2165574557

Okres międzywojenny (1921—1939) 91

kalnych II rzędu wzdłuż linii kolejowej w stronę Warszawy i Ostrołęki, przy czym zarówno Sokoły, Wysokie Mazowieckie jak i Czyżewo nie znajdowały się bezpośrednio przy linii, ale w odległości paru kilometrów.

Ośrodki I rzędu były rozproszone między wymienionym wyżej pasmem, na którego wschodnim krańcu leżała Sokółka, a drugim pasmem ośrodków wyższego rzędu — Augustowem, Grajewem i Kolnem.

Oba te pasma połączone były w części zachodniej linią, przebiegającą przez dwa ośrodki II i III rzędu — Zambrów i Łomżę. Miasta te, a zwłaszcza Łomża, stanowiły silne węzły komunikacji autobusowej, ustępujące jedynie Białemustokowi.

W północnej oraz w południowej części województwa występowały niemal wyłącznie ośrodki II i III rzędu, natomiast liczba ośrodków niższego rzędu była nieznaczna. Ich rolę spełniały małe osiedla, nie posiadające praw miejskich, słabo i średnio ożywione ośrodki targowe.

Poza rejonem Białegostoku układ ośrodków lokalnych pokrywał się z rozmieszczeniem miast i osiedli miejskich.

Konsekwencją słabej aktywności gospodarczej miast białostockich był powolny wzrost ich zaludnienia. Mimo że ludność miejska województwa (w granicach przedwojennych) wzrosła od 318 tys. w 1921 r. do 397 tys. w 1931 r., a więc prawie o 25%, wzrost ten był niższy od ogólnego przyrostu ludności, w rezultacie czego odsetek ludności miejskiej zmalał w tym okresie z 24,6% do 24,1'%. Z analizy rozwoju ludności miast białostockich w latach 1921—31 dokonanej przez W. Or-mickiego [11] wynika, że więcej niż połowa analizowanych miast wykazała wzrost słabszy od przyrostu naturalnego, a więc z miast tych odpływała ludność. W dwu dalszych (Stawiskach i Sokołach) emigracja przewyższyła przyrost naturalny, w rezultacie czego spadła absolutna wielkość zaludnienia tych miast. Ormicki analizuje równocześnie zmiany gęstości zamieszkania (liczba osób przypadających na jeden budynek mieszkalny) i stwierdza, że nie zawsze miasta emigracyjne wykazywały spadek, a imigracyjne — wzrost gęstości zamieszkania.

Ze sporządzonej przez Ormickiego mapy wynika, iż miasta imigracyjne występowały w centrum (Białystok, Starosielce, Wasilków, Supraśl, Łapy), na południu (Bielsk Pod., Narew, Boćki, Kleszczele i Mielnik), na zachodzie wokół emigracyjnej Łomży (Nowogród, Zambrów i Jedwabne) oraz na północy (Suwałki, Sejny, Augustów, Nowy Dwór. Grajewo). Natomiast wokół Białegostoku, w pewnej od niego odległości rozciągała się strefa, w której leżące miasta wykazywały ubytek wędrówkowy ludności; strefa ta oddzielała od siebie również peryferyjne zgrupowania imigracyjnych miast. Wydaje się, że istnienie tej