5027719487

419

NOWA RETORYKA W UJĘCIU CHAIMA PERELMANA

George A. Kennedy zdystansował się od Form- i Redaktionsgeschichte, które koncentrują się na pracy redaktora i jego intencji teologicznej²⁶. Odciął się także od krytyki literackiej określanej jako new criticism. Gdy bowiem new criticism (uwzględniający retorykę) zajmuje się interakcją tekstu ze współczesnym czytelnikiem, rhetorical criticism odczytuje Biblię tak, jakby była czytana przez chrześcijan antycznych, członków społeczeństwa używającego na co dzień języka greckiego, zaznajomionych z kulturą retoryczną swojej epoki²⁷. Jeden z przedstawicieli metody rhetorical criticism, Duane Francis Watson, twierdzi, że umożliwia ona odbiór tekstu zbliżony do tego, jaki był właściwy dla zamierzonego odbiorcy w I w., a samą metodę sytuuje „between ahistorical literary criticism and histori-cal-criticism”²⁸.

II. ZAŁOŻENIA NOWEJ RETORYKI

Niektóre założenia nowej retoryki omówimy w trzech punktach: kontekst filozoficzny, specyfika nowej retoryki, audytorium i założenia wstępne.

1. Kontekst filozoficzny

Od Arystotelesa bierze swój początek rozróżnienie na rozumowanie analityczne (zawierające dowodzenie naukowe, apodyktyczne, rzetelne) oraz dialektyczne²⁹. Pierwsze z nich wychodzi z przesłanek koniecznych lub przynajmniej niewątpliwie prawdziwych i może (dzięki niezawodnym sposobom wnioskowania) dochodzić do wniosków koniecznych i prawdziwych. Rozumowanie analityczne zmierza do prawdy materialnej, czyli obiektywnej, a znajduje zastosowanie w różnych dziedzinach wiedzy (dowody naukowe)³⁰. Na straży poprawności rozumowania analitycznego stoi logika formalna.

²⁶    Mimo podobieństwa terminologicznego (rhetorical criticism) nie można utożsamiać nowej retoryki, której twórcą jest J. Muilenburg (uczeń Gunkela), z metodą G. A. Kennedy’ego. J. Muilenburg rozumiał bowiem rhetorical criticism jako rodzaj literary criticism, zajmujący się przede wszystkim kompozycją ze względu na argumentację. Tym samym nie kwestionował Gattungsforschung, ale starał się uzupełnić tę metodę o elementy, które - jego zdaniem - były w niej zapoznane.. Metoda J. Muilenburga - przy jej specyfice - jest przydatna w badaniach niektórych tekstów Pisma Świętego (zwłaszcza poetyckie partie ST). Por. J. Muilenburg, Form Criticism andBeyond, „Journal of Biblical Literaturę” 1969, 88, s. 1-18; Por. R. D. Jr. Anderson, Ancient Rhetorical Theory and Paul..., s. 18-19.

²⁷    Por. G. A. K e n n e d y, New Testament Interpretation..., s. 10; R. D. Jr. A n d e r s o n, Ancient Rhetorical Theory and Paul..., s. 24.

²⁸    D. F. W a t s o n, Rhetorical Criticism of the New Testament, Leiden 1994, s. 110.

²⁹    Por. Arystoteles, Topiki I, 1,1 OOb oraz Analityki.

³⁰    Logiką, sądem, wnioskowaniem, dowodzeniem i definiowaniem zajmuje się Arystoteles w pismach Organon, z których jedno zatytułowane Topiki mówi o miejscach wspólnych (topoi koinoi, loci communes).