Okres Królestwa Polskiego (1864—1914) 65

i wysyłki bydła. Wreszcie na południe od Ełku jako osiedle handlowe rozwinęła się stacja graniczna Prostki. Z południa przywożono tu gęsi (do 500 tys. rocznie), bydło, konie i zboże; tutaj miały swe siedziby firmy handlowe i spedycyjne⁶⁶.

Gospodarka Prus Wschodnich rozwijała się znacznie wolniej niż gospodarka pozostałych części Rzeszy, dlatego następował stały odpływ ludności z obszarów coraz bardziej zacofanych. W latach 1870—1910 wyemigrowało z Prus około 700 tys. osób pomimo subwencji i akcji osadniczej⁶⁷.

Ludność trzech miast należących obecnie do województwa białostockiego stale wzrastała, a tempo jej przyrostu wcale nie ustępowało miastom po drugiej stronie granicy.

Na mapach 7, 8 i 9 przedstawiono stan sieci miast i osiedli miejskich w 1880, 1895/1897 i 1910 r., zaznaczając obok wielkości miast również tempo wzrostu ich ludności. Jako miasta zaznaczono tam osiedla posiadające prawa miejskie, natomiast jako osiedla miejskie te, które miały statut osad⁶⁸ lub ponad 1 tys. mieszk.

Tabela 8

Struktura miast i osiedli miejskich ok. 1880 r. wg liczby mieszkańców

Liczba ludności (w tys.)

Rodzaj osiedli	0,5-1	1—2	2-5 j	5—10	10- 20	>20	Ogółem
Miasta	1	8	15	5	2	1	32
Osiedla		14	12				26
Razem	1	22	27	5	2	1	58

W 1880 r. największe zaludnienie miał Białystok (około 35 tys. mieszk.) otoczony niewielkimi miastami przemysłowymi, spośród których Wasilków rósł, natomiast Supraśl wykazywała spadek zaludnienia. W trzeciej ćwierci XIX w. spadło również zaludnienie Suraża, Tykocina, Lipska oraz Filipowa, Przerośli i Wiżajn. Najwyższe wzrosty wykazały: garnizonowy ośrodek Zambrów oraz omawiane powyżej Prostki.

66    E. S c h e u, op. cit.

67    A. Mu en nich, Osadnictwo niemieckie w Prusach Wschodnich. Rozprawa z pr. zbiór. Stosunki gospodarcze Prus Wsch., Toruń 1934, s. IV + 52.

68    W 1369 i 1870 r. w Królestwie kongresowym przeprowadzono na szeroką skalę reformę administracyjną; cofnięto prawa miejskie 334 -podupadłym miastom, które odtąd określano terminem osad [37]. Na interesującym nas terenie prawa miejskie straciło wówczas 19 miast, w guberni łomżyńskiej: w pow. łomżyńskim — Nowogród, Śniadowo, Wizna, Zambrów; w pow. szczuczyńskim — Grajewo, Radziłów, Rajgród, Wąsosz; w pow. mazowieckim — Ciechanowiec (należąca do Królestwa

5 Miasta woj. Białostockiego