plik


WODA-ZRODOWISKO-OBSZARY WIEJSKIE 2003: t. 3 z. 1 (7) WATER-ENVIRONMENT-RURAL AREAS s. 39 51 www.imuz.edu.pl Instytut Melioracji i U|ytkw Zielonych w Falentach, 2003 WYNIKI NAWO{ENIA GNOJWK BYDLC I NAWOZAMI MINERALNYMI AKI NA GLEBIE TORFOWO-MURSZOWEJ Piotr WESOAOWSKI Instytut Melioracji i U|ytkw Zielonych w Falentach, Zachodniopomorski O[rodek Badawczy w Szczecinie SBowa kluczowe: Bka, nawo|enie gnojwk bydlc, NPK, plony, skBad chemiczny i botaniczny siana, skBad chemiczny wd gruntowych S t r e s z c z e n i e Badania realizowano w latach 1998 2001 na Bce poBo|onej na glebie torfowo-murszowej we wsi Modrzewie w woj. zachodniopomorskim. Porwnywano dziaBanie gnojwki z dziaBaniem nawo- |enia mineralnego na plonowanie runi Bkowej, skBad chemiczny i botaniczny siana oraz skBad che- miczny wd gruntowych. W okresie trwania do[wiadczenia stwierdzono midzy innymi, |e plony siana z kombinacji, na ktrych stosowano gnojwk wiosn i po sprzcie pierwszego pokosu byBy wiksze ni| z poletek, na ktrych roczn dawk dzielono na dwie lub trzy rwne cz[ci w okresie wegetacyjnym. Gnojwka bydlca wpBynBa dodatnio na zwikszenie zawarto[ci w sianie sodu, magnezu, wapnia i miedzi. Nie wpBynBa ujemnie na jako[ wd gruntowych. WSTP Wzrost cen nawozw mineralnych w Polsce w ostatnich latach spowodowaB znaczne zmniejszenie ich zu|ycia do nawo|enia u|ytkw rolnych [SAPEK i in., 1998]. W zwizku z tym rolnicy s znacznie bardziej zainteresowani wykorzysta- niem nawozw naturalnych, w tym gnojwki, do nawo|enia u|ytkw zielonych. Gnojwka zawiera gBwnie azot i potas, fosforu natomiast stosunkowo maBo [KOC, 1994]. W literaturze Bkarskiej jest maBo opracowaD na temat nawo|enia gnojwk u|ytkw zielonych [BOGUSZEWSKI, MAKOWIAK, 1964; OSTROWSKI, 1986]. Adres do korespondencji: prof. dr hab. P. WesoBowski, Zachodniopomorski O[rodek Badawczy IMUZ w Szczecinie, ul. CzesBawa 9, 71-504 Szczecin; tel. +48 (91) 423 19 08 40 Woda-Zrodowisko-Obszary Wiejskie t. 3 z. 1 (7) W hipotezie badawczej zaBo|ono, |e stosowanie gnojwki do nawo|enia Bk na glebach torfowych mo|e by rwnie przydatne, jak na glebach mineralnych. Aby zmniejszy ryzyko zachwaszczania si runi Bkowej gatunkami potasolubnymi oraz przenikania azotu i potasu do wd gruntowych, przyjto |e gnojwk mo|na sto- sowa w dwch, a nawet trzech terminach w okresie wegetacji. Celem badaD byBo porwnanie wpBywu gnojwki bydlcej, stosowanej w r|- nych terminach z uzupeBniajcym nawo|eniem fosforowym, oraz wpBywu nawo|e- nia NPK na produkcyjno[ Bki poBo|onej na glebie torfowo-murszowej, skBad chemiczny i botaniczny siana oraz skBad chemiczny wd gruntowych. ZAKRES I METODY BADAC Do[wiadczenie [cisBe zaBo|ono wiosn 1998 r. na nowo zagospodarowanej Bce (dwuletniej), poBo|onej na glebie MtIIbb we wsi Modrzewie w wojewdztwie za- chodniopomorskim, w sze[ciu kombinacjach i czterech powtrzeniach. W do- [wiadczeniu uwzgldniono nastpujce kombinacje: 1. Bka bez nawo|enia   0 , 2. NPK  N  80; P  30,5; K  132,8 kgha 1, 3. gnojwka bydlca 20 m3ha 1 wiosn + 21,8 kg Pha 1, 4. gnojwka 20 m3ha 1 po I pokosie + 21,8 kg Pha 1, 5. gnojwka 20 m3ha 1 z podziaBem na dwie rwne cz[ci: wiosn i po I pokosie + 21,8 Pha 1, 6. gnojwka 20 m3ha 1 z podziaBem na trzy rwne cz[ci: wiosn, po I i II pokosie + 21,8 kg Pha 1. Powierzchnia poletek do zbioru plonw wynosiBa 20 m2 (4 5 m). Gnojwk bydlc stosowano na do[wiadczeniu ka|dorazowo w ilo[ci 20 m3ha 1. ZawieraBa ona [rednio: azotu  4,2 g Nkg 1, potasu  6,6 g Kkg 1 i fosforu  0,3 g Pkg 1. SkBad chemiczny gnojwki we wszystkich terminach jej stosowania w do[wiad- czeniu byB zbli|ony. Gnojwk gromadzono w szczelnym zbiorniku przez okres piciu-sze[ciu miesicy. Roczn dawk gnojwki uzupeBniano wiosn dodatkiem superfosfatu w ilo[ci 21,8 kg Pha 1 w celu zrwnowa|enia ilo[ci fosforu stosowa- nego na kombinacji drugiej (NPK). Gnojwk stosowano w terminach: wiosn (pierwsza dekada kwietnia) w rozcieDczeniu wod 1:0,5, a latem (pierwsza dekada czerwca i trzecia dekada lipca) w rozcieDczeniu 1:1. Na poletkach nawo|onych NPK azot stosowano w dwch rwnych dawkach: wiosn i po pierwszym pokosie, fosfor wiosn w jednej dawce, a potas w trzech rwnych cz[ciach: wiosn, po I i II pokosie. Plony siana obliczano z trzech pokosw, wa|c plony zielonej masy i okre[la- jc wspBczynniki wysychania w jednokilogramowych prbkach zielonki. SkBad botaniczny runi okre[lano na podstawie analiz botaniczno-wagowych prbek P. WesoBowski: Wyniki nawo|enia gnojwk bydlc i nawozami mineralnymi ... 41 z pierwszego pokosu. W celu okre[lenia skBadu chemicznego siana z ka|dego po- kosu pobierano rwnie| oddzielnie prbki ro[linno[ci Bkowej. Azot oglny oznaczano metod Kjeldahla, fosfor  metod kolorymetryczn za pomoc autoanalizera TECHNICON, zawarto[ wapnia, magnezu i miedzi  metod atomowej spektroskopii absorpcyjnej, a potas i sd  metod spektroskopii emisyj- nej. Ka|dego roku po zbiorze pierwszego i trzeciego pokosu pobierano z odkrywek glebowych (studzienek) na ka|dej kombinacji prbki wd gruntowych ([rednie z czterech powtrzeD), w ktrych oznaczano zawarto[ skBadnikw chemicznych, wykorzystujc fotometr LF 205 i odczynniki firmy SLANDI. WARUNKI SIEDLISKOWE I METEOROLOGICZNE Obiekt Bkowy, na ktrym zaBo|ono do[wiadczenie, jest poBo|ony nad rzek Ina i Zalewem SzczeciDskim w gminie Goleniw. Po raz pierwszy odwodniono go w koDcu XIX w., obecnie jest odwadniany za pomoc stacji pomp. W latach 1948  1949 odnowiono sie melioracyjn i Bki powtrnie zagospodarowano. Wiosn 1995 r. zdegradowane Bki ponownie zagospodarowano metod peBnej uprawy. Wysiano standardow mieszank traw z domieszk koniczyny biaBor|owej (Trifo- lium hybridum L.). Przed zaBo|eniem do[wiadczenia, wiosn 1998 r. w runi Bkowej dominowaBa: kostrzewa czerwona (Festuca rubra L.) ze znacznym udziaBem kBoswki weBnistej (Holcus lanatus L), tomki wonnej (Anthoxanthum odoratum L.) i wiechliny Bko- wej (Poa pratensis L.). Do[wiadczenie zaBo|ono w siedlisku umiarkowanie wilgotnym, ograniczaj- cym mineralizacj substancji organicznej. Gleba torfowo-murszowa byBa uboga w skBadniki mineralne z wyjtkiem wapnia, w warstwie 0 20 cm zawieraBa [rednio (w przeliczeniu na czysty skBadnik): azotu oglnego  2,0; fosforu  0,2; potasu  0,1; magnezu  0,2; wapnia  9,6; manganu  0,17 i miedzi  0,019 gkg 1. Warto[ pH w KCl wynosiBa 5,4. MaBa zawarto[ skBadnikw mineralnych w glebie byBa spowodowana midzy innymi dwuko[nym u|ytkowaniem obiektu Bkowego, bez nawo|enia, zarwno przed jego zagospodarowaniem w 1995 r., jak rwnie| dwa lata po jego zagospo- darowaniu. W zwizku z tym w siedlisku Bkowym przed zaBo|eniem do[wiadcze- nia w 1995 r. wystpowaBy gBwnie maBo warto[ciowe trawy, w tym tomka wonna (Anthoxanthum odoratum L.). Poziom wody gruntowej w okresach wiosennych (w latach 1998 2001) wyno- siB [rednio 52 59 cm, natomiast w miesicach letnich obni|aB si do 67 81 cm poni|ej terenu. Dziki dobremu podsikowi kapilarnemu wody z ni|szych warstw torfu warstwa korzeniowa gleby nie przesychaBa, nawet gdy poziom wody grunto- wej obni|aB si do 81 cm. 42 Woda-Zrodowisko-Obszary Wiejskie t. 3 z. 1 (7) Warunki atmosferyczne w okresie badaD na ogB byBy korzystne dla wzrostu i rozwoju ro[linno[ci Bkowej. Zrednie opady atmosferyczne w okresie wielolecia 1956 1982 wedBug notowaD stacji meteorologicznej Szczecin-Dbie w okresach wegetacyjnych wynosiBy 361 mm, [rednia temperatura powietrza 13,3C, a wilgot- no[ powietrza 75 90%. W okresie trwania do[wiadczenia (1998 2001) nie odno- towano przymrozkw wiosennych. W 1998 r. w okresie wegetacji wystpiBy do[ du|e opady (432 mm). Zbli|on ilo[ opadw w okresie wegetacji zanotowano rwnie| w 2001 r. W 2001 r. (w miesicach kwiecieD-maj) wystpowaBy chBodne wiatry, ktre ujemnie wpBynBy na plony runi Bkowej w pierwszym pokosie. W latach 1999 2000 w okresach wegetacyjnych zanotowano mniejsz ilo[ opa- dw atmosferycznych (odpowiednio 343 mm w 1999 r. i 374 mm w 2000 r.). Zrednio temperatura powietrza w tych latach wynosiBa 14,2 14,3C. WYNIKI BADAC PLONY SIANA Zrednie roczne plony siana (z lat 1998 2001) z poszczeglnych kombinacji nawozowych byBy zr|nicowane (tab. 1). Na kombinacji z nawo|eniem mineral- nym (NPK) uzyskano istotnie najwiksze [rednie plony siana  [rednio 7,38 tha 1. Na kombinacjach nawo|onych z gnojwk bydlc [rednie plony siana byBy mniej- sze. Wiksze plony siana uzyskano z poletek, na ktrych stosowano jednorazowo dawk gnojwki 20 m3ha 1: wiosn  [rednio 5,60 tha 1, po sprzcie pierwszego pokosu 5,49 tha 1. Nieco mniejsze [rednie plony siana uzyskano na kombinacjach, na ktrych roczn dawk gnojwki dzielono na dwie (4,93 tha 1) lub na trzy (4,73 tha 1) rwne cz[ci. Zrednie plony z kombinacji nawo|onych gnojwk bydlc byBy prawie dwukrotnie wiksze od plonw z Bki nienawo|onej. Zwiadczy to o plonotwrczym dziaBaniu gnojwki, co potwierdza rwnie| MORACZEWSKI [1996] i inni autorzy. W pierwszych dwch latach stosowania gnojwki (1998 1999) nie stwierdzono istotnych r|nic w plonach siana. W latach 2000 i 2001 stwierdzono istotne r|nice w plonach siana midzy wariantem trzecim a pitym, a w 2001 r.  tak|e midzy czwartym i szstym. Na wszystkich kombinacjach nawo|onych gno- jwk w pierwszych dwch latach badaD (1998 1999) uzyskano mniejsze plony siana ni| w dwch ostatnich (2000 2001). Zwikszenie plonw w miar wydBu|a- nia si okresu nawo|enia gnojwk mo|e [wiadczy o nastpczym dziaBaniu gno- jwki bydlcej. Roczne dawki azotu w gnojwce na 1 ha Bki nie przekraczaBy przyjtych norm 170 kg Nha 1 [Ustawa ..., 2000; Zalecenia ..., 1992]. P. WesoBowski: Wyniki nawo|enia gnojwk bydlc i nawozami mineralnymi ... 43 SKAAD CHEMICZNY SIANA BiaBko oglne. Stwierdzono istotny wpByw zarwno nawo|enia mineralnego (NPK), jak te| gnojwki z uzupeBniajcym nawo|eniem fosforowym na zawarto[ biaBka w sianie w ka|dym z trzech pokosw (tab. 2). Najubo|sze w biaBko byBo siano z kombinacji pierwszej  bez nawo|enia. Rwnie| stosunkowo maBo zawar- to[ biaBka (160 gha 1) zawieraBo siano z pierwszego pokosu z kombinacji czwar- tej, gdzie wiosn nie stosowano gnojwki, oraz siano z trzeciego pokosu z kombi- nacji szstej, w ktrej gnojwk dzielono na trzy dawki. Nawo|enie gnojwk Tabela 2. Zawarto[ biaBka oglnego i skBadnikw mineralnych w sianie, [rednie z czterech lat (1998 2001) m. Modrzewie Table 2. Total protein content and mineral components in hay, mean values from the years 1998  2001 (Modrzewie) SkBadnik Pokos Zawarto[ na kombinacji Content in the variant Component Cut 1 2 3 4 5 6 BiaBko oglne I 143,0 210,0 210,0 160,0 189,0 180,0 Total protein II 131,0 187,0 196,0 190,0 183,0 170,0 III 120,0 179,0 181,0 183,0 171,0 160,0 P (fosfor) I 2,2 3,5 2,8 2,5 2,7 2,6 Phosphorus II 2,1 2,8 2,4 2,6 2,5 2,4 III 2,0 2,6 2,3 2,6 2,4 2,2 K (potas) I 5,4 12,0 11,8 6,4 11,0 8,6 Potassium II 4,6 10,9 11,3 12,6 9,5 7,6 III 5,1 10,8 9,9 10,0 8,0 7,3 Na (sd) I 1,0 0,7 1,2 1,7 1,5 1,7 Sodium II 1,2 1,3 1,8 1,5 1,2 1,7 III 1,0 1,1 2,0 2,1 2,1 1,7 Ca (wapD) I 3,1 3,7 4,5 4,1 4,2 3,9 Calcium II 3,0 4,2 6,3 7,8 7,1 6,5 III 4,5 5,5 7,5 8,7 8,1 7,6 Mg (magnez) I 2,0 2,0 2,4 2,3 2,3 2,1 Magnesium II 2,8 2,4 3,5 3,1 3,1 3,3 III 2,9 2,3 3,7 3,6 3,8 3,5 Cu (miedz) I 3,3 3,8 5,8 4,5 4,6 3,8 Copper II 4,4 4,5 5,9 5,5 4,8 5,2 III 4,7 5,0 7,7 7,0 7,9 6,6 Obja[nienia: zawarto[ biaBka, fosforu, potasu, sodu i magnezu podano w gkg 1 s.m., a miedzi w mgkg 1 s.m. Warianty nawozowe jak w tabeli 1. Explanations: Content of protein, phosphorus, potassium, sodium and magnesium is given in gkg 1 dry wt.; cop- per content in mgkg 1 dry wt. Treatments as in Table 1. 44 Woda-Zrodowisko-Obszary Wiejskie t. 3 z. 1 (7) w wikszo[ci przypadkw zwikszaBo zawarto[ biaBka oglnego w sianie do 170 210 gkg 1 suchej masy. ByBo to najbardziej widoczne w pierwszym pokosie z kombinacji trzeciej, gdzie caB roczn dawk gnojwki zastosowano wiosn pod pierwszy pokos. Podobn ilo[ biaBka zawieraBo siano z pierwszego pokosu kom- binacji drugiej, nawo|onej NPK. Fosfor. Zawarto[ fosforu w sianie, podobnie jak biaBka, byBa najmniejsza z poletek nienawo|onych, a najwiksza z kombinacji nawo|onej form mineraln (mie[ciBa si w granicach optymalnych 2,6 3,5 g Pkg 1 s.m.). Na kombinacjach nawo|onych gnojwk zawarto[ fosforu w sianie mie[ciBa si w granicach 2,2 2,8 g Pkg 1 s.m. Potas. Zawarto[ potasu w sianie ze wszystkich kombinacji nawo|onych mie- [ciBa si w przedziale 7,3 12,0 g Kkg 1 s.m. Najwiksz zawarto[ tego skBadnika w sianie stwierdzono na kombinacji nawo|onej NPK i kombinacji trzeciej, na kt- rej stosowano gnojwk jednorazowo wiosn. Uzyskane wyniki nie wskazuj jed- nak na nadmierne gromadzenie si potasu w ro[linach pod wpBywem nawo|enia gnojwk, co w literaturze Bkarskiej jest sygnalizowane przez wielu autorw [KLAPP, 1962; OSTROWSKI, 1986]. Zjawisko to mogBoby wystpi, gdyby ilo[ tego skBadnika w gnojwce byBa du|a  wiksza ni| w kombinacji z nawo|eniem mineralnym. Sd. Siano z poletek nawo|onych gnojwk zawieraBo najwiksz zawarto[ sodu 1,2 2,1 g Nakg 1 s.m. (tab. 2), a wic w granicach przyjtych norm (1,0 2,0). Na poletkach nawo|onych NPK zawarto[ omawianego skBadnika byBa mniejsza i mie[ciBa si w granicach 0,7 1,3 g Nakg 1 s.m. Stosowanie gnojwki bydlcej bardziej przyczyniaBo si do zwikszenia zawarto[ci sodu w sianie. WapD. Zawarto[ wapnia w sianie byBa maBa, poni|ej warto[ci granicznych, wynosiBa ona 9,0 13,0 g Cakg 1 s.m. (tab. 2). W sianie z wszystkich kombinacji nawo|onych gnojwk stwierdzono wiksz zawarto[ wapnia  3,9 8,7 g Cakg 1 s.m., a wyraznie mniejsz  3,0 5,5 g Cakg 1 s.m. na kombinacji bez nawo|enia  0 i na kombinacji nawo|onej NPK. Magnez. Wicej magnezu zawieraBo siano z kombinacji nawo|onych gnojw- k, [rednio 2,1 3,8 g Mgkg 1 s.m.; mniej natomiast siano z Bki nienawo|onej i z poletek, na ktrych stosowano nawo|enie mineralne (NPK)  2,0 2,9 g Mgkg 1 s.m., a wic poni|ej przyjtej grnej warto[ci granicznej wynoszcej 2,0 4,0 g Mgkg 1 s.m. Miedz. Zawarto[ miedzi w sianie na ogB byBa zr|nicowana, wiksza w sia- nie z poletek nawo|onych gnojwk, a mniejsza z poletek nawo|onych NPK. Sia- no z pierwszego pokosu zawieraBo na ogB maBo miedzi, poni|ej 5,0 mgkg 1. Za- warto[ miedzi w sianie z drugiego i trzeciego pokosu byBa wiksza, zbli|ona do warto[ci granicznych, wynoszcych 5,0 10,0 mgkg 1. Stosowanie gnojwki bydlcej na Bce do[wiadczalnej stymulowaBo zawarto[ sodu, wapnia, magnezu i miedzi w sianie. P. WesoBowski: Wyniki nawo|enia gnojwk bydlc i nawozami mineralnymi ... 45 SKAAD FLORYSTYCZNY RUNI AKOWEJ W pierwszym roku trwania do[wiadczenia (1998) nie stwierdzono wyraznych zmian w skBadzie florystycznym runi Bkowej w wyniku nawo|enia mineralnego NPK i gnojwki z dodatkiem superfosfatu (tab. 3). W kombinacjach nawo|onych zarysowaBy si tylko tendencje do zwikszania udziaBu w runi wiechliny Bkowej (Poa pratensis L.), tymotki Bkowej (Phleum pratense L.) oraz kupkwki pospoli- tej (Dactylis glomerata L.). Na poletkach nienawo|onych udziaB tych gatunkw traw byB nieco mniejszy, przewa|aBy tam trawy maBo warto[ciowe, jak: kostrzewa czerwona (Festuca rubra L.), kBoswka weBnista (Holcus lanatus L.), tomka wonna (Anthoxanthum odoratum L.) i [miaBek darniowy (Deschampsia caespitosa L. P.B.). Acznie udziaB tych gatunkw wynosiB okoBo 63%, a ziB i chwastw  okoBo 19%. W czwartym roku badaD (2001) zmiany w skBadzie runi Bkowej na Bce nawo- |onej gnojwk byBy ju| wiksze (wyrazne ju| w trzecim roku badaD  2000, w ktrym prawie caBkowicie ustpiBy z runi Bkowej tomka wonna (Anthoxanthum odoratum L.) oraz ro[liny motylkowate). W 2001 r. w runi dominowaBy: kupkwka pospolita (Dactylis glomerata L.), tymotka Bkowa (Phleum pratense L.), wiechlina Bkowa (Poa pratensis L.) i kostrzewa czerwona (Festuca rubra L.). Rwnie| wy- czyniec Bkowy (Alopecurus pratensis L.) zwikszyB swj udziaB z 2 do nawet 9%. Na kombinacji z nawo|eniem mineralnym (NPK) dominowaBa kupkwka pospolita (Dactylis glomerata L.)  30%, a wyczyniec Bkowy (Alopecurus pratensis L.) zwikszyB swj udziaB do 10%. UdziaB tymotki Bkowej (Phleum pratense L.) w runi byB wikszy o 6,0 9,5% na Bce nawo|onej gnojwk ni| na poletkach z NPK. Mo|na zakBada, |e nawo|enie gnojwk Bki na glebie torfowej sprzyja rozwojowi tymotki Bkowej (Phleum pratense L.) w runi. Jest to cenna informacja, gdy| liczne dane z literatury potwierdzaj jej ustpowanie pod wpBywem nawo|e- nia mineralnego na Bkach poBo|onych na glebach torfowo-murszowych. Na Bce nienawo|onej, poczwszy od trzeciego roku badaD zaczBy szybko zanika: kup- kwka pospolita (Dactylis glomerata L.), tymotka Bkowa (Phleum pratense L.) i wyczyniec Bkowy (Alopecurus pratensis L.). W czwartym roku badaD ustpiBy one caBkowicie. Nawo|enie NPK i gnojwk stymulowaBo rozwj azotolubnych gatunkw traw wysokich, a tym samym ograniczaBo udziaB ro[lin motylkowatych a| do ich zaniku. Ro[liny motylkowate ustpiBy tak|e caBkowicie z poletek niena- wo|onych. UdziaB ziB i chwastw w runi Bkowej na Bce nawo|onej gnojwk w czwartym roku badaD wynosiB od 9,4 do 12,4%, byB zatem mniejszy ni| na Bce nienawo|onej (14,6%) i na poletkach nawo|onych NPK (16,1%). Wyniki te nie potwierdzaj pogldu o ujemnych skutkach nawo|enia gnojwk bydlc na zwikszenie zachwaszczenia Bk torfowo-murszowych gatunkami azoto- i potaso- lubnymi. 46 Woda-Zrodowisko-Obszary Wiejskie t. 3 z. 1 (7) SKAAD CHEMICZNY WD GRUNTOWYCH Wyniki analiz chemicznych wody gruntowej (tab. 4) porwnywano z liczbami granicznymi ustalonych dla wody do picia i na potrzeby gospodarcze [Rozporz- dzenie ..., 2000]. Stwierdzono, |e na kombinacjach nawo|onych gnojwk zawar- to[ skBadnikw chemicznych w wodzie gruntowej po zbiorze pierwszego pokosu byBa wiksza ni| w wodzie z kombinacji nawo|onej NPK i z kombinacji bez na- wo|enia. Wiksz zawarto[ skBadnikw w wodzie po zbiorze I pokosu zanotowa- no na poletkach nawo|onych gnojwk w dawce 20 m3ha 1 wiosn pod odrost pierwszego pokosu, a mniejsz w wodzie z kombinacji, na ktrych dawk gnojw- ki 20 m3ha 1 dzielono na dwie i trzy rwne cz[ci. Zrednia ilo[ azotu azotanowe- go N-NO3 w wodzie z kombinacji nawo|onych gnojwk po zbiorze I pokosu i NPK mie[ciBa si w granicach 1,58 3,79 gm 3 i byBa mniejsza od zawarto[ci dopuszczalnej przewidzianej w rozporzdzeniu, a wynoszcej 11,3 gm 3. Zawar- to[ azotu amonowego N-NH4 w wodzie gruntowej badanej w tym okresie byBa zbli|ona do warto[ci granicznej, rwnej 0,5 gm 3, i wynosiBa na kombinacjach nawo|onych w granicach 0,21 0,42 gm 3. W wodzie gruntowej ze studzienek kontrolnych na poletkach nawo|onych gnojwk i NPK stwierdzono rwnie| bar- dzo maB zawarto[ potasu oraz fosforu. Zrednia zawarto[ fosforu w wodzie z kombinacji nawozowych mie[ciBa si w granicach 0,03 0,07 gm 3, a wic poni- |ej zawarto[ci dopuszczalnej, wynoszcej 2,2 gm 3. Tabela 4. SkBad chemiczny wd gruntowych, [rednie z lat 1998 2001 Table 4. Chemical composition of ground water, mean for the years 1998 2001 Zawarto[, gm 3 Concentration, gm 3 N-NO3 N-NH4 P K Kombinacja nawozowa1) po I po II po I po II po I po II po I po II Treatment1) pokosie pokosie pokosie pokosie pokosie pokosie pokosie pokosie after I after II after I after II after I after II after I after II cut cut cut cut cut cut cut cut 1 1,31 1,17 0,28 0,24 0,05 0,02 2,3 2,0 2 3,79 1,84 0,34 0,42 0,06 0,04 5,9 3,7 3 3,67 0,46 0,47 0,34 0,05 0,02 9,0 2,9 4 2,06 0,76 0,29 0,41 0,03 0,04 5,4 2,4 5 3,00 0,80 0,43 0,26 0,07 0,02 5,2 2,6 6 1,58 0,82 0,40 0,21 0,07 0,03 2,8 2,9 Rw odwad- 0,74 0,23 0,15 0,08 0,05 0,02 1,7 2,3 niajcy Draining ditch 1) Kombinacje nawozowe jak w tabeli 1. 1) Treatments as in Table 1. P. WesoBowski: Wyniki nawo|enia gnojwk bydlc i nawozami mineralnymi ... 47 Nawo|enie gnojwk bydlc nie wpBynBo ujemnie na jako[ wody gruntowej badanej po zbiorze pierwszego pokosu. Zawarto[ skBadnikw mineralnych w wodzie gruntowej po zbiorze trzeciego pokosu byBa wyraznie mniejsza ni| po pierwszym pokosie. Dotyczy to gBwnie azotu azotanowego, fosforu i potasu. Stwierdzona zawarto[ tych skBadnikw byBa mniejsza od przyjtych warto[ci granicznych. Zawarto[ azotu azotanowego w wodzie gruntowej z poletek nawo|onych gnojwk, na ktrych stosowano daw- k 20 m3ha 1 po pierwszym pokosie oraz z podziaBem tej dawki na dwie lub trzy cz[ci, byBa maBa  od 0,46 do 0,82 gm 3. Zawarto[ N-NO3 w wodzie z kombina- cji nawo|onej NPK byBa nieco wiksza i wynosiBa 1,84 gm 3. Zrednia zawarto[ azotu amonowego N-NH4 w wodzie gruntowej po zbiorze trzeciego pokosu byBa zr|nicowana. Najmniejsz zawarto[ N-NH4, wynoszc 0,21 0,26 gm 3, stwierdzono w wodzie z kombinacji, na ktrych stosowano gno- jwk w dawce rocznej 20 m3ha 1 z podziaBem na dwie lub trzy rwne cz[ci. Wiksz zawarto[ azotu amonowego N-NH4 stwierdzono w wodzie z poletek, na ktrych stosowano dawk gnojwki jednorazowo (20 m3ha 1) wiosn lub po sprzcie I pokosu, [rednio od 0,34 do 0,41 gm 3, rwnie| poni|ej warto[ci gra- nicznej rwnej 0,5 gm 3. Powy|sze dane wskazuj, |e stosowanie co roku przez cztery lata jednorazowo gnojwki bydlcej w ilo[ci 20 m3ha 1 lub z podziaBem na dwie lub trzy rwne cz[ci pod kolejne odrosty ro[linno[ci Bkowej na glebie torfowo-murszowej nie wpBynBo ujemnie na jako[ wody gruntowej. Wyniki te mo|na uzna za interesu- jce. Powinny by wskazwk do nastpnych badaD, uwzgldniajcych wielo- stronne aspekty wykorzystania pBynnych i staBych nawozw organicznych do na- wo|enia Bk torfowo-murszowych w celu ograniczenia ryzyka ska|enia wd grun- towych biogenami. WNIOSKI 1. Najwiksze [rednie plony siana uzyskano pod wpBywem nawo|enia mineral- nego NPK. Nawo|enie Bk gnojwk bydlc wpBynBo dodatnio na zwy|k plo- nw siana. ByBy one [rednio dwukrotnie wiksze od plonw z Bki nienawo|onej, co dowodzi plonotwrczego dziaBania gnojwki. Ponadto uzyskane plony wskazu- j, |e dziaBanie plonotwrcze skBadnikw gnojwki jest nieco sBabsze ni| tej samej ilo[ci skBadnikw w postaci nawozw mineralnych. 2. Wiksze [rednie plony siana uzyskano, stosujc gnojwk na Bk jednora- zowo wiosn lub po zbiorze pierwszego pokosu, ni| dzielc roczn dawk 20 m3ha 1 na dwie lub trzy cz[ci w okresie wegetacyjnym. 3. Gnojwka bydlca bardziej stymulowaBa zwikszenie zawarto[ci sodu, wap- nia, magnezu i miedzi w sianie w porwnaniu ze stosowanym wyBcznie nawo|e- niem mineralnym NPK. 48 Woda-Zrodowisko-Obszary Wiejskie t. 3 z. 1 (7) 4. Nawo|enie Bk gnojwk w okresach wegetacyjnych wpBynBo dodatnio na zwikszenie i trwaBo[ udziaBu w runi Bkowej warto[ciowych gatunkw traw, jak: kupkwki pospolitej (Dactylis glomerata L.), tymotki Bkowej (Phleum pratense L.), wiechliny Bkowej (Poa pratensis L.), wyczyDca Bkowego (Alopecurus pra- tensis L.) i kostrzewy czerwonej (Festuca rubra L.). Na badanej Bce nie zauwa|o- no stymulujcego wpBywu gnojwki bydlcej na utrzymywanie si ro[lin motyl- kowatych w runi. 5. Zmiany w skBadzie botanicznym runi Bkowej po czteroletnim nawo|eniu gnojwk wpBynBy pozytywnie na bior|norodno[ florystyczn ro[linno[ci. Wy- niki wskazuj na mo|liwo[ wykorzystania gnojwki do nieinwestycyjnego odna- wiania Bk. 6. Uzyskane [rednie zawarto[ci skBadnikw chemicznych w badanych wodach gruntowych z kombinacji nawo|onych gnojwk nie przekraczaBy granicznych warto[ci norm dla wody na potrzeby gospodarcze. Stosowana gnojwka bydlca w do[wiadczeniu nie wpBynBa ujemnie na jako[ wd gruntowych. Niniejszy temat zostaB sfinansowany przez Zarzd Melioracji i UrzdzeD Wod- nych Wojewdztwa Zachodniopomorskiego. ZOB IMUZ w Szczecinie oraz autor artykuBu serdecznie dzikuj Panu Dyrektorowi Zarzdu, Mgr. Zygmuntowi Mo- stowskiemu, a tak|e rolnikowi, Panu Januszowi Bakanowi, za pomoc w jego reali- zacji. LITERATURA BOGUSZEWSKI W., MAKOWIAK CZ., 1964. Nawo|enie gnojwk trwaBych u|ytkw zielonych. Pam. PuB. Pr. IUNG z. 14 s. 71 80. KLAPP E., 1962. Aki i pastwiska. Warszawa: PWRiL s. 159 193. KOC K., 1994. Zasady rolniczego wykorzystania gnojwki i wody gnojowej z uwzgldnieniem wy- mogw ochrony [rodowiska. OstroBka: ODR s. 3 20. MORACZEWSKI R., 1996. Aki i pastwiska w gospodarstwie rolnym. Warszawa: Fundacja Rozwj SGGW ss. 220. OSTROWSKI R., 1986. Prba cz[ciowego i caBkowitego zastpienia nawo|enia mineralnego gnojowi- c i gnojwk bydlc na deszczowanym pastwisku. W: Wykorzystanie gnojowicy do celw nawozowych. VII Konf. Nauk.-Tech. KoBbacz 16-17.01.1984. Krakw: IZ s. 82 89. SAPEK A., SAPEK B., PIETRZAK S., NAWALANY P., 1998 Zu|ycie nawozw mineralnych i rozproszenie skBadnikw nawozowych do [rodowiska w Polsce. W: Obieg i bilans azotu w rolnictwie polskim MateriaBy informacyjne na midzynarodow konferencj. Falenty 1 2 grudnia 1998. Falenty: Wydaw. IMUZ ss. 23. SZYMBORSKA H., 1973. Zawarto[ makro- i mikroelementw w sianach Bkowych. Wiad. IMUZ t. 11 z. 4 s. 233 255. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 pazdziernika 2000 r. w sprawie warunkw, jakim powinna odpowiada woda do picia i na potrzeby gospodarcze, woda w kpieliskach, oraz zasad sprawo- wania kontroli jako[ci wody przez organy Inspekcji Sanitarnej. Dz.U. 2000 nr 82 poz. 937. Ustawa o nawozach i nawo|eniu z dnia 26 lipca 2000 r. Dz.U. 2000 nr 89 poz. 991. P. WesoBowski: Wyniki nawo|enia gnojwk bydlc i nawozami mineralnymi ... 49 Zalecenia Helcomu 13/9 przyjte w dniu 6 lutego 1992 r. w zwizku z art. 13 b. Ograniczenie wy- mywania azotu, gBwnie azotanw, z u|ytkw rolnych. http://www.rzgw.gda.pl/wspolpraca3. html strona z 10.11.2001. Piotr WESOAOWSKI THE EFFECTS OF CATTLE LIQUID MANURE AND MINERAL FERTILIZATION OF A MEADOW LOCATED ON THE PEAT-MOORSH SOIL Key words: meadow, cattle liquid manure fertilization, NPK, yield, chemical and botanical composi- tion of hay, nutrient content in groundwater S u m m a r y The study was carried out on a meadow on the peat-moorsh soil in the village of Modrzewie in Zachodniopomorskie voivodship in the years 1998 2001. The effect of liquid manure and of mineral fertilization on meadow yielding, chemical and botanical composition of hay was compared. Hay yield from liquid manure application in spring and after the first cut was higher than that from liquid manure treatment in two or three doses during the vegetation period. Cattle liquid manure increased sodium, calcium, magnesium and copper content in hay and did not affect ground water quality. Recenzenci: prof. dr hab. Roman Moraczewski doc. dr hab. Romuald Ostrowski Praca wpBynBa do Redakcji 03.09.2002 r. Tabela 1. Plony siana z lat 1998 2001 (m. Modrzewie), tha 1 Table 1. Hay yield, mean values from the years 1998 2001 (Modrzewie), tha 1 Plony w latach Yield in the years Zwy|ka plonw pod Warianty nawozowe wpBywem nawo|enia [rednio 1998 2001 Treatments 1998 1999 2000 2001 Yield increase average 1998 2001 Aka bez nawo|enia  0 2,93 1,92 2,11 1,97 2,23  Meadow without ferilizer  0 NPK 6,81 4,72 9,40 8,61 7,38 5,15 Gnojwka bydlca 20 m3ha 1 wiosn 4,21 4,34 7,69 6,18 5,60 3,37 + 21,8 kg Pha 1 Liquid manure 20 m3ha 1 in spring + 21,8 kg Pha 1 Gnojwka 20 m3ha 1 po I pokosie 4,12 4,20 7,00 6,64 5,49 3,26 + 21,8 kg Pha 1 Liquid manure 20 m3ha 1 after I cut + 21,8 kg Pha 1 Gnojwka 20 m3ha 1 z podziaBem na dwie 3,82 3,55 6,67 5,69 4,93 2,70 rwne cz[ci: wiosn i po I pokosie + 21,8 kg Pha 1 Liquid manure 20 m3ha 1 in two doses in spring and after I cut + 21,8 kg Pha 1 Gnojwka 20 m3ha 1 z podziaBem na trzy 3,50 3,63 6,73 5,09 4,73 2,50 rwne cz[ci: wiosn, po I pokosie i po II pokosie + 21,8 kg Pha 1 Liquid manure 20 m3ha 1 in three doses on spring and after I and II cut + 21,8 kg Pha 1 NIR0,05 LSD0.05 0,91 0,79 0,99 0,96 1,08  Tabela 3. UdziaB poszczeglnych gatunkw w plonie I pokosu w latach 1998 2001, % Table 3. Percent contribution of particular species to the total yield of the first cut in the years 1998 2001 UdziaB na kombinacjach nawozowych Contribution in treatments Gatunek Species 1 2 3 4 5 6 1998 2001 1998 2001 1998 2001 1998 2001 1998 2001 1998 2001 Trawy Grasses Festuca rubra L. 27,0 35,2 25,0 15,0 24,2 15,2 20,0 16,0 18,2 20,2 25,0 24,0 Holcus lanatus L. 13,5 17,0 10,2  5,0 2,3 5,0 4,0 11,0 6,7 9,8 5,8 Anthoxanthum odoratum L. 13,0 8,2 5,0  7,3  10,6  10,0  6,2  Deschampsia ceaspitosa L. 9,3 15,0 5,0 2,2 5,4 3,0 5,0 1,8 3,3 4,1 7,0 3,3 Poa pratensis L. 9,2 10,0 25,7 21,1 25,0 22,1 31,2 23,0 26,1 27,0 26,8 26,0 Phleum pratense L. 4,0  5,2 5,3 9,3 9,5 5,0 7,0 6,3 6,0 6,7 6,6 Dactylis glomerata L. 4,0  7,3 30,3 5,9 28,2 5,7 27,1 8,2 20,7 6,0 18,9 Alopecurus pratensis L. 2,0  1,4 10,0 2,5 7,2 3,0 9,0 1,8 5,6 1,6 2,0 Trawy razem Total grasses 82,0 85,4 84,8 83,9 84,6 87,5 85,5 87,9 84,9 90,3 89,1 86,6 Motylkowate Papilionaceous Trifolium hybridum L.   2,2  2,8  3,1  1,5  1,3  Vicia cracca L.   2,0  3,2  2,0  3,5  1,0  Motylkowate razem   4,2  6,0  5,1  5,0  2,3  Total papilionaceous ZioBa i chwasty, w tym: Herbs and weeds Ranunculus repens L. 5,2 5,3 6,0 6,1 5,4 7,7 3,1 6,1 4,1 4,8 4,6 6,7 Taraxacum officinale Web. 5,0 4,3  4,5  2,7  3,0    3,4 Veronica chamaedrys L. 3,5 0,4   2,0  1,3   2,6   Rumex acetosa L. 1,6 1,9 1,1 1,7 1,0 0,5 1,0 0,9 0,8  0,6 0,6 Cerastium arvense L. 1,3 2,7 1,2 3,8 1,0 1,6 0,7 2,1 1,2 1,2 0,9 0,5 Filipendula ulmaria L. 0,8  2,7      1,2 1,1  2,2 Cardamine pratensis L. 0,6      3,3  2,8  2,5  Razem Total 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Warianty nawozowe jak w tabeli 1. Treatments like as in Table 1.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
WPŁYW WIELOLETNIEGO NAWOŻENIA GNOJÓWKĄ BYDLĘCĄ PASTWISKA NA JAKOŚĆ WODY GRUNTOWEJ
OCENA EKONOMICZNA RÓŻNYCH TECHNOLOGII STOSOWANIA GNOJÓWKI BYDLĘCEJ
Badania nad nawożeniem pastwiska nawozami płynnymi
MINERALOKORTYKOIDY
Wyniki A107ID2
A Manecki Minerały i skały Ziemi i ich znaczenie dla czlowieka
2014 xv smp final wyniki
Wyniki cw1
Wyniki ?MBO
Wyniki KKK

więcej podobnych podstron