5341838945

116 Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego 2012/2013

zapewnianie im jak najwyższego stopnia autonomii i zarazem jak największego udziału w szerszych procesach oddziaływań międzynarodowych, co łącznie może podnosić pozycję i zwiększać ich prestiż międzynarodowy”⁴⁵. Poprzez różnicowanie, wzbogacanie i maksymalizowanie uczestnictwa międzynarodowego państwa starają się osiągać swoje cele, w tym te dotyczące bezpieczeństwa (np. poprzez udział w organizacjach międzynarodowych, sojuszach, ugrupowaniach koalicyjnych i innych porozumieniach). Znajdujące się zaś na trzecim miejscu potrzeby, interesy i cele funkcjonalne służą wspomaganiu procesu realizacji dwóch poprzednich typów: „Zakładają one ciągłe polepszanie racjonalizacji, sprawności i efektywności uczestnictwa państwa w stosunkach międzynarodowych”⁴⁶. To w ich ramach może się odbywać funkcjonalna koordynacja polityki wewnętrznej z polityką zagraniczną dla skutecznego prowadzenia polityki bezpieczeństwa, co jest szczególnie istotne zwłaszcza w dobie globalizacji⁴⁷.

Zarysowane trzy grupy celów (wraz z powiązaniem ich z potrzebami, a pośrednio też z interesami) są właściwe wszystkim państwom. Oczywiście, ich zakres i ranga zależą od rangi państwa, oceny własnego miejsca w systemie międzynarodowym, a także skali zamierzeń opartych na aspiracjach. W sytuacji maksymalizowania celów może dochodzić do nadinterpretowania tzw. żywotnych interesów⁴⁸, co prowadzi często do napięć i sprzeczności międzynarodowych, zaś w skrajnych przypadkach także do konfliktów. Może zatem dochodzić do sprzeczność celów, a także do sytuacji, gdy dany podmiot uznaje zasadę, że „cel uświęca środki”. Jest to jednak zrozumiałe, gdyż pierwszoplanowym celem państw i narodów jest zapewnienie bezpieczeństwa przede wszystkim sobie. Oczywista jest ponadto odpowiedzialność rządów wobec własnych społeczeństw, nie zaś wobec społeczności międzynarodowej. Można nawet postawić tezę, że to właśnie dla zagwarantowania bezpieczeństwa społeczności ludzkich powstały państwa⁴⁹. Prymat interesów bezpieczeństwa nie wyklucza jednak, że niekiedy państwa dla realizacji ważnych (żywotnych na ogół, choć niekiedy związanych także z zaspokajaniem aspiracji w zakresie prestiżu międzynarodowego) celów podejmują działania nawet w gruncie rzeczy ryzykowne dla swego bezpieczeństwa⁵⁰. Głównym celem pozostaje jednak ochrona żywot-

⁴⁵    J. Kukułka, Zaspokajanie potrzeb i rozwiązywanie konfliktów w stosunkach międzynarodowych, [w:] Stosunki międzynarodowe..., s. 245. Por.: International Security: Reflections on Survival and Stability, red. K. J. Twitchett, Oxford University Press, London 1971.

⁴⁶    J. Kukułka, Zaspokajanie potrzeb i rozwiązywanie konfliktów w stosunkach międzynarodowych, [w:] Stosunki międzynarodowe..., s. 245.

⁴⁷    Szerzej: R. Zięba, Wpływ tendencji globalizacyjnych na bezpieczeństwo narodowe, „Rocznik Nauk Politycznych”, 2001, t. 3, s. 54-55.

⁴⁸    Szerzej: F. Hartmann, The Relations ofNations, Macmillan, New York 1962, s. 6, 14; J. Frankel, National Interest, Pall Mail, London 1970, s. 73-76; F. S. Northedge, The International Political System, Faber, London 1976, s. 194-197.

⁴⁹    Według amerykańskich politologów grupy ludzi w poszukiwaniu bezpieczeństwa „ukształtowały się w państwa narodowe, a nacjonalizm powstał jako rezultat wysiłków, aby postawić bezpieczeństwo państwa ponad wszystkimi innymi wartościami”. Security in a World ofChange. Readings and Notes on International Relations, L. W. Farnsworth, Richard B. Gray (eds.), Belmont 1969, s. 5.

⁵⁰    S. Bieleń, Modele bezpieczeństwa międzynarodowego w nauce brytyjskiej, „Sprawy Międzynarodowe”, 1983, z. 10, s. 110; R. Aron, Pokój i wojna między narodami (teoria), s. 101.