ÿþI N S T Y T U T G O S P O D A R K I S U R O W C A M I M I N E R A L N Y M I I E N E R G I ¥
P O L S K I E J A K A D E M I I N A U K
G o s p o d a r k a w ê g l e m k a m i e n n y m e n e r g e t y c z n y m
U r s z u l a L O R E N Z
W y d a w n i c t w o I G S M i E P A N K r a k ó w 2 0 1 0
R E C E N Z E N C I
P r o f . d r h a b . i n ¿ . W i e s ³ a w B L A S C H K E
D r i n ¿ . A d a m S Z U R L E J
A d r e s R e d a k c j i
3 1 - 2 6 1 K r a k ó w , u l . J . W y b i c k i e g o 7
t e l . 1 2 - 6 3 2 - 3 3 - 0 0 ; f a x . 1 2 - 6 3 2 - 3 5 - 2 4
R e d a k t o r W y d a w n i c t w a : m g r D a n u t a N i k i e l - W r o c z y ñ s k a
R e d a k t o r t e c h n i c z n y : B a r b a r a S u d o ³
O p r a c o w a n i e g r a f i c z n e o k ³ a d k i : B e a t a S t a n k i e w i c z
© C o p y r i g h t b y I n s t y t u t G o s p o d a r k i S u r o w c a m i M i n e r a l n y m i i E n e r g i ¹ P A N W y d a w n i c t w o
© C o p y r i g h t b y U r s z u l a L o r e n z
K r a k ó w 2 0 1 0
P r i n t e d i n P o l a n d
I S B N 9 7 8 - 8 3 - 6 0 1 9 5 - 9 8 - 7
I G S M i E P A N W y d a w n i c t w o , K r a k ó w 2 0 1 0
N a k ³ a d 1 5 0 e g z . O b j ê t o Sæ a r k . w y d . 8 , 6 ; a r k . d r u k . 1 2 , 0 ( 8 )
D r u k i o p r a w a : D r u k a r n i a F i r m a V I A , K r a k ó w , u l . Sw . G e r t r u d y 1 7
S p i s t r e Sc i
W p r o w a d z e n i e - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 5
1 . R o l a w ê g l a w z r ó w n o w a ¿ o n y m r o z w o j u i z a s p o k a j a n i u p o t r z e b e n e r g e t y c z n y c h Sw i a t a - - - 7
1 . 1 . W ê g i e l a z r ó w n o w a ¿ o n y r o z w ó j - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 7
1 . 2 . W ê g i e l a b e z p i e c z e ñ s t w o e n e r g e t y c z n e - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 0
1 . 3 . S t r u k t u r a w y t w a r z a n i a e n e r g i i e l e k t r y c z n e j w Sw i e c i e - - - - - - - - - - - - - - 1 5
2 . K l a s y f i k a c j e w ê g l i - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 7
2 . 1 . P o d s t a w o w e p a r a m e t r y j a k o Sc i o w e s t o s o w a n e w k l a s y f i k a c j i w ê g l i - - - - - - - - - 1 7
2 . 2 . P o d z i a ³ z a s o b ó w w ê g l a w e d ³ u g s t o p n i a u w ê g l e n i a - - - - - - - - - - - - - - - 1 9
2 . 3 . M i ê d z y n a r o d o w a k l a s y f i k a c j a w ê g l a U N - E C E - - - - - - - - - - - - - - - - - 2 0
2 . 4 . P o l s k a k l a s y f i k a c j a w ê g l i k a m i e n n y c h - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 2 2
2 . 5 . R o z r ó ¿ n i e n i e t y p ó w w ê g l a w s t a t y s t y k a c h i k l a s y f i k a c j a c h m i ê d z y n a r o d o w y c h - - - - 2 4
3 . W ê g i e l k a m i e n n y e n e r g e t y c z n y n a Sw i e c i e - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 2 7
3 . 1 . P r o d u k c j a , e k s p o r t - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 2 7
3 . 2 . Z u ¿ y c i e , i m p o r t - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 2 8
3 . 3 . N a j w i ê k s z e f i r m y p r o d u k u j ¹ c e w ê g i e l n a Sw i e c i e - - - - - - - - - - - - - - - - 3 0
3 . 4 . H a n d e l w ê g l e m e n e r g e t y c z n y m n a r y n k a c h m i ê d z y n a r o d o w y c h - - - - - - - - - - 3 0
4 . G ó r n i c t w o w ê g l a k a m i e n n e g o w P o l s c e - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 3 7
4 . 1 . P r o c e s y r e s t r u k t u r y z a c j i g ó r n i c t w a w ê g l a k a m i e n n e g o - - - - - - - - - - - - - - 3 7
4 . 2 . B a z a z a s o b o w a - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 3 9
4 . 3 . S t r u k t u r a o r g a n i z a c y j n a g ó r n i c t w a w ê g l a k a m i e n n e g o w P o l s c e - - - - - - - - - - 4 1
4 . 4 . P r o d u k t y h a n d l o w e w ê g l a k a m i e n n e g o - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 4 3
4 . 5 . P r o d u k c j a i s p r z e d a ¿ w ê g l a e n e r g e t y c z n e g o - - - - - - - - - - - - - - - - - - 4 5
4 . 6 . E k s p o r t i i m p o r t w ê g l a - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 4 7
5 . R y n e k o d b i o r c ó w w ê g l a e n e r g e t y c z n e g o w P o l s c e - - - - - - - - - - - - - - - - - 5 1
5 . 1 . G ³ ó w n e g r u p y o d b i o r c ó w w ê g l a e n e r g e t y c z n e g o - - - - - - - - - - - - - - - - 5 1
5 . 2 . Z u ¿ y c i e w ê g l a e n e r g e t y c z n e g o w u j ê c i u r e g i o n a l n y m - - - - - - - - - - - - - - 5 4
6 . C e n y w ê g l a e n e r g e t y c z n e g o w P o l s c e - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 5 7
6 . 1 . R o z w i ¹ z a n i a s y s t e m o w e w l a t a c h d z i e w i ê æ d z i e s i ¹ t y c h X X w i e k u - - - - - - - - - - 5 7
6 . 2 . P a r y t e t i m p o r t o w y - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 6 1
6 . 3 . P o r ó w n a n i e c e n w ê g l a k r a j o w e g o z c e n a m i w ê g l a n a r y n k a c h m i ê d z y n a r o d o w y c h - - - 6 2
7 . U ¿ y t k o w a n i e w ê g l a w e n e r g e t y c e - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 6 5
7 . 1 . W ê g i e l a i n n e n o Sn i k i e n e r g i i p i e r w o t n e j - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 6 5
7 . 2 . P r o d u k t y s p a l a n i a w ê g l a - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 6 7
7 . 3 . W ê g i e l a Sr o d o w i s k o c z y s t e t e c h n o l o g i e w ê g l o w e - - - - - - - - - - - - - - - 6 9
7 . 4 . W p ³ y w j a k o Sc i w ê g l a n a p r a c ê e l e k t r o w n i - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 7 5
7 . 5 . P r o b l e m p r z y s z ³ e j r o l i w ê g l a w w y t w a r z a n i u e n e r g i i w P o l s c e - - - - - - - - - - - 8 2
8 . P o l i t y k a U n i i E u r o p e j s k i e j w o b e c g ó r n i c t w a w ê g l a k a m i e n n e g o - - - - - - - - - - - - 8 5
P o d s u m o w a n i e - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 9 1
L i t e r a t u r a - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 9 3
3
W p r o w a d z e n i e
W ê g i e l j e s t o d w i e l u d z i e s i ê c i o l e c i p o d s t a w o w y m s u r o w c e m d o w y t w a r z a n i a e n e r g i i e l e k -
t r y c z n e j i c i e p ³ a w s k a l i g l o b a l n e j . W s z e l k i e a n a l i z y i p r o g n o z y w s k a z u j ¹ , ¿ e t ê w i o d ¹ c ¹ r o l ê
u t r z y m a r ó w n i e ¿ w d a j ¹ c e j s i ê p r z e w i d z i e æ p r z y s z ³ o Sc i .
P o m i m o t e g o r o l a w ê g l a j e s t c z ê s t o k w e s t i o n o w a n a . P o d n o s i s i ê p r z e d e w s z y s t k i m p r o b l e m
e m i s j i z a n i e c z y s z c z e ñ , p o w s t a j ¹ c y c h p o d c z a s j e g o s p a l a n i a . T y m c z a s e m w n o w o c z e s n y c h
t e c h n o l o g i a c h e n e r g e t y c z n y c h w i ê k s z o Sæ t y c h z a g a d n i e ñ z o s t a ³ a j u ¿ r o z w i ¹ z a n a . P o z o s t a ³
j e d e n w r o z w i n i ê t y c h k r a j a c h , z w ³ a s z c z a e u r o p e j s k i c h , u w a ¿ a n y z a n a j w a ¿ n i e j s z y p r o b l e m
e m i s j i d w u t l e n k u w ê g l a . T a k w e s t i a s t a ³ a s i ê s z c z e g ó l n i e i s t o t n a p o r o k u 1 9 9 7 , k i e d y w y -
n e g o c j o w a n e z o s t a ³ o m i ê d z y n a r o d o w e p o r o z u m i e n i e d o t y c z ¹ c e p r z e c i w d z i a ³ a n i a g l o b a l n e m u
o c i e p l e n i u , z n a n e j a k o p r o t o k ó ³ z K i o t o . D w u t l e n e k w ê g l a j e s t j e d n y m z t z w . g a z ó w c i e p l a r -
n i a n y c h , k t ó r y c h n a d m i e r n a k o n c e n t r a c j a w a t m o s f e r z e p r z y c z y n i a s i ê d o o c i e p l a n i a k l i m a t u
n a Z i e m i .
K o n i e c z n o Sæ r e d u k c j i e m i s j i C O 2 w s p o s ó b b e z p o Sr e d n i d o t y k a u ¿ y t k o w a n i a w ê g l a , j a k o
s u r o w c a n a j b a r d z i e j u w ê g l o n e g o z e w s z y s t k i c h p a l i w k o p a l n y c h .
S p e k t r u m z a g a d n i e ñ , k t ó r e m i e s z c z ¹ s i ê p o d p o j ê c i e m g o s p o d a r k a w ê g l e m k a m i e n n y m
e n e r g e t y c z n y m j e s t b a r d z o s z e r o k i e . W p r a c y p r z e d s t a w i o n o w i ê c t y l k o w y b r a n e , p o d s t a w o w e
w i a d o m o Sc i i i n f o r m a c j e n a t e m a t w ê g l a i j e g o w y k o r z y s t a n i a w e n e r g e t y c e . O m a w i a n e z a g a d -
n i e n i a z o r g a n i z o w a n o w g r u p y t e m a t y c z n e , k t ó r y m p o Sw i ê c o n e s ¹ k o l e j n e r o z d z i a ³ y .
W r o z d z i a l e p i e r w s z y m o m ó w i o n o r o l ê w ê g l a w z r ó w n o w a ¿ o n y m r o z w o j u Sw i a t a i z a s p o -
k a j a n i u z a p o t r z e b o w a n i a n a e n e r g i ê . T e n p r o b l e m j e s t i n a c z e j o c e n i a n y z p u n k t u w i d z e n i a
k r a j ó w r o z w i n i ê t y c h , p r z y z w y c z a j o n y c h d o w m i a r ê p e w n e g o d o s t ê p u d o e n e r g i i e l e k t r y c z n e j
i c i e p l n e j , a i n a c z e j g d y s i ê p a m i ê t a , ¿ e j e d n a p i ¹ t a l u d z i n a Sw i e c i e n i e m a d o s t ê p u d o
e l e k t r y c z n o Sc i . W b i l a n s o w a n i u p o t r z e b e n e r g e t y c z n y c h Sw i a t a n i e m o ¿ n a p o m i j a æ z n a c z e n i a
w ê g l a , k t ó r y j e s t n a j b a r d z i e j z a s o b n y m z p a l i w , w y s t ê p u j e n a w s z y s t k i c h k o n t y n e n t a c h , a w y -
t w a r z a s i ê z n i e g o p o n a d 4 0 % e n e r g i i e l e k t r y c z n e j .
R o z d z i a ³ d r u g i p o Sw i e c o n o k l a s y f i k a c j i w ê g l i , k t ó r a p o z w a l a ( m . i n . ) o c e n i æ i c h p r z y d a t n o Sæ
d o r ó ¿ n y c h p r o c e s ó w t e c h n o l o g i c z n y c h . W r o z d z i a l e t r z e c i m p r z e d s t a w i o n o z a g a d n i e n i a p r o -
d u k c j i i z u ¿ y c i a w ê g l a e n e r g e t y c z n e g o n a Sw i e c i e . N a k r e Sl o n o s y t u a c j ê w m i ê d z y n a r o d o w y m
h a n d l u w ê g l e m , p o d a j ¹ c i n f o r m a c j e o e k s p o r t e r a c h i i m p o r t e r a c h , z a s a d a c h h a n d l u , c e n a c h n a
r y n k a c h m i ê d z y n a r o d o w y c h i s t a n d a r d a c h j a k o Sc i w ê g l a .
K o l e j n e t r z y r o z d z i a ³ y o d n o s z ¹ s i ê d o s y t u a c j i k r a j o w e j . R o z d z i a ³ c z w a r t y p r z e d s t a w i a
g ó r n i c t w o w ê g l a k a m i e n n e g o w P o l s c e : p r o c e s y r e s t r u k t u r y z a c j i i o b e c n ¹ s t r u k t u r ê o r g a -
n i z a c y j n ¹ s e k t o r a , b a z ê z a s o b o w ¹ i p r o d u k t y h a n d l o w e w ê g l a k a m i e n n e g o . P o d a n o t a k ¿ e s z e r e g
d a n y c h s t a t y s t y c z n y c h o p r o d u k c j i , e k s p o r c i e i i m p o r c i e w ê g l a . W r o z d z i a l e p i ¹ t y m o p i s a n o
g ³ ó w n e g r u p y o d b i o r c ó w w ê g l a e n e r g e t y c z n e g o o r a z z u ¿ y c i e w ê g l a w u j ê c i u r e g i o n a l n y m .
5
U r s z u l a L O R E N Z G o s p o d a r k a w ê g l e m k a m i e n n y m e n e r g e t y c z n y m
R o z d z i a ³ s z ó s t y p o Sw i ê c o n o c e n o m w ê g l a . J e s t t o z a g a d n i e n i e i s t o t n e z a r ó w n o d l a p r o d u c e n t ó w ,
w a r u n k u j e b o w i e m k o n d y c j ê f i n a n s o w ¹ p r z e d s i ê b i o r s t w g ó r n i c z y c h , j a k i d l a u ¿ y t k o w n i k ó w .
O m ó w i o n o s y s t e m y c e n , w d r o ¿ o n e w l a t a c h d z i e w i ê æ d z i e s i ¹ t y c h u b i e g ³ e g o w i e k u , j a k i o b e c n ¹
s y t u a c j ê , k t ó r a w c o r a z w i ê k s z y m s t o p n i u j e s t p o w i ¹ z a n a z w a r u n k a m i p a n u j ¹ c y m i n a m i ê d z y -
n a r o d o w y c h r y n k a c h w ê g l a e n e r g e t y c z n e g o .
W r o z d z i a l e s i ó d m y m p r z e d s t a w i o n o p r o b l e m a t y k ê u ¿ y t k o w a n i a w ê g l a w e n e r g e t y c e : p o -
c z ¹ w s z y o d i n f o r m a c j i o g ó l n y c h , n a k r e Sl a j ¹ c y c h p o z y c j ê w ê g l a w k r a j o w y m b i l a n s i e n o Sn i k ó w
e n e r g i i p i e r w o t n e j , p o p r z e z z a g a d n i e n i a e m i s j i g e n e r o w a n y c h p o d c z a s s p a l a n i a i i c h z w i ¹ z k a c h
z j a k o Sc i ¹ w ê g l a , m o ¿ l i w o Sc i a c h o g r a n i c z a n i a s z k o d l i w e g o w p ³ y w u s p a l a n i a w ê g l a w w y n i k u
s t o s o w a n i a c z y s t y c h t e c h n o l o g i i w ê g l o w y c h , a ¿ p o p r o b l e m p r z y s z ³ e j r o l i w ê g l a w w y t w a r z a n i u
e n e r g i i e l e k t r y c z n e j w P o l s c e .
O s t a t n i , ó s m y r o z d z i a ³ p r e z e n t u j e w s k r ó c i e z e s t a w z a g a d n i e ñ o d n o s z ¹ c y c h s i ê d o p o l i t y k i
U n i i E u r o p e j s k i e j w o b e c g ó r n i c t w a w ê g l a k a m i e n n e g o i j e j w p ³ y w i e n a f u n k c j o n o w a n i e g ó r -
n i c t w a k r a j o w e g o .
P r a c ê k o ñ c z y d o Sæ o b s z e r n y c h o æ z p e w n o Sc i ¹ n i e u j m u j ¹ c y w i e l u i n n y c h z n a c z ¹ c y c h
p o z y c j i w y k a z l i t e r a t u r y xr ó d ³ o w e j .
W p u b l i k a c j i z e b r a n o w i e l e h i s t o r y c z n y c h i a k t u a l n y c h d a n y c h , u j ê t y c h w l i c z n y c h t a b e l a c h
i z i l u s t r o w a n y c h n a w y k r e s a c h . K s i ¹ ¿ k a m o ¿ e s t a n o w i æ xr ó d ³ o i n f o r m a c j i d l a s t u d e n t ó w
k i e r u n k ó w t e c h n i c z n y c h , z w i ¹ z a n y c h z t ¹ t e m a t y k ¹ , j a k t e ¿ d l a C z y t e l n i k ó w z a i n t e r e s o w a n y c h
z a g a d n i e n i a m i g ó r n i c t w a w ê g l a k a m i e n n e g o i s p o s o b ó w r a c j o n a l n e g o w y k o r z y s t a n i a w ê g l a
e n e r g e t y c z n e g o . W y d a j e s i ê , ¿ e s z c z e g ó l n i e w P o l s c e , k t ó r a j e s t z a s o b n a w w ê g i e l , r o l a t e g o
p a l i w a n i e p o w i n n a b y æ d e z a w u o w a n a . Z w ³ a s z c z a , ¿ e t o w ³ a Sn i e w ê g i e l z a p e w n i a n a m n i e m a l
c a ³ k o w i t ¹ s a m o w y s t a r c z a l n o Sæ w w y t w a r z a n i u e n e r g i i e l e k t r y c z n e j .
1 . R o l a w ê g l a w z r ó w n o w a ¿ o n y m r o z w o j u i z a s p o k a j a n i u p o t r z e b
e n e r g e t y c z n y c h Sw i a t a
1 . 1 . W ê g i e l a z r ó w n o w a ¿ o n y r o z w ó j
R o z w ó j z r ó w n o w a ¿ o n y ( a n g . s u s t a i n a b l e d e v e l o p m e n t ) t o r o z w ó j , k t ó r y z a p e w n i a r e a -
l i z a c j ê p o t r z e b o b e c n e g o p o k o l e n i a b e z w y w i e r a n i a n e g a t y w n e g o w p ³ y w u n a z d o l n o Sæ p r z y -
s z ³ y c h p o k o l e ñ d o s p e ³ n i e n i a i c h p o t r z e b ( K o m i s j a B r u n d t l a n d ) .
P o j ê c i e z r ó w n o w a ¿ o n y r o z w ó j p o j a w i ³ o s i ê p o r a z p i e r w s z y w r a p o r c i e O N Z - o w s k i e j
K o m i s j i d s . R o z w o j u i Rr o d o w i s k a p t . N a s z a w s p ó l n a p r z y s z ³ o Sæ , o p u b l i k o w a n y m w 1 9 8 7 r o k u .
K o m i s j a t a z n a n a j e s t p o w s z e c h n i e w Sw i e c i e j a k o K o m i s j a B r u n d t l a n d ( o d n a z w i s k a j e j
p r z e w o d n i c z ¹ c e j , N o r w e ¿ k i G r o H a r l e m B r u n d t l a n d ) . D z i a ³ a l n o Sæ K o m i s j i p r z y c z y n i ³ a s i ê d o
z w o ³ a n i a S z c z y t u Z i e m i w 1 9 9 2 w R i o d e J a n e i r o . N i e w i e l e p ó xn i e j z r ó w n o w a ¿ o n y r o z w ó j z n a l a z ³
s w e m i e j s c e w d ³ u g o t e r m i n o w e j s t r a t e g i i U n i i E u r o p e j s k i e j ( Z r ó w n o w a ¿ o n a E u r o p a . . . 2 0 0 1 ) .
C h o c i a ¿ s t w i e r d z e n i e , ¿ e e n e r g i a j e s t p o d s t a w o w y m m o t o r e m r o z w o j u e k o n o m i c z n e g o
i c z y n n i k i e m p o p r a w i a j ¹ c y m j a k o Sæ ¿ y c i a b r z m i d z i S j a k t r i u z m , t o n i e u m n i e j s z a t o j e g o
p r a w d z i w o Sc i . N i e z a w o d n y d o s t ê p d o e n e r g i i j e s t b e z w ¹ t p i e n i a k l u c z o w y m e l e m e n t e m r o z -
w o j u g o s p o d a r c z e g o i s p o ³ e c z n e g o . W k r a j a c h r o z w i n i ê t y c h p o z w a l a u t r z y m a æ s t a n d a r d ¿ y c i a
n a w y s o k i m p o z i o m i e k o m f o r t u i w y g o d y , a w k r a j a c h r o z w i j a j ¹ c y c h s i ê u m o ¿ l i w i a w y -
c h o d z e n i e z b i e d y , w p ³ y w a n a p o p r a w ê s t a n u z d r o w i a i z m n i e j s z a Sm i e r t e l n o Sæ , u ³ a t w i a e d u k a -
c j ê , u m o ¿ l i w i a d o s t ê p d o n o w o c z e s n e j i n f o r m a c j i , o s i ¹ g n i ê æ n a u k i i w s p ó ³ c z e s n e j c y w i l i z a c j i .
N a Sw i e c i e w c i ¹ ¿ p o n a d 2 0 % l u d z i ( o k . 1 , 4 m l d ) n i e m a d o s t ê p u d o e n e r g i i e l e k t r y c z n e j ,
a p o n a d 4 0 % ( o k . 2 , 7 m l d ) u ¿ y w a d o g o t o w a n i a i o g r z e w a n i a r ó ¿ n e g o r o d z a j u o d p a d ó w
( b i o m a s y w t r a d y c y j n y m u j ê c i u : d r e w n a , o d p a d ó w r o Sl i n n y c h , o d c h o d ó w z w i e r z ê c y c h i t p . )
( E n e r g y p o v e r t y . . . 2 0 1 0 ) . C o g o r s z a t e l i c z b y n i e w i e l e s i ê z m i e n i ³ y w c i ¹ g u o s t a t n i e j d e k a d y ,
g d y ¿ l i c z b a l u d n o Sc i z w i ê k s z y ³ a s i ê w t y m c z a s i e o b l i s k o 7 0 0 m l n , z c z e g o n i e c a ³ e 1 0 % t e g o
w z r o s t u p r z y p a d a n a k r a j e g o s p o d a r c z o r o z w i n i ê t e . K r a j e t e k w a l i f i k o w a n e s ¹ s t a t y s t y k a c h d o
g r u p y O E C D ( O E C D O r g a n i s a t i o n f o r E c o n o m i c C o - o p e r a t i o n a n d D e v e l o p m e n t ) .
Z a s p o k o j e n i e p o t r z e b r o s n ¹ c e j p o p u l a c j i , s t w o r z e n i e w a r u n k ó w z r ó w n o w a ¿ o n e g o r o z w o j u
g o s p o d a r c z e g o z a r ó w n o d l a b i e d n y c h , j a k i b o g a t y c h k r a j ó w , p o z o s t a j e w y z w a n i e m d l a r z ¹ d ó w
i s p o ³ e c z e ñ s t w w X X I w i e k u . K o n i e c z n o Sæ z a s p o k o j e n i a b e z p i e c z n e j p o d a ¿ y e n e r g i i z d e r z a s i ê
z r o s n ¹ c y m p o p y t e m : Sw i a t o w e z u ¿ y c i e e n e r g i i b ê d z i e r o s n ¹ æ w z w i ¹ z k u z e w z r o s t e m g o s p o d a r -
c z y m i p o t r z e b a m i k r a j ó w r o z w i j a j ¹ c y c h s i ê . T e g o w z r o s t u z a p o t r z e b o w a n i a n i e z r e k o m p e n s u j ¹
n a w e t n a j s z e r s z e p r o g r a m y p o s z a n o w a n i a i o s z c z ê d z a n i a e n e r g i i w k r a j a c h r o z w i n i ê t y c h .
D l a z a s p o k o j e n i a z w i ê k s z o n e g o z a p o t r z e b o w a n i a n a e n e r g i ê n i e m o ¿ n a i g n o r o w a æ ¿ a d n e g o
d o s t ê p n e g o xr ó d ³ a e n e r g i i z w ³ a s z c z a w ê g l a , n a j b a r d z i e j z a s o b n e g o z p a l i w k o p a l n y c h .
7
U r s z u l a L O R E N Z G o s p o d a r k a w ê g l e m k a m i e n n y m e n e r g e t y c z n y m
Z n a c z e n i e w ê g l a ( o r a z i n n y c h p a l i w k o p a l n y c h ) z o s t a ³ o d o c e n i o n e i p o d k r e Sl o n e n a Rw i a -
t o w y m S z c z y c i e n a t e m a t Z r ó w n o w a ¿ o n e g o R o z w o j u w J o h a n n e s b u r g u w 2 0 0 2 r . , k t ó r e g o
p r z e s ³ a n i e : Z r ó ¿ n i c o w a n i e d o s t a w e n e r g i i p o p r z e z r o z w ó j n o w o c z e s n y c h , c z y s t s z y c h , s p r a w -
n i e j s z y c h i e f e k t y w n y c h e k o n o m i c z n i e t e c h n o l o g i i e n e r g e t y c z n y c h z w ³ ¹ c z e n i e m t e c h n o l o g i i
s p a l a n i a p a l i w k o p a l n y c h t r a k t o w a n o j a k o z a l e c e n i e d l a r z ¹ d ó w p r z y k s z t a ³ t o w a n i u p o l i t y k i
e n e r g e t y c z n e j k r a j ó w Sw i a t a .
P o d k r e Sl o n o r ó w n i e ¿ , ¿ e . . . s a m e o d n a w i a l n e xr ó d ³ a e n e r g i i n i e s t a n o w i ¹ d r o g i d o z r ó w n o -
w a ¿ o n e j p r z y s z ³ o Sc i p r z y o b e c n e j s k a l i p o s t r z e g a n i a t y c h z a g a d n i e ñ . R o z w ó j g o s p o d a r c z y
i w y k o r z e n i a n i e b i e d y z a l e ¿ ¹ o d b e z p i e c z n e g o , p e w n e g o z a o p a t r z e n i a w e n e r g i ê . ( . . . ) P a l i w a
k o p a l n e , c h o c i a ¿ p o d l e g a j ¹ w y z w a n i o m e k o l o g i i , m o g ¹ s p e ³ n i æ k r y t e r i a b e z p i e c z e ñ s t w a i p e w -
n o Sc i z a o p a t r z e n i a . N a u k a i n o w o c z e s n e t e c h n o l o g i e o f e r u j ¹ m o ¿ l i w e r o z w i ¹ z a n i a p r o b l e m ó w
Sr o d o w i s k o w y c h c z y s t e t e c h n o l o g i e w ê g l o w e o r a z t e c h n o l o g i e b e z p i e c z n e g o w y c h w y t y w a n i a
i m a g a z y n o w a n i a C O 2 ( J o h a n n e s b u r g . . . 2 0 0 2 ) .
D o s t ê p d o e n e r g i i e l e k t r y c z n e j j e s t w a r u n k i e m r o z w o j u c y w i l i z a c y j n e g o s p o ³ e c z e ñ s t w .
P o z i o m z u ¿ y c i a e n e r g i i e l e k t r y c z n e j w p r z e l i c z e n i u n a j e d n e g o m i e s z k a ñ c a w y z n a c z a p o z i o m
¿ y c i a d a n e g o s p o ³ e c z e ñ s t w a . T o z u ¿ y c i e j e s t w Sw i e c i e b a r d z o z r ó ¿ n i c o w a n e , c z e g o d o w o d z ¹
l i c z b y z e s t a w i o n e w t a b e l i 1 . 1 . W e d ³ u g d a n y c h M i ê d z y n a r o d o w e j A g e n c j i E n e r g i i ( I n t e r -
n a t i o n a l E n e r g y A g e n c y , I E A ) Sr e d n i e z u ¿ y c i e e n e r g i i e l e k t r y c z n e j n a m i e s z k a ñ c a w Sw i e c i e
w 2 0 0 8 r o k u w y n i o s ³ o p r a w i e 2 8 0 0 k i l o w a t o g o d z i n ( k W · h / c a ) , p o d c z a s g d y w A f r y c e
z a l e d w i e 5 7 1 k W · h / c a , a w k r a j a c h u p r z e m y s ³ o w i o n y c h ( O E C D ) b l i s k o 8 5 0 0 k W · h / c a .
R o z p i ê t o Sc i s ¹ j e s z c z e w i ê k s z e , g d y p o r ó w n a æ p o s z c z e g ó l n e k r a j e : 2 3 k W · h / c a n a H a i t i c z y
4 2 w E t i o p i i , d o 1 7 t y s . w K a n a d z i e c z y K u w e j c i e , 2 5 t y s . w N o r w e g i i , c z y o k o ³ o 4 0 t y s . k W · h / c a
w I s l a n d i i .
T A B E L A 1 . 1 . Z u ¿ y c i e e n e r g i i e l e k t r y c z n e j n a m i e s z k a ñ c a n a t l e l i c z b y l u d n o Sc i w Sw i e c i e w l a t a c h 1 9 9 9 i 2 0 0 8
L u d n o Sæ Z u ¿ y c i e e n e r g i i e l e k t r y c z n e j n a m i e s z k a ñ c a
s t r u k t u r a z m i a n a
O p i s 1 9 9 9 2 0 0 8 1 9 9 9 2 0 0 8 z m i a n a 2 0 0 8 1 9 9 9
2 0 0 8 2 0 0 8 1 9 9 9
m l n m l n % % k W · h / c a k W · h / c a k W · h / c a %
Rw i a t 5 9 2 1 6 6 8 8 1 0 0 , 0 1 3 , 0 2 2 8 0 2 7 8 2 5 0 2 2 2 , 0
O E C D 1 1 1 6 1 1 9 0 1 7 , 8 6 , 6 7 8 4 1 8 4 8 6 6 4 5 8 , 2
Rr . W s c h ó d 1 6 2 1 9 9 3 , 0 2 2 , 8 2 4 3 7 3 3 8 4 9 4 7 3 8 , 9
b . Z S R R 2 9 0 2 8 5 4 , 3 1 , 7 3 6 8 7 4 6 6 0 9 7 3 2 6 , 4
E u r o p a n o n - O E C D 5 8 5 3 0 , 8 8 , 6 2 5 1 1 3 3 7 8 8 6 7 3 4 , 5
C h i n y 1 2 6 0 1 3 3 3 1 9 , 9 5 , 8 9 3 6 2 4 7 1 1 5 3 5 1 6 4 , 0
A z j a
1 8 4 9 2 1 8 3 3 2 , 6 1 8 , 1 5 1 9 7 1 9 2 0 0 3 8 , 5
( b e z C h i n i K o r e i P ³ n . )
A m e r y k a P ³ d . 4 0 9 4 6 2 6 , 9 1 3 , 0 1 5 1 0 1 9 5 6 4 4 6 2 9 , 5
A f r y k a 7 7 5 9 8 4 1 4 , 7 2 7 , 0 4 9 1 5 7 1 8 0 1 6 , 3
r ó d ³ o d a n y c h : K e y W o r l d E n e r g y S t a t i s t i c s 2 0 0 0 i 2 0 1 0 w y d . I E A
8
1 . R o l a w ê g l a w z r ó w n o w a ¿ o n y m r o z w o j u i z a s p o k a j a n i u p o t r z e b e n e r g e t y c z n y c h Sw i a t a
W Sw i e c i e , p o c z u w a j ¹ c y m s i ê d o o b o w i ¹ z k u s t o s o w a n i a z a s a d z r ó w n o w a ¿ o n e g o r o z w o j u ,
r o l a o d n a w i a l n y c h xr ó d e ³ e n e r g i i ( O Z E ) b ê d z i e w z r a s t a æ . J e d n a k ¿ e s t o s o w a n i e o d n a w i a l n y c h
xr ó d e ³ e n e r g i i m a p r a k t y c z n e i e k o n o m i c z n e o g r a n i c z e n i a , s z c z e g ó l n i e w p r z e t w a r z a n i u t e j
e n e r g i i n a e n e r g i ê e l e k t r y c z n ¹ z O Z E . N a t o m i a s t r o l a w ê g l a o r a z i n n y c h p a l i w k o p a l n y c h
w w y t w a r z a n i u e n e r g i i e l e k t r y c z n e j b ê d z i e w s k a l i g l o b a l n e j k l u c z o w a w c i ¹ g u n a s t ê p n y c h
2 0 3 0 l a t . W s z e l k i e p r o g n o z y e n e r g e t y c z n e u w z g l ê d n i a j ¹ d o m i n u j ¹ c ¹ r o l ê p a l i w k o p a l n y c h
w b i l a n s i e e n e r g e t y c z n y m Sw i a t a , g d y ¿ p r z y o b e c n y m p o z i o m i e w i e d z y o r a z t e c h n o l o g i i n i e j e s t
m o ¿ l i w e i c h z a s t ¹ p i e n i e p r z e z ¿ a d e n i n n y n o Sn i k e n e r g i i .
Z r ó w n o w a ¿ o n y r o z w ó j o p i e r a s i ê n a t r z e c h f i l a r a c h : e k o n o m i c z n y m , s p o ³ e c z n y m i e k o l o -
g i c z n y m . W ê g i e l o d g r y w a w a ¿ n ¹ r o l ê w e w s z y s t k i c h t r z e c h ( t a b . 1 . 2 ) .
T A B E L A 1 . 2 . R o l a w ê g l a w z r ó w n o w a ¿ o n y m r o z w o j u
F i l a r e k o n o m i c z n y F i l a r s p o ³ e c z n y F i l a r e k o l o g i c z n y
N a w ê g l u b a z u j e w y t w a r z a n i e o k . 4 1 % o b e c n i e o k . 1 , 4 m l d l u d z i w k r a j a c h r o z -
e m i s j e z e s p a l a n i a w ê g l a s p a d ³ y z n a -
e n e r g i i e l e k t r y c z n e j n a Sw i e c i e ( d w a r a z y w i j a j ¹ c y c h s i ê n i e m a d o s t ê p u d o e l e k -
c z ¹ c o w o s t a t n i c h d e k a d a c h , p o m i m o ¿ e
t y l e i l e z n a s t ê p n e g o xr ó d ³ a g a z u z i e m - t r y c z n o Sc i ; d l a w i e l u z n i c h w ê g i e l b ê d z i e
z u ¿ y c i e w ê g l a w z r o s ³ o
n e g o ) i o k o ³ o 7 0 % p r o d u k c j i s t a l i d r o g ¹ d o e l e k t r y f i k a c j i i l e p s z e g o ¿ y c i a
r o z w ó j n o w o c z e s n y c h t e c h n o l o g i i m o ¿ e
W e d ³ u g p r o g n o z I E A w y k o r z y s t a n i e w ê - w c i ¹ g u o s t a t n i c h 2 0 l a t d o s t ê p d o e l e k -
p o ³ ¹ c z y æ k o r z y Sc i g o s p o d a r c z e i s p o -
g l a w e n e r g e t y c e m a w z r o s n ¹ æ d o 6 0 % t r y c z n o Sc i w y t w o r z o n e j z w ê g l a o s i ¹ g -
³ e c z n e u ¿ y t k o w a n i a w ê g l a z p o t r z e b ¹ p o -
w 2 0 3 0 r . n ê ³ o o k o ³ o 1 m l d l u d z i
p r a w y s t a n u Sr o d o w i s k a
j e Sl i e l e k t r o w n i e w ê g l o w e n a Sw i e c i e
o s i ¹ g n ê ³ y b y s p r a w n o Sæ n a t y m p o z i o m i e
w ê g i e l d o s t a r c z a p o n a d 7 m i l i o n ó w
K o r z y Sc i z a r ó w n o d l a k r a j ó w r o z w i n i ê - j a k o b e c n e e l e k t r o w n i e n i e m i e c k i e , t o r e -
m i e j s c p r a c y n a Sw i e c i e , z c z e g o o k . 9 0 %
t y c h j a k i r o z w i j a j ¹ c y c h s i ê d u k c j a e m i s j i C O z t e g o t y t u ³ u b y ³ a b y
2
w k r a j a c h r o z w i j a j ¹ c y c h s i ê
w i ê k s z a n i ¿ r e z u l t a t p r o c e s ó w w y m a g a -
n y c h p r z e z p r o t o k ó ³ K i o t o
w h o r y z o n c i e d ³ u g o t e r m i n o w y m , n o w e
D u ¿ a c z ê Sæ p r z e m y s ³ u w ê g l o w e g o w k r a - t e c h n o l o g i e w ê g l o w e , t a k i e j a k z g a z o w a -
w ê g i e l w y d o b y w a s i ê w p o n a d 5 0 k r a j a c h
j a c h r o z w i j a j ¹ c y c h s i ê j e s t z o r i e n t o w a n a n i e p o ³ ¹ c z o n e z w y c h w y t y w a n i e m i m a -
Sw i a t a , a p r o d u k c j a w ê g l a j e s t k l u c z o w ¹
n a e k s p o r t , b ê d ¹ c xr ó d ³ e m z n a c z ¹ c y c h g a z y n o w a n i e m C O w s t r u k t u r a c h g e o -
2
d z i a ³ a l n o Sc i ¹ g o s p o d a r c z ¹ w w i e l u s p o -
d o c h o d ó w t y c h k r a j ó w ( w a r t o Sæ e k s p o r t u l o g i c z n y c h , o f e r u j ¹ m o ¿ l i w o Sæ o s i ¹ g n i ê -
³ e c z e ñ s t w a c h
r z ê d u o k . 7 m l d U S D r o c z n i e ) c i a b a r d z o n i s k i c h e m i s j i p r z y a k c e p t o -
w a l n y c h k o s z t a c h
r ó d ³ o : T h e r o l e . . . , W C I 2 0 0 3
W s z y s t k i e s p o s o b y p r z e t w a r z a n i a e n e r g i i p i e r w o t n e j n a b a r d z i e j u s z l a c h e t n i o n e f o r m y ,
a z w ³ a s z c z a n a e n e r g i ê e l e k t r y c z n ¹ , m a j ¹ s w o j e s t r o n y p o z y t y w n e i n e g a t y w n e , z a r ó w n o
w a s p e k c i e o d d z i a ³ y w a n i a n a b e z p i e c z e ñ s t w o i z d r o w i e l u d z i , j a k i b e z p i e c z e ñ s t w o d o s t a w
e n e r g i i o r a z w p ³ y w n a Sr o d o w i s k o n i e m a m e t o d c a ³ k o w i c i e p o z b a w i o n y c h r y z y k a ( t a b . 1 . 3 ) .
O c z e k u j e s i ê , ¿ e n a j n o w s z e c z y s t e t e c h n o l o g i e w ê g l o w e z n a c z ¹ c o z m n i e j s z ¹ r ó ¿ n i c e w e m i -
s j i g a z ó w c i e p l a r n i a n y c h p o m i ê d z y n a j l e p s z y m i t e c h n o l o g i a m i g a z o w y m i i w ê g l o w y m i , w p u n k -
c i e s p a l a n i a . P o n a d t o r ó w n o c z e s n e w y k o r z y s t y w a n i e w ê g l a i o d n a w i a l n y c h xr ó d e ³ e n e r g i i ,
t a k i c h j a k b i o m a s a i e n e r g i a s ³ o n e c z n a , m o ¿ e z n a c z ¹ c o z w i ê k s z y æ s p r a w n o Sæ t y c h t e c h n o l o g i i
9
U r s z u l a L O R E N Z G o s p o d a r k a w ê g l e m k a m i e n n y m e n e r g e t y c z n y m
T A B E L A 1 . 3 . P o z y t y w n e i n e g a t y w n e s t r o n y p r z e t w a r z a n i a e n e r g i i n o Sn i k ó w p i e r w o t n y c h n a e n e r g i ê k o ñ c o w ¹
N o Sn i k e n e r g i i C e c h y p o z y t y w n e C e c h y n e g a t y w n e
n a j b a r d z i e j u w ê g l o n e p a l i w o d o p r o d u k c j i e n e r g i i
o b f i t o Sæ z a s o b ó w , p e w n o Sæ d o s t a w , b e z p i e c z e ñ s t w o
e l e k t r y c z n e j
W ê g i e l ³ a t w y w t r a n s p o r c i e i m a g a z y n o w a n i u
p o d l e g a n a j w i ê k s z y m w y z w a n i o m w o g r a n i c z a n i u
s z e r o k o d o s t ê p n y
e m i s j i C O
2
p o w o d u j e e m i s j ê C O
2
w y g o d n a w u ¿ y c i u
z m i e n n o Sæ c e n
³ a t w a d o t r a n s p o r t u i m a g a z y n o w a n i a
R o p a k o n c e n t r a c j a z a s o b ó w
b r a k s u b s t y t u t u w w y k o r z y s t a n i u w t r a n s p o r c i e
p o d a t n o Sæ n a n i e s t a b i l n o Sæ p o l i t y c z n ¹
( p r o d u k c j a p a l i w )
r y z y k o t r a n s p o r t o w e
p o w o d u j e e m i s j ê C O
2
d r o g i i r y z y k o w n y w t r a n s p o r c i e i m a g a z y n o w a n i u
w y d a j n y i w y g o d n y w u ¿ y c i u
G a z w y m a g a o d p o w i e d n i e j i n f r a s t r u k t u r y
p r z y d a t n y d l a r ó ¿ n y c h s p o s o b ó w u ¿ y t k o w a n i a ( n p .
o g r z e w a n i e d o m ó w )
p o d a t n y n a z m i a n y c e n
k o n c e n t r a c j a z a s o b ó w
a k c e p t a c j a s p o ³ e c z n a
n i e p o w o d u j e e m i s j i
p r o b l e m y s k ³ a d o w a n i a o d p a d ó w
P a l i w o j ¹ d r o w e
xr ó d ³ a o g r a n i c z o n e w n i e w i e l k i m s t o p n i u
k a p i t a ³ o c h ³ o n n o Sæ m o ¿ e b y æ n i e e k o n o m i c z n y n a
n i e k t ó r y c h r y n k a c h
g e n e r a l n i e w y s o k i e k o s z t y
n i s k i e e m i s j e n a b a z i e c y k l u ¿ y c i a n i e c i ¹ g ³ e z a s o b y
O d n a w i a l n e
z r ó w n o w a ¿ o n e r o z w ó j z a b i e r z e t r o c h ê c z a s u
p r o b l e m y l o k a l i z a c y j n e
r ó d ³ o : T h e r o l e . . . , W C I 2 0 0 3
i m o ¿ e b y æ n a j b a r d z i e j e f e k t y w n ¹ e k o n o m i c z n i e d r o g ¹ z w i ê k s z e n i a w y k o r z y s t a n i a e n e r g i i
z e xr ó d e ³ o d n a w i a l n y c h .
1 . 2 . W ê g i e l a b e z p i e c z e ñ s t w o e n e r g e t y c z n e
R o l a w ê g l a w z a p e w n i e n i u b e z p i e c z e ñ s t w a e n e r g e t y c z n e g o w y n i k a m . i n . z n a s t ê p u j ¹ c y c h
p r z e s ³ a n e k :
b a r d z o d u ¿ e z a s o b y , k t ó r e b ê d ¹ d o s t ê p n e w p r z e w i d y w a l n e j p r z y s z ³ o Sc i , p r a k t y c z n i e b e z
p o d a t n o Sc i n a w p ³ y w y p o l i t y c z n e ,
w ê g i e l j e s t d o s t ê p n y z w i e l u xr ó d e ³ n a d o b r z e z a o p a t r z o n y c h r y n k a c h m i ê d z y n a r o -
d o w y c h ,
m o ¿ e b y æ b e z p i e c z n i e s k ³ a d o w a n y n a s k ³ a d o w i s k a c h w e l e k t r o w n i a c h , a z a p a s y m o g ¹
b y æ w y k o r z y s t y w a n e w s y t u a c j a c h z a g r o ¿ e n i a d o s t a w n a r y n k a c h ,
e l e k t r o w n i e w ê g l o w e m o g ¹ p r a c o w a æ b e z w z g l ê d u n a p o g o d ê ( m o g ¹ z a s t ê p o w a æ e l e k -
t r o w n i e w i a t r o w e l u b w o d n e ) ,
1 0
1 . R o l a w ê g l a w z r ó w n o w a ¿ o n y m r o z w o j u i z a s p o k a j a n i u p o t r z e b e n e r g e t y c z n y c h Sw i a t a
w ê g i e l n i e w y m a g a w y s o k o c i Sn i e n i o w y c h r u r o c i ¹ g ó w l u b s p e c j a l n y c h d r ó g t r a n s p o r -
t o w y c h ,
d r o g i d o s t a r c z a n i a w ê g l a n i e m u s z ¹ b y æ s p e c j a l n i e c h r o n i o n e c z y z a b e z p i e c z a n e .
T a b e l a 1 . 4 p r e z e n t u j e p o r ó w n a n i e z a s o b ó w w ê g l a , r o p y i g a z u n a Sw i e c i e , z e s t a w i o n y c h n a
p o d s t a w i e r a p o r t u B P 2 0 1 0 S t a t i s t i c a l r e v i e w o f w o r l d e n e r g y . D a n e o z a s o b a c h w ê g l a w t y m
r a p o r c i e z o s t a ³ y o s z a c o w a n e p r z e z W E C ( W o r l d E n e r g y C o u n c i l ) ; l i c z b y o b r a z u j ¹ s u m a r y c z n e
z a s o b y w ê g l a k a m i e n n e g o i b r u n a t n e g o .
T A B E L A 1 . 4 . U d o k u m e n t o w a n e z a s o b y w ê g l a , r o p y i g a z u z i e m n e g o n a Sw i e c i e s t a n n a k o n i e c 2 0 0 9 r .
W ê g i e l R o p a G a z
O p i s z a s o b y u d z i a ³ R / P z a s o b y u d z i a ³ R / P z a s o b y u d z i a ³ R / P
m l d t o n % l a t m l d t o n % l a t b l n m 3 % l a t
A m e r y k a P ó ³ n o c n a 2 4 6 , 1 2 9 , 8 2 3 5 1 0 , 2 5 , 5 1 5 9 , 1 6 4 , 9 1 1
A m e r y k a P o ³ u d n i o w a
1 5 , 0 1 , 8 1 8 1 2 8 , 5 1 4 , 9 8 1 8 , 0 6 4 , 3 5 3
i Rr o d k o w a
E u r o p a i E u r a z j a 2 7 2 , 2 3 3 , 0 2 3 6 1 8 , 5 1 0 , 3 2 1 6 3 , 0 9 3 3 , 7 6 5
A f r y k a i Rr o d k o w y W s c h ó d 3 3 , 4 4 , 0 1 3 1 1 1 8 , 9 6 6 , 2 8 4 9 0 , 9 4 4 8 , 5 p o n a d 1 0 0
A z j a &