3784493618

Piotr Matyjasiak

jające warunki (Newton 1998)¹³. W oparciu o dane na temat liczebności i rozmieszczenia niewielkiej grupy gatunków ptaków można tanio i szybko ocenić stan ochrony ekosystemów na dużych obszarach. Weźmy za przykład ekosystem rzeki niżowej. Dobrym wskaźnikiem stopnia naturalności koryt dużych rzek niżowych będą gnieżdżące się na piaszczystych wyspach w nurcie rybitwa rzeczna Sterna hirundo i rybitwa białoczelna, a w przypadku małych rzek - zamieszkujący skarpy brzegowe zimorodek Alcedo atthis. Stan zachowania zalewowych łąk i mokradeł w dolinach dużych i małych rzek można łatwo ocenić na podstawie obecności i wielkości populacji lęgowej rycyka Limosa limosa i krwawodzioba Tringa totanus, a nadrzecznych lasów łęgowych - na podstawie występowania dzięciołów. Natomiast w przypadku ekosystemu lasu dobrym i wystarczającym wskaźnikiem stanu jego zachowania wydaje się być dzięcioł czarny Dryocopus martius (Keller 2007). Występowanie tego gatunku jest ściśle związane z obecnością martwych i zamierających drzew. Z kolei ich obecność jest dobrym wskaźnikiem różnorodności biologicznej lasu (Gutowski et al. 2005).

J. Inne wskaźniki naturalności. Służą do oceny stopnia naturalności krajobrazu i układów ekologicznych w skali makro, takich jak doliny dużych rzek. Najważniejszym i najczęściej stosowanym wskaźnikiem jest udział (mierzony procentem zajętej powierzchni) rzadkich i zagrożonych zbiorowisk roślinnych (np. Obidziński 2011, Matuszkiewicz et al. 2000, Solon 2003)¹⁴. Kolejnym wskaźnikiem jest stopień heterogenności krajobrazu, wyrażający się udziałem elementów strukturalnych środowiska związanych z ukształtowaniem i rzeźbą terenu. Przykładowo, w ocenie stopnia naturalności dolin rzecznych wartość wskaźnikową ma: stopień zmienności szerokości koryta, zróżnicowanie linii brzegowej, obecność rozgałęzień koryta, piaszczystych wysp różnej wielkości i wysokości, bocznych dopływów, starorze-

Interesującymi przykładami opracowań waloryzacyjnych, w których wykorzystano ptaki jako wskaźniki stanu środowiska, są prace Bednorza (1995), Kellera et al. (2000), Nowakowskiego i Górskiego ((2009) oraz Kuczyńskiego i Chylareckiego (2012).

Podstawą do waloryzacji terenu za pomocą tego wskaźnika jest aktualna mapa roślinności rzeczywistej (np. Dubiel i Szwagrzyk 2008).

68