plik


ÿþMINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ StanisBaw Stopka Diagnozowanie i naprawa ukBadów napdowych pojazdów 723[03]Z2.04 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy Radom 2007  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego Recenzenci: mgr in|. Piotr Nowak mgr in|. Marek RudziDski Opracowanie redakcyjne: in|. StanisBaw Stopka Konsultacja: mgr in|. Andrzej Kacperczyk Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduBowej 723[03].Z2.04 ,,Diagnozowanie i naprawa ukBadów napdowych pojazdów , zawartego w programie nauczania dla zawodu mechanik-operator pojazdów i maszyn rolniczych. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy, Radom 2007  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 1 SPIS TREZCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstpne 5 3. Cele ksztaBcenia 6 4. MateriaB nauczania 7 4.1. Przepisy bhp stosowane podczas naprawy ukBadów napdowych. Przygotowanie sprztu do demonta|u 7 4.1.1. MateriaB nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzajce 10 4.1.3. wiczenia 10 4.1.4. Sprawdzian postpów 11 4.2. Budowa i zasady dziaBania mechanizmów w ukBadzie przeniesienia napdu 12 4.2.1. MateriaB nauczania 12 4.2.2. Pytania sprawdzajce 32 4.2.3. wiczenia 32 4.2.4. Sprawdzian postpów 33 4.3. ObsBuga, regulacja, ocena stanu technicznego oraz naprawa sprzgieB 34 4.3.1. MateriaB nauczania 34 4.3.2. Pytania sprawdzajce 39 4.3.3. wiczenia 39 4.3.4. Sprawdzian postpów 41 4.4. ObsBuga, ocena stanu technicznego oraz naprawa skrzyD przekBadniowych i mostów napdowych 42 4.4.1. MateriaB nauczania 42 4.4.2. Pytania sprawdzajce 48 4.4.3. wiczenia 48 4.4.4. Sprawdzian postpów 50 5. Sprawdzian osigni 51 6. Literatura 55  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 2 1. WPROWADZENIE Poradnik ten bdzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o diagnostyce i naprawie ukBadów przeniesienia napdu pojazdów. W poradniku zostaBy zamieszczone:  wymagania wstpne, czyli wykaz umiejtno[ci, jakie powiniene[ ju| posiada, aby w jak najwikszym stopniu móc skorzysta z tego poradnika,  cele ksztaBcenia, jakie powiniene[ osign w czasie zaj edukacyjnych z tym poradnikiem,  materiaB nauczania, czyli wiadomo[ci dotyczce diagnostyki, naprawy oraz regulacji podzespoBów w ukBadzie przeniesienia napdu takich jak sprzgBa, skrzynie biegów, wzmacniacze momentu, mosty napdowe, zwolnice, póBosie i WOM. Wiadomo[ci te s niezbdne do osignicia zaBo|onych celów ksztaBcenia i opanowania umiejtno[ci z tego zakresu,  zestaw pytaD, które pomog Ci sprawdzi stopieD opanowania materiaBu nauczania,  wiczenia, które zweryfikuj Twoj wiedz teoretyczn oraz w du|ym stopniu pomog Ci naby praktycznych umiejtno[ci,  sprawdzian osigni, czyli przykBadowy zestaw pytaD, który potwierdzi Twoje opanowanie materiaBu z tego zakresu,  literatur, z której zawsze mo|esz skorzysta celem lepszego zrozumienia zagadnieD zawartych w tym poradniku. W razie napotkania problemów mo|esz zwróci si o pomoc do nauczyciela.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 3 723[03].Z2 Eksploatacja pojazdów rolniczych 723[03].Z2.01 Stosowanie przepisów ruchu drogowego 723[03].Z2.02 723[03].Z2.03 Stosowanie technik Diagnozowanie kierowania pojazdem i naprawa ukBadów silnika i wykonywanie czynno[ci kontrolno-obsBugowych 723[03].Z2.06 723[03].Z2.05 723[03].Z2.07 723[03].Z2.04 Diagnozowanie i naprawa Diagnozowanie i naprawa Diagnozowanie i naprawa Diagnozowanie ukBadów hydraulicznych, ukBadów kierowniczych, ukBadów elektrycznych i naprawa ukBadów pneumatycznych jezdnych, zawieszenia napdowych w pojazdach i maszynach i urzdzeD zaczepowych i hamulcowych pojazdów 723[03].Z2.08 Wykonywanie przegldów technicznych i obsBugi sezonowej Schemat ukBadu jednostek moduBowych  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 4 2. WYMAGANIA WSTPNE Przystpujc do realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie:  identyfikowa podstawowe przekBadnie napdowe,  rozró|nia podstawowe rodzaje sprzgieB,  rozpoznawa podzespoBy i elementy na rysunkach i schematach,  posBugiwa si instrukcjami obsBugi i naprawy sprztu,  stosowa nazewnictwo techniczne,  posBugiwa si narzdziami pomiarowymi,  wykonywa wszystkie czynno[ci zgodnie z przepisami bezpieczeDstwa i higieny pracy, przeciwpo|arowymi oraz ochrony [rodowiska.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 5 3. CELE KSZTAACENIA W wyniku realizacji programu jednostki moduBowej, powiniene[ umie:  okre[li zadania i ró|nice w budowie mechanizmów napdowych w cignikach rolniczych i pojazdach samochodowych,  wyja[ni zasady dziaBania i obsBugi: sprzgieB wielostopniowych, skrzyD przekBadniowych, wzmacniaczy momentu, mostów napdowych, przekBadni zwalniajcych,  wyja[ni zasad dziaBania i obsBugi póBosi i waBów napdowych,  oceni stan techniczny mechanizmów i zespoBów ukBadów napdowych,  wykry usterki w ukBadzie napdowym pojazdów i maszyn samobie|nych,  wykona podstawowe regulacje i naprawy w ukBadach przeniesienia napdu pojazdów rolniczych,  wykona naprawy gBówne ukBadów napdowych pojazdów,  zastosowa przepisy bhp podczas diagnozowania i naprawy ukBadów napdowych w pojazdach.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 6 4. MATERIAA NAUCZANIA 4.1. Przepisy bhp stosowane podczas naprawy ukBadów napdowych. Przygotowanie sprztu do demonta|u 4.1.1 MateriaB nauczania Bardzo wa|nym zagadnieniem podczas wykonywania napraw jest przestrzeganie przepisów BHP i ochrony przeciwpo|arowej. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeDstwa i higieny pracy jest podstawowym obowizkiem pracownika. Zgodnie z Kodeksem pracy, pracownik jest obowizany:  zna przepisy i zasady bezpieczeDstwa i higieny pracy, bra udziaB w szkoleniu i instrukta|u z tego zakresu oraz poddawa si wymaganym egzaminom sprawdzajcym,  wykonywa prac w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeDstwa i higieny pracy oraz stosowa si do wydawanych w tym zakresie poleceD i wskazówek przeBo|onych,  dba o nale|yty stan maszyn, urzdzeD i sprztu oraz o porzdek i Bad w miejscu pracy,  stosowa [rodki ochrony zbiorowej, a tak|e u|ywa przydzielonych [rodków ochrony indywidualnej oraz odzie|y i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,  poddawa si wstpnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosowa si do wskazaD lekarskich,  niezwBocznie zawiadomi przeBo|onego o zauwa|onym w zakBadzie pracy wypadku albo zagro|eniu |ycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec wspóBpracowników, a tak|e inne osoby znajdujce si w rejonie zagro|enia, o gro|cym im niebezpieczeDstwie,  wspóBdziaBa z pracodawc i przeBo|onym w wypeBnianiu obowizków dotyczcych bezpieczeDstwa i higieny pracy. Szczególn uwag nale|y zwróci na to, aby demontowany pojazd byB odpowiednio unieruchomiony. Zdjte cz[ci, zwBaszcza ci|kie, ukBada si w taki sposób, aby nie mogBy spa[ z regaBów lub przewróci si. Nale|y unika rozlewania olejów, gdy| mo|e to by przyczyn upadków, zwBaszcza w czasie przenoszenia ci|kich przedmiotów. Specjaln uwag trzeba zwraca na przestrzeganie przepisów przeciwpo|arowych, zwBaszcza w czasie mycia cz[ci materiaBami Batwopalnymi. Podczas przemieszczania ci|szych cz[ci lub zespoBów nale|y posBugiwa si wózkami lub innymi [rodkami transportowymi. Konieczne jest przestrzeganie czysto[ci i Badu na stanowisku pracy. Do prac demonta|owych trzeba u|ywa wyBcznie sprawnie dziaBajcych narzdzi i urzdzeD. U|ywanie narzdzi zastpczych nie tylko prowadzi do uszkadzania cz[ci, ale jest najcz[ciej bezpo[redni przyczyn nieszcz[liwych wypadków. Innym zródBem zagro|enia jest prd elektryczny. Prd o napiciu ponad 50 V jest niebezpieczny dla organizmu ludzkiego. NiebezpieczeDstwo pora|enia jest szczególnie du|e w pomieszczeniach wilgotnych. Zabezpieczenie przed tym zagro|eniem polega na utrzymywaniu w stanie zgodnym z przepisami, wszelkich urzdzeD i instalacji elektrycznych. O[wietlenie stanowiska powinno odpowiada ogólnym przepisom. StaBe punkty [wietlne powinny zapewnia mo|liwie bezcieniowe o[wietlenie i musz by zabezpieczone przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz dostpem wilgoci. Lampy przeno[ne, zasilane napiciem 24 V, powinny by wyposa|one w izolowane uchwyty, szkBo i siatki ochronne. Zliska podBoga wskutek rozlania oleju, porozrzucane przedmioty, wiszce bez zabezpieczenia ci|ary mog by przyczyn groznych w skutkach nastpstw. Nale|y zwraca uwag na stan osBon, zabezpieczeD i porczy; przestrzega noszenia odzie|y ochronnej,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 7 dobrane do rodzaju pracy oraz wBa[ciwych rozmiarów. Ubrania robocze nie powinny by zbyt luzne, a wszelkie paski powinny by [ci[le zapite. Nie wolno lekcewa|y zakazów palenia tytoniu. Niedopuszczalne jest wykonywanie jakichkolwiek prac przez pracowników bdcych pod wpBywem alkoholu. Pomieszczenia stacji obsBugi oraz poszczególne stanowiska pracy powinny by wyposa|one w odpowiedni ilo[ sprztu przeciwpo|arowego oraz w sprawny system alarmowy. Ka|de pomieszczenie powinno mie przynajmniej jedne drzwi otwierane na zewntrz i zapewniony dojazd dla samochodów stra|y po|arnej (system dróg po|arowych). Sprzt przeciwpo|arowy (ga[nice, hydranty) powinien by systematycznie kontrolowany. W widocznym miejscu winny by wywieszone instrukcje postpowania na wypadek po|aru. Czyszczenie i mycie to czynno[ci poprzedzajce wszelkiego rodzaju obsBug i napraw pojazdów. Cignik przyjty do naprawy nale|y starannie umy, a po demonta|u umy równie| ka|dy zespóB lub cz[. Dlatego w ka|dym warsztacie lub stacji obsBugi konieczne jest urzdzenie do mycia wod i [rodkami chemicznymi. Jako urzdzenie myjce mo|na zaleci myjni typu MB. Za pomoc tych myjni cigniki mog by myte wod o temperaturze od 20 do 80°C i ci[nieniem 1,5  2 MPa. Stanowisko mycia powinno by wyposa|one dodatkowo w nastpujce urzdzenia:  pistolet do wody niskiego ci[nienia,  koDcówk do mycia wod wysokiego ci[nienia,  instalacj (spr|ark) do przedmuchiwania spr|onym powietrzem. Mycie wod pozwala na usunicie bBota, kurzu i piasku. W przypadku zanieczyszczeD olejami i smarami, przed myciem wod nale|y zastosowa emulsyjne [rodki myjce, rozpuszczone w wodzie. Przed rozpoczciem mycia cignika nale|y zakry wylot rury wydechowej, osBoni tablice rozdzielcz i odpowietrzanie silnika. Mycie cz[ci naft lub olejem napdowym za pomoc pdzla jest metod maBo wydajn, lecz szeroko stosowan w punktach konserwacyjnych, w stacjach obsBugi i maBych warsztatach. Do mycia t metod mo|e sBu|y wanna do mycia cz[ci Stanowiska do mycia rcznego powinny zapewnia wygodny dostp zarówno do nadwozia, jak do podwozia pojazdu. W tym celu wyposa|a si je w ró|nego rodzaju pomosty, podno[niki lub kanaBy. Powierzchnie, na których ustawia si pojazd do mycia, powinny by tak uksztaBtowane, aby zu|yta woda miaBa odpByw do studzienek [ciekowych, zapobiegajcych tworzeniu si kaBu|y. Umyty pojazd nale|y wysuszy spr|onym powietrzem. Naprawy ukBadów przeniesienia napdu Bcz si z demonta|em przynajmniej cz[ci pojazdu jak to jest w przypadku pojazdów samochodowych, do niemal caBkowitego demonta|u na podzespoBy w przypadku cigników, poniewa| koBowe cigniki rolnicze maj konstrukcj bezramow, samono[n. Elementami zespolonymi w jednolit konstrukcyjnie caBo[ s: kadBub silnika wraz z obudow sprzgBa, skrzynia biegów i tylny most. Przed demonta|em cignika spuszcza si pByn chBodzcy z chBodnicy i bloku cylindrowego, olej ze skrzyni biegów, z obudowy zwolnic i mechanizmu kierowniczego oraz z miski olejowej silnika. Opró|nia si ponadto zbiornik paliwa. Je[li cignik wyposa|ony jest w kabin kierowcy, zdejmuje si j. Do przenoszenia zdemontowanych zespoBów cignika o wikszym ci|arze stosuje si ró|nego rodzaju |urawie przeno[ne, podno[niki, wcigarki i suwnice. W celu uBatwienia prac demonta|owych nieodzowne jest stosowanie specjalnych wózków demonta|owych tak skonstruowanych, aby mogBy one by stosowane do demonta|u kilku typów cigników. Demonta| ukBadu dr|ków mechanizmu kierowniczego przeprowadza si rozBczajc je w poBczeniach przegubowych. OdBcza si o[ przedni i ustawia na specjalnym stojaku.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 8 Rys. 1. {uraw przewozny: 1) belka no[na, 2) belka podstawowa z kóBkami, 3) przekBadnia zbata z mechanizmem zapadkowym, 4) hak zaczepowy [3, s. 202] Rys. 2. Wózek-stojak do demonta|u i monta|u cignika koBowego [3, s. 203] Przed ustawieniem cignika na wózkach demonta|owych wymagane jest zdemontowanie ukBadu dzwigni podno[nika hydraulicznego i obci|ników kóB. Po ustawieniu cignika na wózku zdejmuje si wszystkie koBa jezdne i bBotniki, odBczajc je od tylnego mostu. OdBcza si silnik od skrzyni biegów z obudow sprzgBa i od koBa zamachowego odkrca si sprzgBo. Po odjciu pedaBów i pomostu przystpuje si do demonta|u zwolnic, nastpnie demontuje si pochwy przymocowane do tylnego mostu. Rys. 3. Wózek - stojak do demonta|u i monta|u skrzyni tylnego mostu cignika koBowego [3, s. 203]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 9 OdBczenie korpusu tylnego mostu od skrzyni biegów jest najcz[ciej poprzedzone demonta|em podno[nika hydraulicznego i haka pocigowego. Czynno[ci koDcow przy demonta|u ogólnym jest odBczenie korpusu mechanizmu kierowniczego od skrzyni biegów. 4.1.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie czynno[ci poprzedzaj napraw i obsBug pojazdu? 2. Jakim napiciem powinno by zasilane o[wietlenie w kanaBach naprawczych i lampach przeno[nych? 3. W jaki sposób unieruchomisz pojazd na stanowisku roboczym? 4. Jakimi konsekwencjami grozi u|ywanie niesprawnych narzdzi? 5. Jakich urzdzeD u|yjesz do demonta|u cignika? 4.1.3. wiczenia wiczenie 1 Wykonaj mycie cignika przeznaczonego do demonta|u. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeanalizowa tre[ rozdziaBu 4.1 Poradnika dla ucznia, 2) przeanalizowa instrukcj napraw sprztu, 3) przygotowa stanowisko do mycia sprztu zgodnie z wymogami ochrony [rodowiska, 4) zgromadzi sprzt myjcy i aparatur do przedmuchiwania spr|onym powietrzem i sprawdzi jego dziaBanie, 5) sprawdzi je[li jest to myjnia zamknita  stan instalacji elektrycznej, 6) wykona dokBadne mycie cignika, 7) osuszy pojazd spr|onym powietrzem. Wyposa|enie stanowiska pracy: - cignik Ursus C330, - instrukcja napraw sprztu, - myjka na wod wysokoci[nieniowa, - [rodki chemiczne do mycia sprztu, - w|e ci[nieniowe, - spr|arka powietrza lub instalacja pneumatyczna. wiczenie 2 Przygotuj umyty cignik Ursus C330 do demonta|u w celu wymiany tarczy sprzgBowej. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeanalizowa tre[ rozdziaBu 4.1 Poradnika dla ucznia, 2) przeanalizowa instrukcj bhp, 3) przeanalizowa instrukcj naprawy cignika Ursus C330, 4) przygotowa stanowisko do demonta|u cignika,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 10 5) opró|ni ukBad chBodzenia z pBynu chBodzcego i zbiornik z paliwa, 6) ustawi cignik na wózku do demonta|u, 7) zabezpieczy cignik. Wyposa|enie stanowiska pracy: - cignik Ursus C330, - instrukcja naprawy cignika Ursus C330, - podstawowe narzdzia warsztatowe, - wózek do demonta|u cignika, - kliny pod koBa, podstawki, - naczynia na pByny eksploatacyjne, - [rodki do utrzymania czysto[ci na stanowisku pracy (wióry lub trociny, czy[ciwo). 4.1.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zastosowa [rodki ochrony osobistej? ðð ðð 2) okre[li wymogi dla kanaBu naprawczego? ðð ðð 3) zachowa si wBa[ciwie na wypadek zaistnienia po|aru? ðð ðð 4) udzieli pierwszej pomocy w razie wypadku przy pracy? ðð ðð 5) przygotowa cignik do demonta|u zgodnie z wymogami bhp? ðð ðð 6) dobra narzdzia do okre[lonego rodzaju naprawy? ðð ðð 7) obsBu|y ró|nego typu ga[nice? ðð ðð 8) okre[li obowizki pracownika? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 11 4.2. Budowa i zasady dziaBania mechanizmów w ukBadzie przeniesienia napdu 4.2.1. MateriaB nauczania Zadaniem mechanizmów napdowych cignika rolniczego jest przeniesienie napdu i mocy z silnika na koBa napdowe cignika oraz inne mechanizmy pomocnicze. Niektóre z tych mechanizmów pomocniczych mog napdza wspóBpracujce maszyny rolnicze. Napd na koBa cignika jest przenoszony z silnika za po[rednictwem sprzgBa, skrzyni biegów, przekBadni gBównej mechanizmu ró|nicowego oraz przekBadni zwolnic (rys. 4 i rys. 5). Wszystkie, zespoBy przenoszenia napdu oprócz sprzgBa, stanowi ukBad przekBadni zbatych zwalniajcych i dlatego koBa napdowe cignika obracaj si znacznie wolniej ni| waB korbowy silnika. Rys. 4. Mechanizmy napdowe cignika [6, s. 118]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 12 Rys. 5. Schemat napdu cignika licencyjnego Ursus [6, s. 123] Zmniejszenie prdko[ci obrotowej powoduje zwikszenie momentu obrotowego. Wyja[nia to analiza pracy pojedynczej przekBadni walcowej (rys. 6). KoBo napdzajce (górne) ma dwa razy mniejsz [rednic ni| koBo napdzane (dolne) i dwa razy mniejsz liczb zbów. W czasie pracy koBo dolne obraca si wic dwa razy wolniej ni| koBo górne. Dwukrotnie wzrasta natomiast moment potrzebny do zahamowania koBa dolnego, poniewa| ta sama siBa obwodowa, wystpujca na styku obu kóB zbatych, w drugim wypadku dziaBa na ramieniu dwa razy dBu|szym. Im wiksze s ró|nice [rednic kóB zbatych przekBadni walcowej, tym wolniej obraca si koBo napdzane i tym bardziej wzrasta jego moment  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 13 obrotowy. W obecnie produkowanych cignikach rolniczych stosuje si inny typ przekBadni zwalniajcej, któr nazywa si planetarn lub obiegow. Zasada dziaBania takiej przekBadni jest przedstawiona na (rys. 7). Na wale napdzajcym przekBadni planetarnej osadzone jest koBo zbate, tzw. koBo sBoneczne. KoBo to jest zazbione z dwoma lub z trzema koBami zbatymi, zwanymi satelitami. Satelity obracaj si na osiach poBczonych ze sob za po[rednictwem jarzma osadzonego na wale napdzanym przekBadni. Zby satelitów wspóBpracuj jednocze[nie z wewntrznym zazbieniem nieruchomego koBa zewntrznego. Gdy koBo sBoneczne obraca si np. w lewo (jak pokazuj strzaBki), satelity obracaj si na swych osiach w kierunku przeciwnym, w prawo. Poniewa| jednak satelity tocz si jednocze[nie po wewntrznym zazbieniu koBa zewntrznego, ich osie, a tak|e jarzmo i waB napdzany s zmuszone do ruchu obrotowego w lewo. Satelity, obracajc si na swych osiach w prawo, obiegaj zatem jednocze[nie koBo sBoneczne w lewo, podobnie jak planety dookoBa sBoDca std nazwa przekBadni. GBówn zalet przekBadni planetarnej w porównaniu z przekBadni walcow jest mo|liwo[ wikszego zmniejszenia prdko[ci obrotowej (i dalszego zwikszenia momentu) przy mniejszych jej wymiarach. Moment obrotowy na osiach kóB napdowych jest tyle razy wikszy od momentu obrotowego silnika, ile razy prdko[ obrotowa Bych kóB jest mniejsza od prdko[ci obrotowej silnika. Stosunek prdko[ci obrotowej silnika do prdko[ci obrotowej kóB napdowych nazywa si caBkowitym przeBo|eniem cignika. Równolegle do napdu kóB, moc jest przekazywana do waBka odbioru mocy i pompy podno[nika hydraulicznego, co umo|liwia prac tych podzespoBów zarówno w czasie jazdy jak i postoju cignika. Rys. 6. Pojedyncza przekBadnia walcowa Rys. 7. PrzekBadnia planetarna [6, s. 113] [6, s. 113] SprzgBo SprzgBo jest to urzdzenie, które sBu|y do rozBczania oraz pBynnego Bczenia obracajcego si waBu korbowego silnika z pozostaBymi podzespoBami napdowymi pojazdu. Ze wzgldu na zasad dziaBania rozró|niamy dwa rodzaje sprzgieB - sprzgBa cierne i sprzgBa hydrauliczne. Zasada dziaBania sprzgieB ciernych polega na wykorzystaniu siBy tarcia, która powstaje midzy tarczami ciernymi. W celu uzyskania mo|liwie du|ej siBy tarcia tarcze sprzgieB s zaopatrzone w okBadziny cierne. W sprzgBach hydraulicznych (rys. 9) moment obrotowy silnika jest przenoszony na mechanizmy napdowe cignika lub samochodu za po[rednictwem cieczy.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 14 Rys. 8. Zasada dziaBania sprzgBa ciernego: a) sprzgBo wyBczone, b) sprzgBo wBczone [6, s. 124] W pojazdach samochodowych i cignikach rolniczych najszersze zastosowanie znalazBy sprzgBa cierne tarczowe. S to sprzgBa suche jednotarczowe lub dwutarczowe. SiBa tarcia pomidzy koBem zamachowym i tarcz sprzgBa oraz pomidzy tarcz dociskow i tarcz sprzgBa powoduje, |e tarcza obraca si wraz z koBem zamachowym i tarcz dociskow. Ten ruch obrotowy przenoszony jest przez tarcz ciern i waBek sprzgBowy do skrzyni przekBadniowej. Zasad dziaBania tarczowego sprzgBa ciernego przedstawia (rys. 8). Rys. 9. SprzgBo hydrokinetyczne: a) schemat dziaBania, b) przekrój sprzgBa hydrokinetycznego zespolonego ze sprzgBem ciernym; 1) waB korbowy silnika, 2) obudowa, 3) pompa, 4) Bopatki pompy, 5) turbina, 6) Bopatki turbiny, 7) waB sprzgBowy, 8) wlew oleju, 9) wieniec zbaty rozrusznika, 10) sprzgBo cierne [3, s. 297] Aby ruszy z miejsca pojazdem nale|y po uruchomieniu silnika wyBczy sprzgBo, a nastpnie za pomoc dzwigni zmiany biegów wBczy bieg tj. zazbi ze sob odpowiedni par kóB zbatych w skrzyni przekBadniowej. W momencie, kiedy pojazd stoi wykonanie tej czynno[ci bez wyBczenia sprzgBa byBoby niemo|liwe, gdy| jedno koBo zbate poBczone z silnikiem obraca si, a drugie poBczone z koBami jest nieruchome. DoprowadziBoby to do uszkodzenia kóB zbatych. SprzgBo pozwala, na odBczanie silnika od mechanizmów  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 15 napdowych, ale równocze[nie na zmian biegów bez uszkodzenia elementów skrzyni biegów. WyBczenie sprzgBa pozwala tak|e zatrzyma pojazd bez konieczno[ci wyBczania silnika. Bardzo wa|nym zadaniem sprzgBa jest tak|e mo|liwo[ Bagodnego ruszania pojazdem z miejsca oraz ochrona mechanizmów napdowych przed przeci|eniem (nastpuje wtedy po[lizg sprzgBa). Ze wzgldu na sposób dziaBania rozró|niamy sprzgBa otwarte i zamknite (stale wBczone). Ten drugi rodzaj sprzgieB stosowany jest powszechnie w pojazdach koBowych. Charakteryzuje si ono tym, |e ka|de zwolnienie pedaBu sprzgBa powoduje jego samoczynne wBczenie poprzez dziaBanie spr|yn. SprzgBo jednostopniowe Budow takiego sprzgBa przedstawia (rys. 10). Wewntrz koBa zamachowego silnika uBo|yskowany jest jeden koniec waBka sprzgBowego skrzyni przekBadniowej. Na waBku tym nacity jest wielowypust, po którym mo|e przesuwa si piasta tarczy ciernej. Do tarczy sprzgBa przynitowane s okBadziny cierne wykonane z odpornego na [cieranie sztucznego tworzywa trudno [lizgajcego si po metalu. Tarcza cierna sprzgBa jest dociskana do powierzchni koBa zamachowego tarcz dociskow, na któr z kolej dziaBaj spr|yny, napite midzy powierzchni tarczy, a kapturkiem wytBoczonym w pokrywie sprzgBa przykrconej do koBa zamachowego. Rys. 10. Zasada dziaBania sprzgBa, tarczowego: a) sprzgBo wBczone, b) sprzgBo wyBczone : 1) koBo zamachowe, 2) tarcza sprzgBowa, 3) tarcza dociskowa, 4) spr|yna, 5) obudowa sprzgBa, 6) dzwignia wyBczajca, 7) waB korbowy, 8) waBek sprzgBowy [7, s. 124] Do wyBczania sprzgBa sBu|y pedaB. Naci[nicie pedaBu powoduje za po[rednictwem ukBadów dzwigniowych przesunicie w lewo Bo|yska wyciskowego, osadzonego w obudowie, która mo|e przesuwa si po prowadnicy w ksztaBcie tulei. Nacisk obudowy Bo|yska na koDce wirujcych dzwigieniek wyBczajcych powoduje ich obrót, ugicie spr|yn i odcignicie tarczy dociskowej od tarczy ciernej. Tarcza cierna nie dociskana do koBa zamachowego przestaje si obraca. Po zwolnieniu nacisku na pedaB, nacisk obudowy Bo|yska na dzwignie ustaje, a tarcza cierna sprzgBa zostaje zaci[nita spr|ynami midzy tarcz dociskow, a koBem zamachowym i zaczyna obraca si wraz z waBem przenoszc napd z silnika na skrzynie przekBadniow. Napicie spr|yn jest tak dobrane, |e w razie nagBego przeci|enia nastpuje po[lizg tarczy ciernej po powierzchni koBa zamachowego. Rozwizanie takie zabezpiecza mechanizmy napdowe i silnik przed ewentualnymi uszkodzeniami. Aagodne ruszanie cignikiem mo|liwe jest dziki stopniowemu zwalnianiu nacisku na pedaB sprzgBa. W pierwszej chwili na skutek niepeBnego nacisku spr|yn tarcza sprzgBa [lizga si po powierzchni koBa zamachowego i obroty jej s znacznie wolniejsze ni| obroty waBu korbowego. W miar dalszego zwalniania pedaBu tarcza jest dociskana do koBa zamachowego coraz silniej, po[lizgi jej s coraz mniejsze, obroty rosn i cignik Bagodnie zwiksza prdko[. W czasie pracy dzwignie wyBczajce nie powinny styka si z obudow  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 16 Bo|yska wyciskowego, poniewa| tarcza sprzgBa nie jest wtedy dociskana do koBa zamachowego caB siB spr|yn i nastpuje staBy po[lizg sprzgBa. Powoduje to nadmierne [cieranie i grzanie si okBadzin ciernych , a w wyniku tego ich zniszczenie. W czasie normalnej eksploatacji po pewnym okresie pracy tarcza sprzgBa [ciera si i grubo[ jej stopniowo maleje. W zwizku z tym koDce dzwigienek wyBczajcych s coraz bli|ej obudowy Bo|yska wciskowego. W wyniku tego maleje luz wyczuwalny na pedale sprzgBa. Aby zapewni wBa[ciw prac sprzgBa, midzy dzwigienkami, a obudow Bo|yska wyciskowego nale|y utrzyma luz zgodnie z warto[ciami zamieszczonymi w instrukcjach obsBugi danego pojazdu. SprzgBo dwustopniowe W cignikach rolniczych stosowane s sprzgBa dwustopniowe, które umo|liwiaj wyBczenie napdu kóB jezdnych bez jednoczesnego zatrzymania waBu odbioru mocy. PedaB do wyBczania sprzgBa ma w tych cignikach dwa poBo|enia. Przesunicie pedaBu w pierwsze poBo|enie wstrzymuje tylko przekazywanie napdu na koBa cignika, a dopiero dalsze wyciskanie sprzgBa do drugiego poBo|enia pedaBu zatrzymuje tak|e waB odbioru mocy. Rys. 11. Zasada dziaBania sprzgBa dwustopniowego: a) sprzgBo wBczone, b) pierwszy stopieD rozBczony, c) obydwa stopnie rozBczone: 1) koBo zamachowe, 2) tuleja sprzgBowa napdu WOM, 3) waBek sprzgBowy,4) tarcza sprzgBowa pierwszego stopnia, 5) tarcza sprzgBowa drugiego stopnia, 6) tarcza dociskowa, 7) spr|yna dociskowa [7, s. 125] SprzgBa dwustopniowe s bardzo przydatne przy pracy cignika z maszynami napdzanymi waBem odbioru mocy. Urzdzenie takie umo|liwia rozpdzanie wirujcych cz[ci, np. bbnów sieczkarni polowych, na postoju i rozpoczcie koszenia dopiero po uzyskaniu odpowiedniej prdko[ci zespoBów roboczych. Budow takiego sprzgBa przedstawia rys. 11.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 17 Rys. 12. SprzgBo dwustopniowe cignika rolniczego Ursus [6, s. 127] Skrzynia przekBadniowa Skrzynia przekBadniowa (skrzynia biegów) umo|liwia zmiany prdko[ci jazdy oraz jazd do tyBu. Ustawienie skrzyni przekBadniowej na luzie umo|liwia prac silnika na postoju nawet przy wBczonym sprzgle. Zmiana prdko[ci jazdy powoduje zmian siBy ucigu, co jest bardzo wa|ne zwBaszcza w pojazdach rolniczych. SkBada si ona z zespoBu co najmniej dwóch, ale zazwyczaj wicej par przekBadni zwalniajcych. Stosowane w samochodach i cignikach skrzynie przekBadniowe mo|na podzieli na stopniowe i bezstopniowe. Stopniowymi nazywaj si skrzynie przekBadniowe o okre[lonej liczbie przeBo|eD (stopni) midzy waBem korbowym silnika a waBem napdowym samochodu. Stopniowo[ uzyskuje si za pomoc zazbiania odpowiednich par kóB zbatych ró|nych wielko[ci. Bezstopniowymi lub progresywnymi przekBadniami nazywamy takie skrzynie przekBadniowe za pomoc których mo|na uzyska nieskoDczenie du| liczb przeBo|eD, przy czym zmiana przeBo|enia odbywa si w sposób cigBy. Znalezienie odpowiedniego w danych warunkach przeBo|enia odbywa si w wikszo[ci wypadków samoczynnie, w zale|no[ci od chwilowych warunków jazdy. Bezstopniowe przekBadnie mog by mechaniczne, elektryczne lub hydrauliczne. W wikszo[ci skrzynie przekBadniowe stosowane w cignikach i samochodach s skrzyniami stopniowymi. Zale|nie od budowy mo|emy je podzieli na: - skrzynie przekBadniowe z koBami zbatymi przesuwnymi, - skrzynie przekBadniowe z koBami zbatymi stale zazbionymi, - skrzynie przekBadniowe planetarne. Zale|nie od sposobu przeBczania biegów skrzynie przekBadniowe dziel si na: - skrzynie z rczn zmian biegów, - skrzynie z samoczynn zmian biegów. PrzekBadnia z koBami przesuwnymi zostaje wBczona lub rozBczona na skutek przesunicia koBa zbatego na waBku gBównym. Do przesuwania kóB skrzyni przekBadniowej sBu|y dzwignia zmiany biegów zakoDczona kul osadzon w wyciciach wodzików. Na wodzikach osadzone s wideBki obejmujce koBnierze przesuwanych kóB zbatych. Po wBczeniu biegu odpowiednie koBa zbate musz by przesunite tak, aby caBkowicie si zazbiBy i nie mogBy samoczynnie przesun i rozBczy. W tym celu skrzynie zaopatrzone s  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 18 w zatrzaski, które podtrzymuj wodziki w odpowiednim poBo|eniu. Ka|da skrzynia przekBadniowa ma zabezpieczenie przed jednoczesnym przesuniciem dwóch wodzików, czyli wBczeniem dwóch biegów jednocze[nie. Rys. 13. Zasada budowy skrzyni przekBadniowej [6, s. 133] Elementy te znajduj si w otworach midzy wodzikami i nazywaj si ryglami (rys. 14). Przesunicie jednego wodzika powoduje wci[nicie rygla w drugi wodzik, co powoduje jego unieruchomienie. Ao|yska i koBa zbate skrzyD przekBadniowych musz by smarowane, dlatego obudowy wypeBnione s do okre[lonego poziomu olejem przekBadniowym. KoBa zbate obracajc si w oleju rozbryzguj go, smarujc wszystkie elementy znajdujce si wewntrz skrzyni. Rys. 14. Zabezpieczenie przed jednoczesnym wBczeniem dwóch biegów [6, s. 134] Ilo[ wlewanego oleju okre[lona jest wskaznikami poziomu oleju. W przekBadniach z koBami stale zazbionymi przeniesienie napdu odbywa si w inny sposób, poprzez sprzgBa zbate. W czasie zazbiania elementów obracaj si one z ró|n prdko[ci, co powoduje uderzenia elementów o siebie. Aby zapobiec ich uszkodzeniu stosuje si synchronizatory, których zadaniem jest wyrównanie prdko[ci obrotowej zazbianych ze sob elementów.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 19 Rys. 15. Zasada dziaBania sprzgBa zbatego: 1) waBek Rys. 16. Przekrój synchronizatora ciernego: sprzgBowy, 2) wideBki, 3) waBek gBówny, 1) waBek gBówny, 2) koBo zbate waBka 4) Bo|ysko [lizgowe, 5) wpust, 6) waBek sprzgBowego, 3) koBo zbate na waBku [7, s. 131] gBównym, 4) piasta synchronizatora, 5) przesuwka, 6) wieniec sprzgBa zbatego, 7) sprzgBo cierne sto|kowe, 8) spr|yna zatrzasku, 9) kulka zatrzasku [7, s. 131] Wzmacniacze momentu Zmiana przeBo|enia przy pomocy skrzyni przekBadniowej ma do[ istotn wad. W czasie zmiany biegu chwilowo przestaje by dostarczana moc na koBa jezdne poprzez wyBczenie sprzgBa. Je[li wykonujemy prace polowe, w której prdko[ jazdy jest niewielka powoduje to zatrzymanie si cignika. W warunkach sBabej przyczepno[ci do podBo|a kóB napdowych mo|e wystpi problem z ruszeniem z miejsca. Dlatego w cignikach rolniczych stosowane s mechanizmy zwane wzmacniaczami momentu. S to dodatkowe reduktory o niewielkim przeBo|eniu, umieszczone midzy sprzgBem, a skrzyni biegów i tak zbudowane, |e mo|na je wBcza bez zatrzymywania cignika oraz wyBczania sprzgBa. Pozwala to zredukowa prdko[ i zwikszy siB ucigu cignika. Jest to jednocze[nie podwojenie ilo[ci biegów. Zasada dziaBania najprostszego planetarnego wzmacniacza momentu jest przedstawiona na rys. 17 i 18. Rys. 17. Wzmacniacz momentu wyBczony [6, s. 144] Rys. 18. Wzmacniacz momentu wBczony [6, s. 133] Po wielowypu[cie nacitym na wale napdzanym przesuwa si tarcza cierna sprzgBa. Tarcza ta mo|e by dociskana do pBaszczyzny koBa sBonecznego, Bczc w ten sposób waB napdzajcy z napdzanym. Na pierwszym rysunku ta[ma hamulca nie jest zaci[nita na obwodzie koBa zewntrznego, a tarcza cierna sprzgBa jest dociskana do powierzchni czoBowej koBa sBonecznego Bczc oba waBy. WaBy te, a wraz z nimi jarzmo satelitów (nieruchomych na swych osiach) oraz koBo zewntrzne, obracaj si z tak sam prdko[ci i wzmacniacz  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 20 pracuje bez przeBo|enia. Momenty na obu waBach s jednakowe. Je|eli tarcza cierna sprzgBa zostanie odsunita w prawo, a jednocze[nie ta[ma hamulca zaci[nita na obwodzie koBa zewntrznego, przekBadnia zacznie pracowa jako przekBadnia zwalniajca. KoBo sBoneczne obracajc si w lewo zmusi do obrotu (w prawo) satelity na ich osiach, a te toczc si po wewntrznym zazbieniu koBa zewntrznego wymuszaj obrót jarzma, a wraz z nim i waBu napdzanego w lewo, przy czym waB ten bdzie obracaB si tym razem wolniej ni| waB napdzajcy. Moment na wale napdzanym bdzie, zatem wikszy ni| na wale napdzajcym. Rys. 19. Wzmacniacz momentu ze sprzgBem [6, s. 144] Odsuwanie tarczy ciernej sprzgBa od czoBowej powierzchni koBa sBonecznego oraz zaciskanie ta[my ciernej hamulca na obwodzie koBa zewntrznego zachodzi we wzmacniaczach momentu stopniowo podobnie jak w sprzgle gBównym cignika. Elementy te, tj. ta[ma hamujca i tarcza sprzgBa, mog przez pewien okres pracowa z po[lizgiem. Daje to mo|liwo[ Bagodnej zmiany przeBo|enia po wBczeniu wzmacniacza. Wzmacniacze momentu ze wzgldów ekonomicznych s montowane w cignikach o mocy powy|ej 30 kW. Mosty napdowe, mechanizmy ró|nicowe, póBosie, zwolnice W ukBadzie przeniesienia napdu cignika kolejnym podzespoBem znajdujcym si za skrzyni przekBadniow jest tylny most napdowy, w którym znajduje si przekBadnia gBówna oraz mechanizm ró|nicowy. W celu zwikszenia siBy ucigu, niektóre cigniki z napdem na tylne koBa s wyposa|one w dodatkowy napd kóB przednich. Stosowanie tego dodatkowego napdu jest, pomimo wzrostu ceny cignika z tym urzdzeniem, bardzo opBacalne. Uzyskuje si w czasie wykonywania prac uprawowych na glebach ci|kich ok. 30-procentowy wzrost wydajno[ci i ok. 20-procentowy spadek zu|ycia paliwa na jednostk obrabianej powierzchni. Ponadto, cignik z dodatkowym napdem kóB przednich mo|e pracowa w warunkach o podwy|szonej wilgotno[ci, w których praca cignika z napdem wyBcznie kóB tylnych jest niemo|liwa.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 21 Rys. 20. Tylny most napdowy cignika [6, s. 149] W cignikach z dodatkowym napdem kóB przednich w miejsce osi przedniej montuje si przedni most napdowy wyposa|ony, tak jak most tylny, w sto|kow przekBadni gBówn. Przedni most napdowy cigników ci|kich Ursus jest przedstawiony na (rys. 21).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 22 Rys. 21. Przedni most napdowy cignika ci|kiego Ursus [6, s. 154] PrzekBadnie gBówne s to najcz[ciej przekBadnie ktowe, których zadaniem jest zmiana kierunku przeniesienia napdu. W skBad przekBadni gBównej wchodzi najcz[ciej para kóB sto|kowych, a mianowicie waBek atakujcy o uzbieniu sto|kowym i koBo talerzowe. PrzekBadnia gBówna jest przekBadni zwalniajc. PrzykBady najcz[ciej spotykanych przekBadni gBównych przedstawia rys. 22.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 23 Rys. 22. PrzykBady przekBadni gBównych: a) przekBadnia czoBowa, b) przekBadnia sto|kowa, c, d) przekBadnie o zbach Bukowych, e) przekBadnia hipoidalna, f) przekBadnia [limakowa: 1) waBek atakujcy, 2) zbnik, 3) koBo talerzowe, 4) [limak, 5) [limacznica [7, s. 136] Mechanizm ró|nicowy Umo|liwia on obracanie si kóB napdowych z ró|nymi prdko[ciami obrotowymi. Taka mo|liwo[ jest konieczna, kiedy koBa napdowe w tym samym czasie musz pokona ró|n drog. Rys. 23. Sytuacja zadziaBania mechanizmu ró|nicowego [6, s. 152] Dzieje si tak podczas skrtu pojazdu, gdy koBo zewntrzne pokonuje dBu|sz drog, a wewntrzne krótsz lub, gdy jedno koBo jedzie po pBaskim terenie, a drugie koBo po nierówno[ciach. Mechanizm ró|nicowy jest zbudowany z czterech kóB zbatych sto|kowych i obudowy (kosza), która jest przymocowana do koBa talerzowego przekBadni gBównej. Dwa koBa stanowi satelity obrotowo umocowane na sworzniu umocowanym w obudowie mechanizmu. PozostaBe dwa koBa s umocowanie na koDcach póBosi napdzajcych koBa jezdne. Zasad dziaBania mechanizmu ró|nicowego przedstawiaj rys. rys. 24 i 25. Podczas jazdy na wprost lewe i prawe koBa pojazdu napotykaj jednakowe opory, póBosie obracaj si, wic z jednakow prdko[ci. Nacisk na przeciwlegBe zby satelitów jest jednakowy, dlatego nie obracaj si one na sworzniach. Satelity tworz jedynie rodzaj sprzgBa przenoszcego ruch obrotowy z kosza mechanizmu na póBosie. Obroty obu póBosi s takie same, jak obroty kosza  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 24 mechanizmu ró|nicowego. Je|eli pojazd skrca, jego koBo wewntrzne lewe, przebywajc krótsz drog, obraca si wolniej ni| koBo zewntrzne. Niejednakowy nacisk na zby satelitów zmusza je do obracania si na sworzniu i powoduje przyspieszenie obrotów drugiej póBosi. W tej sytuacji lewa póBo[ bdzie obracaBa si wolniej, a prawa szybciej ni| kosz mechanizmu. Rys. 24. Zasada dziaBania mechanizmu ró|nicowego: Jednakowe drogi kóB napdowych i jednakowe opory na koBach (jazda na wprost). Obie póBosie obracaj si z tak sam prdko[ci [6, s. 152] Mechanizm ró|nicowy ma równie| wad. W warunkach nierównej przyczepno[ci do podBo|a kóB napdowych umo|liwia po[lizg koBa, które ma gorsz przyczepno[. Koronka zahamowanej póBosi nie obraca si wtedy, natomiast obracaj si satelity i zmuszaj koronk drugiej póBosi do obrotów dwukrotnie szybszych ni| obroty koBa talerzowego. Powoduje to zatrzymanie pojazdu. Rys. 25. Zasada dziaBania mechanizmu ró|nicowego: Prawe koBo [lizga si lewe stoi w miejscu [6, s. 152] Rys. 26. Schemat budowy mechanizmu ró|nicowego o walcowych koBach zbatych: I, II- póBosie kóB napdowych, III, IV- osie satelitów; l,2) koBa zbate póBosi, 3) obudowa, 4, 5) satelity, 6) koBo talerzowe, 7) koBo atakujce gBównej przekBadni [3, s. 330]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 25 Aby temu zapobiec cigniki rolnicze zostaBy wyposa|one w blokad mechanizmu ró|nicowego. Blokowanie polega na sztywnym poBczeniu jednej póBosi napdowej z koszem mechanizmu ró|nicowego. Na rys. 27 przedstawiono schemat urzdzenia do blokowania mechanizmu ró|nicowego. Na jednej z póBosi, po wieloklinie, mo|e przesuwa si sprzgBo kBowe. Gdy przesuniemy to sprzgBo za pomoc dzwigni w prawo do zazbienia z kBami na obudowie mechanizmu, otrzymamy sztywne poBczenie póBosi z obudow, wskutek czego zostanie uniemo|liwiony obrót drugiej póBosi wzgldem obudowy i pierwszej póBosi, a tym samym mechanizm ró|nicowy zostanie zablokowany. Rys. 27. Schemat dziaBania urzdzenia do blokowania mechanizmu ró|nicowego cignika Ursus C-330: 1) waB napdowy, 2) koBo talerzowe, 3) obudowa mechanizmu ró|nicowego, 4) póBosie, 5) sprzgBo kBowe urzdzenia do blokowania mechanizmu ró|nicowego, 6) dzwignia do wBczania blokowania, 7) spr|yna powrotna, 8) zwolnica [3, s. 329] Nale|y bezwzgldnie przestrzega zasady, aby blokada mechanizmu ró|nicowego byBa wBczona tylko przy jezdzie na wprost. Jazda z du| prdko[ci przy wBczonym mechanizmie blokady grozi nieszcz[liwym wypadkiem! PóBosie PóBosie przekazuj napd z mechanizmu ró|nicowego na koDcowe przekBadnie zwalniajce nazywane zwolnicami. PrzekBadnie te stosowane w cignikach rolniczych mog by jako przekBadnie zbate walcowe (rys. 28) lub przekBadnie planetarne. Zwolnice wbudowuje si za mechanizmem ró|nicowym. Mieszcz si one zwykle w oddzielnych obudowach przymocowanych do korpusu tylnego mostu lub pochwy póBosi. W niektórych cignikach zwolnice s zmontowane wewntrz korpusu tylnego mostu. Zwolnice zewntrzne rozmieszczone po obu stronach tylnego mostu umo|liwiaj zwikszenie prze[witu w cignikach koBowych. Takie rozwizanie stosowano w cignikach Ursus C-330 i C-360. Zwolnica stanowi ostatnie przeBo|enie ukBadu napdowego cignika. PrzekBadnie koDcowe mog si skBada z jednej lub dwóch par kóB zbatych walcowych z prostymi zbami. W przypadku przekBadni pojedynczej zBo|onej z jednej pary kóB zbatych koBo napdzajce jest osadzone na wielowypu[cie póBosi mechanizmu ró|nicowego KoBo napdzane (du|e) jest zamocowane na wale koBa napdowego. W przekBadniach koDcowych podwójnych napd jest  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 26 przekazywany przez dwie pary kóB zbatych, co umo|liwia uzyskanie wikszego przeBo|enia ni| w przekBadni pojedynczej. Rys. 28. Zwolnica walcowa: 1) pochwa Rys. 29. Zwolnica planetarna: 1) koBo sBoneczne, 2) satelity, 3) koBo póBosi, 2) póBo[, 3) zwolnica, pier[cieniowe, 4) kosz satelitów, 5) póBo[ [7, s. 139] 4) o[ koBa jezdnego, 5) Bo|ysko, 6) uszczelka, 7) korpus zwolnicy [7, s. 139] W obecnie produkowanych cignikach licencyjnych Ursus jako przekBadnie koDcowe zastosowano przekBadnie planetarne. Ich zasada dziaBania przedstawia si nastpujco. Na koDcu póBosi jest zamocowany kosz satelitów 4 (rys. 29). KoBo pier[cieniowe 3 jest przymocowane do nieruchomej obudowy caBej przekBadni, a koBo sBoneczne l jest osadzone na osi koBa jezdnego. Napd jest dostarczany na kosz satelitów 4. Poniewa| koBo pier[cieniowe 3 jest nieruchome, wic satelity 2, toczc si wewntrz koBa pier[cieniowego, obracaj si wokóB swoich osi i wprawiaj w ruch koBo sBoneczne 1. Zalet takiej przekBadni koDcowej jest wiksza sztywno[ mostu. W ukBadzie przeniesienia napdu mog wystpowa jeszcze inne podzespoBy. W pojazdach, które posiadaj napd na wicej ni| jedn o[ lub w pojazdach, gdzie silnik znajduje si z przodu pojazdu, a napdzana jest o[ tylna stosuje si waB napdowy. WaB napdowy WaB napdowy skBada si z jednego lub dwóch odcinków w zale|no[ci od odlegBo[ci pomidzy zespoBami napdowymi. Na koDcach waBu znajduj si przeguby, gdy| zespoBy napdowe mog zmienia swoje poBo|enie wzgldem siebie. Poniewa| od dBugo[ci waBu zale|y dopuszczalna prdko[ obrotowa, z jak waB mo|e pracowa, przy wikszych odlegBo[ciach pomidzy zespoBami napdowymi zamiast waBów pojedynczych stosuje si waBy dzielone Rys. 30. WaB napdowy dzielony: 1) przegub elastyczny, 2) smarowniczka, 3) wkBadka elastyczna, 4) Bo|ysko wspornika, 5) rura, 6) zBcze koBnierzowe, 7) przegub krzy|akowy, 8) wspornik, 9) zBcze wielowypustowe [7, s. 143]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 27 W celu zapewnienia wBa[ciwej pracy waBu napdowego, w którym zastosowano przeguby krzy|akowe, krzy|aki na koDcach waBu musz by ustawione w jednej pBaszczyznie. WaBek odbioru mocy WaBek odbioru mocy (WOM) sBu|y do przekazywania napdu maszynom wspóBpracujcym z cignikami. Mo|e on by wykorzystany równie| do napdu maszyn w czasie postoju, lecz gBównym jego zadaniem jest napd mechanizmów maszyn zawieszanych lub cignionych. WOM mo|e by napdzany bezpo[rednio od silnika (rys. 31a) lub za po[rednictwem skrzyni przekBadniowej (rys. 31b). W pierwszym przypadku mówimy o tzw. obrotach niezale|nych, gdy| prdko[ obrotowa waBka jest niezale|na od tego jaki bieg jest wBczony. W drugim przypadku prdko[ obrotowa waBka odbioru mocy zale|na jest od wBczonego biegu. Wymóg ten dotyczy niektórych maszyn, gdzie istnieje [cisBa zale|no[ midzy prac elementów roboczych, a pokonywan przez nie drog. Je[li jest to maszyna zawieszana, to napd WOM musi mie prdko[ obrotow dokBadnie zsynchronizowan z prdko[ci jazdy cignika. W celu zapewnienia wspóBpracy maszyn i cigników wyprodukowanych w ró|nych krajach ustanowiono midzynarodow norm na prdko[ obrotow WOM. Podstawowa prdko[ obrotowa WOM wynosi 540 obr/min. Tak prdko[ obrotow WOM powinien uzyskiwa przy nominalnej prdko[ci obrotowej silnika. Je|eli jest inaczej, to na pulpicie sterowniczym musi by wyraznie podana prdko[ obrotowa silnika, przy której WOM uzyskuje znormalizowan prdko[ obrotow. W miar wzrostu mocy stosowanych w cignikach silników pojawia si mo|liwo[ przekazywania wikszej mocy do wspóBpracujcych maszyn. a) b) Rys. 31. Napd waBka odbioru mocy cigników licencyjnych Ursus: a) napd niezale|ny, b) napd zale|ny [6, s. 157] Przy staBej prdko[ci obrotowej warto[ przekazywanej mocy jest ograniczona warto[ci momentu obrotowego. Dlatego w cignikach ci|kich dopuszczono drug znormalizowan prdko[ WOM, która wynosi 1020 obr/min. Niedopuszczalne jest pomyBkowe wBczenie nieodpowiedniej prdko[ci obrotowej WOM. Do sterowania mechanizmami przeniesienia napdu w cigniku rolniczym sBu| dzwignie sterownicze, a mianowicie: dzwignia zmiany biegów, dzwignia reduktora, pedaB sprzgBa, dzwignia sterowania WOM, dzwignia sterowania zaworem rozdzielczym, dzwignia przeBcznika szybko[ci reakcji, pedaB blokady mechanizmu  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 28 ró|nicowego, mechanizm sterowania podno[nikiem, dzwignia wBczania biegów peBzajcych (je[li wystpuje). Wszystkie w/w dzwignie znajduj si w kabinie cignika i s w zasigu kierowcy  operatora. Nowoczesne rozwizania ukBadu przeniesienia napdu W nowoczesnych, produkowanych wspóBcze[nie cignikach w ukBadach przeniesienia napdu zostaBy wprowadzone najnowsze osignicia techniki. Wszystkie podzespoBy tego ukBadu speBniaj tak sam rol, co w cignikach produkowanych wcze[niej, lecz posiadaj o wiele wicej funkcji. Poszczególne elementy caBego ukBadu, sterowane s elektrycznie lub elektronicznie. Sterowanie urzdzeniami zamiast mechanicznymi dzwigniami, odbywa si za pomoc jednego przycisku, co w znacznym stopniu uBatwia prac operatorowi. Kontrol nad dziaBaniem caBo[ci urzdzeD sprawuje ukBad elektroniczny, który na bie|co informuje obsBugujcego pojazd o jego stanie i warunkach pracy na ciekBokrystalicznym ekranie. Udoskonalenia te w du|ym stopniu pozwalaj zwikszy wydajno[ pracy, przy znacznym obni|eniu zu|ycia paliwa. W zwizku z tym, |e posiadamy kontrol nad poszczególnymi mechanizmami, w czasie pracy mo|emy ograniczy ich awaryjno[, co ma bardzo du|e znaczenie w eksploatacji pojazdu. Taki system pozwala równie| na bByskawiczne wykrycie poszczególnych usterek i awarii. Poniewa| ukBad przeniesienia napdu to przede wszystkim przekBadnie zbate, tu wprowadzono najwicej ulepszeD. Zmiana dotyczy midzy innymi ksztaBtów zbów kóB zbatych. Stosowane obecnie s koBa o naciciach epicykloidalnych, dziki czemu uzyskuje si wiksz powierzchni zazbienia (Rys. 32). Zby takie zu|ywaj si o wiele wolniej. Rys. 32. PrzekBadnia o zbach epcykloidalnych [9] W wikszo[ci s to ju| przekBadnie synchronizowane dziki czemu zmiana biegów odbywa si bezzgrzytowo. PrzekBadni tak przedstawia (rys. 33). Rys. 33. Przekrój skrzyni przekBadniowej nowoczesnego cignika John Deere [9]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 29 Nowoczesne przekBadnie napdowe posiadaj wiele dodatkowych funkcji. Jedn z nich jest skrzynia przekBadniowa z elektrohydrauliczn funkcj  Dual Command . Jest to 2-biegowa przekBadnia tzw.  Power Shift . Rys. 34. Dzwignia zmiany biegów z funkcj  Dual Command cignika John Deere [9] Dzwignia biegów (1) na rys. 34 jest wyposa|ona w dwa przyciski (2 i 3), które sBu| do wBczania funkcji  Dual Command . PrzekBadnia napdowa jest wyposa|ona w dwa sprzgBa elektrohydrauliczne, które pozwalaj operatorowi wybiera zredukowane przeBo|enie, podczas jazdy cignika na dowolnym biegu do przodu lub do tyBu. Funkcja ta umo|liwia podwojenie ilo[ci biegów zarówno do przodu, jak i do tyBu. PrzykBadowo w niektórych typach cigników, po wBczeniu tego urzdzenia uzyskujemy 24 biegi do przodu i 24 biegi do tyBu. PrzeBczanie pomidzy HI (biegi szybkie), a LO (biegi wolne) i odwrotnie odbywa si bez konieczno[ci u|ywania pedaBu sprzgBa, poniewa| wysprzglanie odbywa si przy pomocy sprzgieB hydraulicznych. Sterowane s one elektrycznie przez dwa przyciski (2 i 3). Coraz cz[ciej stosowane s w cignikach przekBadnie automatyczne (rys. 35) lub bezstopniowe. Rys. 35. Automatyczna skrzynia biegów  Automatic Rys. 36. Bezstopniowa skrzynia biegów  AutoPower PowerShift cignika John Deere [9] cignika John Debre [9] Bezstopniowa skrzynia biegów tzw.  Auto Power (rys. 36) umo|liwia dobór idealnej prdko[ci roboczej do ka|dego rodzaju pracy. Komputerowo wybieramy wymagan prdko[ robocz dla okre[lonego narzdzia lub maszyny, ustawiamy tryb pracy, a przekBadnia utrzyma obroty silnika na poziomie idealnym do wykonywanego zabiegu, nawet przy zmiennych warunkach obci|enia. Uzyskuje si w ten sposób bezstopniow zmian prdko[ci i dowoln prdko[ w zakresie od 0,05 km/h do ponad 40 km/h. Kolejnym urzdzeniem stosowanym w ukBadzie przeniesienia napdu jest tzw.  Power Reverser . Jest to elektrohydrauliczne urzdzenie sBu|ce do zmiany kierunku jazdy. Aby wybra kierunek jazdy (gdy wsprzglone jest dane przeBo|enie biegu), nale|y unie[ dzwigni do góry i przesun do przodu, aby jecha do przodu, bdz przesun do tyBu, aby jecha do  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 30 tyBu (rys.37). Kierunek jazdy mo|na wybra bez naciskania pedaBu sprzgBa. Odbywa si to jedynie przez przesunicie dzwigni do przodu lub do tyBu. Rys. 37. Dzwignia sterowania napdem  Power Reverser [9] Zmiany dotycz tak|e konstrukcji samych sprzgieB. Jednym z przykBadów nowoczesnego sprzgBa jest  Perma Cluth , które przedstawia rys. 38. Rys. 38. Przekrój sprzgBa typu  Perma Cluth stosowane w cigniku John Deere [9] S to nie wymagajce konserwacji, bezobsBugowe, samozaBczajce si sprzgBa mokre o du|ych, chBodzonych olejem tarczach. {ywotno[ ich jest bardzo du|a. Rys. 39. Pulpit sterowniczy mechanizmami przeniesienia napdu cignika John Deere [9] ZostaBy tu opisane tylko niektóre urzdzenia ze stosowanych, w obecnie produkowanych cignikach. Urzdzenia te zwikszaj cen nowego pojazdu, lecz równie| w du|ym zakresie poprawiaj tak|e niezawodno[ sprztu. Pozwala to zwikszy jego wydajno[ oraz obni|y koszty eksploatacji, poprzez zmniejszenie kosztów napraw oraz mniejsze zu|ycie paliwa. Jest to szczególnie istotne przy uprawie wielkoobszarowych gospodarstw.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 31 Naprawa tych podzespoBów odbywa si w wyspecjalizowanych Autoryzowanych Stacjach ObsBugi, przygotowanych do obsBugi tego rodzaju podzespoBów. 4.2.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Z jakich podzespoBów skBada si ukBad przeniesienia napdu cignika rolniczego? 2. Jakie znasz rodzaje sprzgieB? 3. Z jakich elementów skBada si sprzgBo jednotarczowe suche? 4. Jakie znasz przekBadnie zwalniajce? 5. Jak zbudowany jest most napdowy cignika? 6. Jakie jest zadanie mechanizmu ró|nicowego? 7. Jakie prdko[ci obrotowe mo|e mie WOM? 8. Jakie jest zadanie synchronizatora w skrzyni biegów? 9. Na czym polega dziaBanie blokady mechanizmu ró|nicowego? 10. Z jakich elementów zbudowana jest skrzynia przekBadniowa? 11. Jakie jest zadanie wzmacniacza momentu? 12. Jakie znasz rodzaje skrzyD przekBadniowych? 13. Jakie zadanie ma waB napdowy? 4.2.3. wiczenia wiczenie 1 Rozpoznaj dzwignie sterujce mechanizmami przeniesienia napdu znajdujce si w kabinie cignika licencyjnego Ursus 3512. Opisz, do czego sBu| oraz zademonstruj ich wBczanie podczas pracy silnika. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeczyta tre[ rozdziaBu 4.1 Poradnika dla ucznia, 2) zapozna si z instrukcj obsBugi cignika Ursus 3512, 3) wykona obsBug codzienn cignika, 4) odnalez dzwignie do sterowania mechanizmami przeniesienia napdu: dzwigni zmiany biegów, dzwigni reduktora, pedaB sprzgBa, dzwigni, sterowania WOM, dzwigni sterowania zaworem rozdzielczym, dzwigni przeBcznika szybko[ci reakcji, pedaB blokady mechanizmu ró|nicowego, mechanizm sterowania, podno[nikiem, dzwignia wBczania biegów peBzajcych (je[li wystpuje), 5) nazwa poszczególne dzwignie u|ywajc nazewnictwa technicznego, 6) uruchomi silnik i zademonstrowa dziaBanie poszczególnych mechanizmów. Wyposa|enie stanowiska pracy: - cignik Ursus 3512, - instrukcja obsBugi cignika Ursus 3512, - podstawowe narzdzia do wykonania obsBugi codziennej, - literatura zgodna z punktem 4 Poradnika dla ucznia.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 32 wiczenie 2 Rozpoznaj rodzaje sprzgieB stosowanych w pojazdach samochodowych i cignikach rolniczych. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeanalizowa tre[ rozdziaBu 4.1 Poradnika dla ucznia, 2) przeanalizowa materiaB dotyczcy budowy i rodzajów sprzgieB, 3) rozró|ni poszczególne rodzaje sprzgieB, 4) okre[li ró|nice w budowie sprzgieB. Wyposa|enie stanowiska pracy: - foliogramy, - plansze, - model sprzgBa dwustopniowego cignika, - model sprzgBa samochodu osobowego, - model sprzgBa hydraulicznego. wiczenie 3 Rozpoznaj poszczególne elementy wzmacniacza momentu cignika Ursus 3512 u|ywajc nazewnictwa technicznego. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeanalizowa tre[ rozdziaBu 4.1 Poradnika dla ucznia, 2) wyszuka informacji na temat budowy wzmacniaczy momentu, 3) wskaza elementy omawianego w wiczeniu wzmacniacza momentu, 4) nazwa cz[ci zgodnie z nazewnictwem technicznym. Wyposa|enie stanowiska pracy: - model wzmacniacza momentu cignika licencyjnego Ursus, - literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia. 4.2.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wyja[ni zasad dziaBania sprzgBa dwustopniowego cignika ðð ðð rolniczego? 2) wytBumaczy zasad dziaBania mechanizmu ró|nicowego? ðð ðð 3) okre[li zadania poszczególnych przekBadni w ukBadzie przeniesienia ðð ðð napdu? 4) rozró|ni poszczególne elementy skrzyni przekBadniowej? ðð ðð 5) wytBumaczy na czym polega napd zale|ny i niezale|ny WOM? ðð ðð 6) scharakteryzowa zasad dziaBania wzmacniacza momentu? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 33 4.3. ObsBuga, regulacja, ocena stanu technicznego oraz naprawa sprzgieB 4.3.1. MateriaB nauczania Eksploatacja i obsBuga sprzgBa DBugotrwaB prac sprzgieB zapewnia prawidBowa ich eksploatacja i obsBuga. Aagodne ruszanie pojazdem z miejsca uzyskuje si puszczajc powoli pedaB sprzgBa. Tarcze s wtedy stopniowo dociskane do koBa zamachowego i w pierwszej chwili pracuje z po[lizgiem. Chwilowy po[lizg spowodowany konieczno[ci Bagodnego ruszania pojazdem nie jest grozny, chocia| powoduje stopniowe [cieranie tarczy. Je|eli sprzgBo pracuje przez dBu|szy czas z po[lizgiem, to powierzchnie okBadzin ciernych nagrzewajc si nadmiernie mog ulec spaleniu i utraci swoje wBa[ciwo[ci cierne. SprzgBo [lizga si wtedy pomimo peBnego docisku spr|yn przy caBkowitym puszczeniu pedaBu i nie mo|e przenosi peBnego momentu obrotowego silnika. Nale|y unika pracy sprzgBa z po[lizgiem poza okresem Bagodnego puszczania pedaBu podczas ruszania z miejsca. Badanie stanu technicznego sprzgBa Podstawowym sprawdzianem prawidBowo[ci dziaBania sprzgBa jest okre[lenie skoku jaBowego pedaBu sprzgBa. Skok jaBowy jest to droga, jak pokonuje pedaB zanim Bo|ysko wyciskowe zostanie dosunite do dzwigienek wyBczajcych. Czynno[ t wykonujemy w czasie postoju pojazdu, lecz z wBczonym silnikiem. Naciskamy powoli pedaB sprzgBa, a| do wyczucia delikatnego oporu. W zale|no[ci od rodzaju pojazdu skok ten wynosi 20 do 50mm. Podczas przeprowadzania tego badania nie powinno by sBycha |adnych dzwików. Je[li wystpi, [wiadcz o zu|yciu bdz uszkodzeniu elementów sprzgBa. Dotyczy to Bo|yska wyciskowego, dzwigienek wyBczajcych, spr|yn lub tarcz sprzgBowych. PozostaBe czynno[ci oceny stanu technicznego sprzgBa wykonujemy w czasie próby drogowej. Jej celem jest stwierdzenie, czy w sprzgle nie wystpuj niesprawno[ci: - [lizganie si sprzgBa, - gBo[na praca sprzgBa, - niemo|no[ pBynnego wBczania i wyBczania (szarpanie sprzgBa), - zgrzytanie kóB zbatych przy zmianie biegów, - nadmierne zu|ywanie si tarcz ciernych i przegrzewanie si elementów sprzgBa. Po[lizg sprzgBa jest szczególnie szkodliwy dla jego pracy, gdy| powoduje szybkie zu|ywanie si okBadzin ciernych, a nawet caBkowite ich zniszczenie pod wpBywem wysokiej temperatury wystpujcej w czasie po[lizgu. Po[lizg ten mo|e by spowodowany niewBa[ciw regulacj sprzgBa, uszkodzeniem spr|yn dociskowych, zu|yciem okBadzin ciernych lub ich zaolejeniem. Wystpuje to w przypadku uszkodzenia bdz zu|ycia uszczelniacza waBu korbowego silnika lub uszczelek waBka sprzgBowego skrzyni biegów lub tulei napdu WOM. W takim przypadku uszczelki nale|y wymieni, a caBe sprzgBo dokBadnie umy benzyn. GBo[na praca sprzgBa sByszalna jest szczególnie w czasie pracy cignika bez obci|enia. HaBasy te mog wystpowa przy wyBczonym sprzgle i wBczonym lub tylko przy jednym z tych poBo|eD. Spowodowane to mo|e by luznym osadzeniem piasty tarczy na waBku wielowypustowym lub brakiem wspóBosiowo[ci ustawienia silnika wzgldem skrzyni biegów. Ten rodzaj przyczyn haBa[liwej pracy sprzgBa wystpuje wtedy, gdy sprzgBo jest wBczone. Natomiast haBasy wystpujce przy wyBczonym sprzgle mog by spowodowane przede  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 34 wszystkim zu|yciem Bo|yska wyciskowego lub jego zacinaniem oraz tarciem dzwigni zwalniajcych piast tarczy podczas wyciskania pedaBu sprzgBowego. Szarpanie sprzgBa mo|e by spowodowane zanieczyszczeniem okBadzin ciernych olejem lub smarem oraz nadmiernym ich zu|yciem, a tak|e uszkodzeniem si cz[ci sprzgBa. Uszkodzeniu ulec mog oprócz okBadzin ciernych, tarcze dociskowe i spr|yny dociskowe. Przyczyn szarpania sprzgBa przy równoczesnych trudno[ciach caBkowitego jego wyBczenia, mo|e by zwichrowanie tarczy sprzgBa lub tarczy dociskowej i obluzowanie si nitów mocujcych tarcze cierne. Zjawisko szarpania sprzgBa mo|e by spowodowane zacinaniem si tarcz sprzgBa przesuwajcych si na waBku wielowypustowym. Nadmierne zu|ywanie si okBadzin ciernych spowodowane jest niewBa[ciwym posBugiwaniem si sprzgBem przez kierowc, który przez nieuwag lub zBe przyzwyczajenie po wBczeniu sprzgBa nie zdejmuje nogi z pedaBu i zmniejsza tym samym dziaBanie spr|yn dociskowych. Powoduje to zbdny po[lizg tarcz ciernych, a tym samym grzanie si ich i przedwczesne zu|ywanie. Powolne zwalnianie pedaBu równie| wzmaga proces zu|ywania si okBadzin ciernych. Przyczyn omawianego uszkodzenia mo|e by tak|e nieodpowiedni docisk spr|yn spowodowany utrat spr|ysto[ci lub zBamaniem spr|yn, niewBa[ciwa regulacja cigieB pedaBu lub ich zacinanie si spowodowane brakiem smarowania. Je|eli która[ z wy|ej wymienionych usterek wystpuje mo|emy spróbowa usun j poprzez regulacj skoku jaBowego pedaBu sprzgBa. Zagadnienie to bdzie opisane w dalszej cz[ci rozdziaBu. Je[li poprzez regulacj usterek tych nie mo|na usun nale|y pojazd rozmontowa i okre[li niezbdny zakres naprawy. Naprawa sprzgBa W wikszo[ci pojazdów samochodowych jak równie| i w cignikach stosuje si tarczowe, suche sprzgBa cierne. W sprzgBach tego typu elementami ulegajcymi normalnemu eksploatacyjnemu zu|yciu s: okBadziny cierne tarcz sprzgBowych, dzwigienki wyBczajce, Bo|ysko wyciskowe, Bo|yskowanie dzwigni mechanizmu sterowania sprzgBa. Zu|yciu ulegaj równie| powierzchnie wielowypustów na waBku sprzgBowym i na pia[cie tarczy sprzgBowej. W sprzgBach ze spr|yn talerzow zu|yciu ulegaj powierzchnie spr|yny wspóBpracujce z Bo|yskiem wyciskowym. Do czstych uszkodzeD sprzgBa nale| równie| pknicia spr|yn tBumików drgaD skrtnych, pknicia spr|yn dociskowych, uszkodzenia lub poluzowania nitów Bczcych poszczególne cz[ci tarczy sprzgBowej, a tak|e pknicia tarczy sprzgBowej. W przypadku nadmiernego zu|ycia, popkania lub zapieczenia okBadziny cierne lub kompletne tarcze wymienia si na nowe. Nadmierne zu|ycie okBadzin powoduje ocieranie nitów o powierzchni tarczy dociskowej sprzgBa lub koBa zamachowego silnika, w zwizku z czym zachodzi niekiedy konieczno[ przetoczenia lub przeszlifowania tych powierzchni. Rys. 40. Przyrzd do zdejmowania i nitowania okBadzin ciernych: a) widok ogólny, b) sposób posBugiwania si przyrzdem 1) pByta, 2) trzpieD, 3) podparcie tarczy, 4) trzpieD wymienny, 5) nitowniki [5, s. 281]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 35 Wymiana okBadzin ciernych polega na wybiciu lub rozwierceniu starych nitów i usunicia zu|ytej okBadziny. Nastpnie tarcz sprzgBow nale|y oczy[ci papierem [ciernym po czym mo|na przystpi do nitowania nowych okBadzin. Nitowanie wykonujemy za pomoc specjalnego przyrzdu (rys.40) , stosujc nity rurkowe miedziane lub aluminiowe. Rys. 41. Zasada nitowania okBadzin ciernych nitami dr|onymi a) [rednica Bba nitu, b) [rednica trzonu nitu, c) grubo[ okBadziny ciernej [3, s. 213] Rys. 42. PrzykBad wykonanego nitowania: a) wBa[ciwie, b) niewBa[ciwie [3, s. 213] Inn metod naprawy (wymiany) okBadzin ciernych jest ich klejenie do tarczy sprzgBowej. W niektórych pojazdach sprzgBa s fabrycznie wyrównowa|anie Bcznie z waBami korbowymi silnika. Maj one wówczas wybite znaki wzajemnego ustawienia sprzgBa i koBa zamachowego. Przy zakBadaniu sprzgBa nale|y zwraca na to uwag. W przypadku nadmiernego zu|ycia wielowypustów na waBku sprzgBowym oraz w pia[cie tarczy sprzgBa elementy te wymienia si na nowe. Regeneracja tych cz[ci jest nieopBacalna. Spr|yny dociskowe sprzgBa nie nadaj si do dalszego u|ytku wówczas, gdy ulegBy odpuszczeniu w wyniku przegrzania lub gdy s pknite. Oznak przegrzania si spr|yn jest najcz[ciej charakterystyczna niebieska barwa. Spr|yny takie wymienia si na nowe. Objawem zu|ycia spr|yn wskutek zmczenia materiaBu - obok cz[ciowej utraty spr|ysto[ci - s drobne powierzchowne mikroskopijne pknicia. Spr|yny takie Batwo odksztaBcaj si trwale i zmniejszaj swoj dBugo[. Dzwigienki sprzgBowe zu|ywaj si w miejscu zetknicia z Bo|yskiem wyciskowym oraz w miejscu ich uBo|yskowania. Stosowane w maBych sprzgBach dzwigienki tBoczone z blachy z reguBy wymienia si na nowe. Spr|yny talerzowe stosowane w sprzgBach nie podlegaj naprawie. W razie stwierdzenia uszkodzeD lub nadmiernego zu|ycia powierzchni wspóBpracujcych z Bo|yskiem wyciskowym spr|yn wymienia si na now. Zu|yte bdz uszkodzone Bo|yska wyciskowe wymienia si na nowe. WideBki wyciskowe mo|na naprawia przez napawanie tward elektrod, a nastpnie szlifowanie. W ukBadzie sterowania sprzgBa pojazdów samochodowych najcz[ciej zu|yciu lub uszkodzeniu ulegaj stalowe linki, które wymienia si na nowe. W cignikach jako pierwsze zu|yciu ulegaj Bo|yska osi dzwigni wyBczajcych. Naprawa Bo|yskowania polega na wymianie tulejek i szlifowaniu sworzni lub na rozwiercaniu tulejek i wymianie sworzni. W hydraulicznych ukBadach, sterujcych podobnie jak w ukBadach hamulcowych zu|yciu podlegaj cylinderki pompek i siBowników. W czasie weryfikacji sprawdza si stan powierzchni wewntrznych cylindrów pompy i siBownika. Je|eli zu|ycie jest niewielkie, naprawa polega na polerowaniu. Powa|niejsze uszkodzenia powierzchni kwalifikuj element do wymiany. Wymianie podlegaj tak|e uszkodzone spr|yny, pier[cienie uszczelniajce  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 36 i osBony gumowe. Podczas monta|u sprzgBa wszystkie dzwigienki nale|y ustawi w jednej pBaszczyznie wykorzystujc do tego pByt monta|ow. Dotyczy to sprzgieB, których nie ma mo|liwo[ci wyregulowania w pojezdzie. Dziki temu Bo|ysko wyciskowe bdzie w jednakowym stopniu wywiera nacisk na wszystkie dzwigienki wyBczajce. Po zakoDczonej naprawie uszkodzonych elementów przystpuje si do monta|u i regulacji sprzgBa. Montujc tarcze dociskowe i sprzgBowe zwraca si uwag, aby zachowaBy one po zmontowaniu swoje pierwotne poBo|enie. Mo|na posBu|y si w tym celu znakami informacyjnymi sporzdzonymi przed demonta|em sprzgBa. Je|eli spr|yny dociskowe maj zró|nicowane [rednice, jak to np. ma miejsce w cigniku Ursus C-330, rozmieszcza si je w gniazdach odpowiadajcych [rednicom spr|yn. Po uBo|eniu osBony sprzgBa przykrca si j do koBa zamachowego. Warunkiem sprawnej pracy sprzgBa jest zachowanie wspóBosiowo[ci z tymi zespoBami, z którymi ono wspóBpracuje, tzn. z koBem zamachowym silnika i skrzyni przekBadniow. Przy zmontowanym sprzgle wspóBosiowo[ t ustala waBek sprzgBowy. W czasie monta|u nie mo|na si nim jednak posBugiwa, poniewa| waBek ten zostaje wymontowany wraz ze skrzyni biegów. Dlatego zachodzi w tym czasie potrzeba posBu|enia si trzpieniem zastpczym. W przypadku braku takiego narzdzia mo|na si posBu|y waBkiem sprzgBowym wymontowanym z uszkodzonej skrzynki biegów. Rys. 43. ZakBadanie sprzgBa z zastosowaniem trzpienia ustalajcego: 1) tarcz sprzgBowa, 2) pokrywa sprzgBa, 3) trzpieD ustalajcy [3, s. 215] Po wykonaniu czynno[ci monta|owych trzpieD wyjmuje si, a tarcze pozostaj we wBa[ciwym poBo|eniu dziki dociskowi wywoBanemu dziaBaniem spr|yn. Bardzo wa|n czynno[ci jest wyregulowanie sprzgBa po jego ostatecznym zmontowaniu. W zale|no[ci od rozwizania konstrukcyjnego pojazdu, dzwigienki wyBczajce sprzgBo s ró|nie poBczone z pedaBem sprzgBa. Mimo |e dzwigienki zostaBy prawidBowo ustawione w czasie monta|u, to luz midzy ich koDcówkami, a pBaszczyzn oporow Bo|yska wyciskowego zale|e bdzie od wyregulowania dzwigni Bczcych je z pedaBem. W pojazdach samochodowych, gdzie najcz[ciej sprzgBo wyBczane jest przy pomocy linki regulujemy po prostu jej dBugo[. Inaczej wyglda to w przypadku cigników rolniczych, gdzie regulacj luzu wykonuje si za pomoc nakrtek [rub odcigajcych. W sprzgBach podwójnego dziaBania przeprowadza si dodatkowo regulacj niezale|nego napdu WOM. Luz midzy Bbami [rub i wkrtami dociskowymi powinien wynosi w zale|no[ci od typu cignika 2 do 4 mm. Po zakoDczeniu regulacji konieczne jest zabezpieczenie nakrtek przed odkrceniem za pomoc zawleczek lub przeciwnakrtek. Czynno[ci te wykonujemy przez specjalne okienka w obudowie sprzgBa. W cignikach licencyjnych Ursus regulacja sprzgBa I stopnia ogranicza si do regulacji skoku jaBowego pedaBu sprzgBa (rys. 44). W celu wykonania regulacji nale|y: - wBo|y przetyczk w otwór na koDcu waBka wideBek wyciskowych i obraca w prawo do momentu wyczucia oporu, - poluzowa [rub zaciskow mocujc dzwigni pedaBu z waBkiem, - ustawi odlegBo[ midzy przedni powierzchni ramienia pedaBu sprzgBa i zderzakiem na obudowie skrzyni biegów na wymiar 11 mm.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 37 Rys. 44. Regulacja skoku jaBowego pedaBu sprzgBa [5, s. 129] W czasie eksploatacji skok jaBowy pedaBu sprzgBa na wskutek zu|ywania si tarczy sprzgBa ulega stopniowemu zmniejszaniu si. Je|eli wymiar ten zmniejszy si do warto[ci poni|ej 6 mm, nastpuje po[lizg sprzgBa, co prowadzi do szybkiego jego zniszczenia. Skok jaBowy pedaBu sprzgBa mo|na równie| mierzy na stopce pedaBu sprzgBa. Powinien on wynosi 20-25 mm. Rys. 45. Regulacja II stopnia sprzgBa: l) przeciwnakrtka 2) [ruba regulacyjna [5, s. 129] Kolejno[ czynno[ci przy regulacji II stopnia sprzgBa napdu WOM (rys. 45) jest nastpujca: - odkrci dwie [ruby mocujce pokrywk okienka kontrolnego pod obudow sprzgBa, - ostro|nie pokrca koBem zamachowym, a| do ustawienia si [ruby regulacyjnej w polu widzenia okienka kontrolnego, - szczelinomierzem o grubo[ci 2 mm sprawdzi ustawienie sprzgBa II stopnia przez wBo|enie go pomidzy Beb [ruby regulacyjnej a tarcz dociskow sprzgBa. Je|eli luz jest za maBy, zluzowa przeciwnakrtk (l) i wkrci [rub (2), a| do uzyskania wBa[ciwego luzu, a nastpnie dokrci przeciwnakrtk, - w taki sam sposób wykona regulacj pozostaBych dwóch [rub regulacyjnych, - zamocowa pokryw okienka kontrolnego. Nale|y pamita, |e wielko[ci regulacyjne s zawarte w instrukcjach naprawczych poszczególnych rodzajów pojazdów i nale|y je [ci[le przestrzega. ObsBuga sprzgBa hydraulicznego polega na okresowym sprawdzeniu, czy nie ma wycieków oraz na utrzymaniu wBa[ciwej ilo[ci pBynu w jego obudowie.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 38 4.3.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie s objawy niepoprawnej pracy sprzgBa? 2. Co powoduje niepo|dany po[lizg sprzgBa? 3. Co si dzieje ze skokiem jaBowym pedaBu sprzgBa w miar zu|ywania si okBadzin ciernych tarczy sprzgBowej? 4. W jaki sposób s mocowane okBadziny cierne do tarcz sprzgBowych? 5. W jaki sposób reguluje si sprzgBa? 6. W jaki sposób sprawdzi po[lizg sprzgBa? 4.3.3. wiczenia wiczenie 1 Dokonaj monta|u sprzgBa jednotarczowego suchego. Sprawdz prawidBowo[ monta|u oraz statyczne wyrównowa|enie sprzgBa. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeanalizowa tre[ rozdziaBu 4.1 Poradnika dla ucznia, 2) przeanalizowa wiadomo[ci na temat budowy sprzgieB, 3) przymocowa sprzgBo do koBa zamachowego, 4) sprawdzi w zmontowanym sprzgle dokrcenie nakrtek i ustawienie tarczy sprzgBowej wzgldem koBa zamachowego, 5) zmierzy poBo|enie koDców dzwigienek wyBczajcych w stosunku do powierzchni ciernej koBa zamachowego przy pomocy czujnika zegarowego ze statywem. W razie potrzeby przeprowadzi regulacj, 6) wBo|y w wielowypustowy otwór tarczy sprzgBowej dokBadnie obrobiony trzpieD i ustawi sprzgBo na pryzmach lub podporach no|owych, 7) sprawdzi wyrównowa|enie sprzgBa  sprzgBo powinno znajdowa si w stanie równowagi w ka|dym poBo|eniu, 8) okre[li w przypadku stwierdzenia niewyrównowa|enia jego warto[ posBugujc si w tym celu np. plastelin. Wyposa|enie stanowiska pracy: - zdemontowane sprzgBo samochodowe z regulowanymi dzwigienkami, - koBo zamachowe, - czujnik ze statywem, - pryzmy lub podpory no|owe do wyrównowa|ania statycznego, - waga uchylna, - komplet kluczy i narzdzi monterskich, - literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia. wiczenie 2 Dokonaj badania sprawno[ci sprzgBa w pojezdzie. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przygotowa samochód do jazdy próbnej,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 39 2) sprawdzi skok jaBowy sprzgBa, który powinien wynosi 25-30 mm, 3) wyregulowa w razie potrzeby luz, 4) nagrza silnik tak aby temp. cieczy chBodzcej wynosiBa 70-85ÚC, 5) wyBczy sprzgBo naciskajc pedaB do oporu. Przy wyBczonym sprzgle nie powinno by sBycha innych odgBosów oprócz charakterystycznych dla pracy silnika. Gwizdy, wycie, szumy, piski oraz zmniejszenie prdko[ci obrotowej silnika [wiadcz, o uszkodzeniu lub zu|yciu Bo|yska wyciskowego, 6) wBcza i wyBcza przy wyBczonym sprzgle kilkakrotnie poszczególne biegi. WBczanie powinno odbywa si pBynnie bez zgrzytów. Zgrzyty [wiadcz o niecaBkowitym wyBczaniu si sprzgBa. Wyposa|enie stanowiska pracy: - samochód osobowy, - narzdzia do regulacji sprzgBa, - literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia. wiczenie 3 Sprawdz po[lizg sprzgBa w cigniku Ursus 3512. Je[li po[lizg wystpuje okre[l przyczyny. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przygotowa samochód do jazdy próbnej, 2) nagrza silnik tak aby temp. Cieczy chBodzcej wynosiBa 70-85ÚC, 3) sprawdzi skok jaBowy sprzgBa, który powinien wynosi 25-30 mm. wiczy wykonywanie regulacji, 4) zacign rczny hamulec, 5) wBczy przedostatni bieg, 6) zwalnia powoli pedaB sprzgBa i jednocze[nie stopniowo naciskajc pedaB przyspiesznika obserwowa zachowanie si pojazdu, 7) zapisa przyczyny po[lizgu. Wyposa|enie stanowiska pracy: - cignik Ursus 3512, - narzdzia do regulacji sprzgBa, - literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia. wiczenie 4 Wykonaj regulacj skoku jaBowego pedaBu sprzgBa w cigniku Ursus 3512 Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeanalizowa tre[ rozdziaBu 4.1 Poradnika dla ucznia, 2) przeanalizowa wiadomo[ci na temat budowy i regulacji sprzgieB, 3) wBo|y przetyczk w otwór na koDcu waBka wideBek wyciskowych i obraca w prawo do momentu wyczucia oporu, 4) poluzowa [rub zaciskow mocujc dzwigni pedaBu z waBkiem,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 40 5) ustawi odlegBo[ midzy przedni powierzchni ramienia pedaBu sprzgBa i zderzakiem na obudowie skrzyni biegów na wymiar 11-16 mm, 6) dokrci [rub zaciskow. Wyposa|enie stanowiska pracy: - cignik Ursus 3512, - komplet kluczy i narzdzi monterskich, - przyrzdy pomiarowe, - instrukcja obsBugi cignika. 4.3.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) dokona monta|u sprzgBa? ðð ðð 2) dokona weryfikacji poszczególnych elementów sprzgBa tarczowego suchego? ðð ðð 3) wykona prób sprawno[ci sprzgBa w pojezdzie? ðð ðð 4) wymieni okBadziny cierne tarczy sprzgBowej? ðð ðð 5) wyregulowa luz jaBowy pedaBu sprzgBa? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 41 4.4. ObsBuga, ocena stanu technicznego oraz naprawa skrzyD przekBadniowych i mostów napdowych 4.4.1. MateriaB nauczania ObsBuga skrzyD przekBadniowych polega na terminowym uzupeBnianiu poziomu oleju oraz na okresowej jego wymianie. Olej w skrzyni biegów wykorzystywany jest nie tylko do smarowania mechanizmów przekBadniowych, ale tak|e do podno[nika hydraulicznego i hydrauliki zewntrznej. Mo|e to powodowa zanieczyszczenie oleju pochodzce z maszyn rolniczych. Bardzo istotne jest tu podczas wymiany oleju oczyszczenie filtrów siatkowych wystpujcych w ukBadzie hydraulicznym. Wymiany oleju w podzespoBach napdowych dokonujemy w czasie przegldu technicznego P V, który w cignikach polskich (Ursus C330, C360) wykonujemy co 800 mth, a w cignikach licencyjnych Ursus co 1000 mth. W samochodach osobowych mo|na przyj, |e olej wymienia si co 30 000-60 000 km przebiegu. Olej spuszczamy poprzez korki spustowe, kiedy jest ciepBy. Najlepiej po zakoDczeniu pracy. Nie ma potrzeby pBukania skrzyD przekBadniowych przed zalaniem nowego oleju. Badanie stanu technicznego skrzyni przekBadniowej mo|na wykona w czasie próby drogowej lub na stacji prób. W skrzyniach przekBadniowych mog wystpi nastpujce niesprawno[ci:  samoczynne rozBczanie si przekBadni,  haBa[liwa praca kóB zbatych,  stuki,  utrudnione przeBczanie biegów,  brak przeniesienia napdu na koBa napdowe,  nadmierne nagrzewanie si obudowy przekBadni,  wycieki oleju,  zakleszczanie si biegów. Przyczynami wystpowania wymienionych usterek mog by popkane spr|yny zatrzasków ustalajcych, zu|ycie rygli, koDcówki dzwigni zmiany biegów, synchronizatorów w skrzyniach o staBym zazbieniu. W czasie normalnej eksploatacji powierzchnie zbów kóB zbatych [cieraj si, wystpuj na nich w|ery, pknicia lub zarysowania. Do czstych uszkodzeD nale| wyBamania lub wykruszenia zbów kóB i sprzgieB zbatych. Zu|yciu ulegaj ponadto uBo|yskowanie kóB oraz powierzchnie wielowypustów kóB przesuwnych. Zbyt niski poziom oleju lub nieodpowiedni jego gatunek mo|e powodowa haBa[liw prac skrzyni lub tylnego mostu i nadmierne nagrzewanie si tych zespoBów. DokBadniejsze zbadanie stanu technicznego skrzyni przekBadniowej lub tylnego mostu, mo|liwe jest dopiero po odkrceniu pokryw górnych, spuszczeniu oleju i umyciu wewntrz mechanizmów. Ocen wykonuje si przez bezpo[rednie ogldziny, poruszanie waBów napdowych i pomiary luzów. W celu przeprowadzenia naprawy skrzyni biegów wymontowuje si z pojazdu i mocuje w uchwycie przeznaczonym do tego celu, bdz ustawia na Bawie monterskiej. Stosowanie uchwytu uBatwia wykonywanie czynno[ci demonta|owych i czyni równie| t prac bezpieczn. Przed wymontowaniem skrzyni biegów z pojazdu spuszcza si z niej olej, poddajc przedtem dokBadnym ogldzinom i ustalajc miejsca ewentualnych przecieków. Na tej podstawie bdzie mo|na stwierdzi, które z uszczelek trzeba bdzie zastpi nowymi. Ogólne zasady dokonywania demonta|u skrzyni biegów s jednakowe. W pierwszej kolejno[ci zdejmuje si pokryw górn. Przy zdejmowaniu pokryw nale|y je lekko ostuka mBotkiem drewnianym lub aluminiowym. Stosowanie innych sposobów polegajcych na  podwa|aniu" pokryw wkrtakiem lub przecinakiem prowadzi najcz[ciej do  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 42 uszkodzenia powierzchni uszczelniajcych, co czyni tak pokryw nieprzydatn do dalszego u|ytku. Po odbezpieczeniu [rub mocujcych wideBki i odBczeniu wideBek od wodzików demontuje si poszczególne wodziki i wyjmuje dzwigni zmiany biegów, a nastpnie demontuje si Bo|ysko wyciskowe i waBek sprzgBa. Rys. 46. Miejsce zu|ycia wideBek [4, s. 285] Kolejno[, jak równie| sposób przeprowadzenia demonta|u skrzyni biegów zale|y od rodzaju konstrukcji. Dlatego te| przy przeprowadzaniu demonta|u nale|y posBugiwa si obowizujc dokumentacj technologiczn demonta|u opracowan dla danego typu pojazdu. Przy zdejmowaniu kóB zbatych przesuwnych zarówno na waBkach, jak i na piastach tych kóB oznacza si farb wspóBpracujce wypusty. Wielowypusty zu|ywaj si bowiem niejednakowo i zmontowanie ich w innej pozycji ni| pracowaBy poprzednio mogBoby spowodowa przyspieszenie ich zu|ycia i powstawanie luzów. Nieprzestrzeganie tego wymagania jest równie| przyczyn zacinania si kóB w czasie przesuwania po waBkach. Podczas zdejmowania Bo|ysk z waBków najlepiej jest posBu|y si [cigaczami albo prasami mechanicznymi lub hydraulicznymi. Podczas operowania gBowic prasy trzeba zwraca uwag, aby nacisk byB wywierany na pier[cieD bezpo[rednio przylegajcy do waBka. Je|eli nacisk prasy jest przenoszony z jednego pier[cienia na drugi za po[rednictwem elementów tocznych, prowadzi to do uszkodzenia Bo|yska. Du| ostro|no[ trzeba zachowywa podczas demontowania pier[cieni osadczych Bo|yska. Rozebran skrzyni biegów poddaje si myciu odtBuszczajcemu. Naprawa skrzyD przekBadniowych polega gBównie na wymianie uszkodzonych, lub zu|ytych elementów na nowe. W wyjtkowych przypadkach cz[ci te s naprawiane. Naprawie poddaje si uszkodzone oraz zu|yte koBa zbate, waBki, synchronizatory oraz elementy mechanizmu przeBczania biegów oraz obudowy. Naprawa kadBubów, skrzyD biegów polega na regeneracji otworów pod Bo|yska waBków przez roztoczenie ich i wci[nicie tulei naprawczych. Tuleje po wci[niciu s roztaczane w specjalnych przyrzdach w celu zachowania wspóBosiowo[ci. Otwory z zu|ytymi gwintami naprawia si przez ich rozwiercenie i ponowne nagwintowanie na wikszy wymiar lub wstawienie tulejek gwintowanych. Pkni kadBubów w zasadzie nie naprawia si, gdy| napr|enia powstajce wskutek nagrzewania si [cianek podczas spawania powoduj, ich odksztaBcenia, a w nastpstwie niewspóBosiowo[ otworów na Bo|yska waBków. To powoduje przyspieszone zu|ywanie si kóB zbatych. W wyjtkowych wypadkach nale|y spawa naprawiany kadBub z przerwami, aby nie spowodowa jego nagrzewania. KoBa zbate zu|yte lub uszkodzone wymienia si na nowe. Je|eli stwierdzimy, |e w przekBadni wystpuj nadmierne luzy obwodowe zazbiajcych si ze sob kóB, to nale|y wymieni obydwa wspóBpracujce koBa. Wymiana tylko jednego koBa powoduje haBa[liw prac i szybkie zu|ycie przekBadni. Tylko w sporadycznych przypadkach koBa zbate si naprawia poprzez napawanie. KoBa zbate przekBadni stale zazbionych mog by Bo|yskowane na waBkach [lizgowo lub tocznie - na igieBkach. Zu|yte Bo|yska [lizgowe naprawia si poprzez wyci[nicie zu|ytej tulejki  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 43 i wci[nicie nowej. Now tulejk (najcz[ciej z brzu fosforowego) rozwierca si na wBa[ciwy wymiar po wci[niciu jej w koBo i naciciu rowków lub otworów smarowniczych. W podobny sposób naprawia si równie| inne Bo|yska [lizgowe w skrzynce biegów. Ao|yska toczne powinny by w dobrym stanie i nie powinny mie luzu osiowego i promieniowego. Maksymalny dopuszczalny luz osiowy wynosi 0,5 mm, a promieniowy 0,05 mm. Ao|yska wykazujce jakiekolwiek zu|ycie nale|y wymieni na nowe. WaBki skrzywione lub o zu|ytych wielowypustach wymienia si na nowe. Tylko niewielkie wykruszenia czóB wielowypustów oraz sprzgieB kBowych mo|na naprawia, stosujc t sam metod, co w przypadku drobnych uszkodzeD kóB zbatych. Uszkodzone elementy synchronizatorów wymienia si na nowe. Wymieniajc elementy synchronizatorów nale|y zwraca uwag na wBa[ciwe przyleganie ciernych powierzchni sto|kowych. W razie niewBa[ciwego przylegania dociera si wspóBpracujce powierzchnie, u|ywajc drobnoziarnistej pasty [ciernej. Wszystkie pozostaBe podzespoBy przekBadniowe znajdujce si w obudowie skrzyni biegów takie jak: wzmacniacze momentu i reduktory jako przekBadnie walcowe, czy planetarne podlegaj tym samym naprawom, co skrzynie biegów. Nale|y pamita, |e przy naprawach wzmacniaczy momentu dochodz czynno[ci regulacji hamulca wzmacniacza momentu. S to jednak czynno[ci do[ skomplikowane i powinny je wykonywa wyspecjalizowane zakBady. Badania stanu technicznego mostu napdowego wykonujemy podobnie jak skrzyni przekBadniowej. Podobne s równie| niedomagania. Ze specyfiki pracy przekBadni gBównej przenoszcej du|y moment obrotowy i redukujcej liczb obrotów wynika, |e przede wszystkim zu|ywaj si w niej zby waBka napdzajcego i koBa talerzowego. W tradycyjnej przekBadni gBównej sto|kowe koBo napdzajce zazbia si z koBem talerzowym tworzc przekBadni ktow zwalniajc. Niedomagania tylnego mostu objawiaj si haBasem lub nawet wyciem i stukaniem. Wa|ne jest stwierdzenie, czy niedomagania tylnego mostu wystpuj w czasie poruszania si po prostej, czy tylko na zakrtach, przy pracujcym mechanizmie ró|nicowym. Mo|e to by spowodowane zbyt ciasnym pasowaniem satelitów na sworzniu, zbyt ciasnym pasowaniem w koszu kóB koronowych lub uszkodzeniem kóB zbatych mechanizmu lub podkBadek i wreszcie nadmiernym luzem midzyzbnym. Powstawanie wycia w mechanizmie ró|nicowym jest powodowane najcz[ciej nieodpowiedni regulacj kóB zbatych, co wywoBuje charakterystyczny warkot. Je[li gBo[na praca wystpuje w chwili przyspieszenia, jest to objawem istnienia zbyt maBego luzu midzyzbnego w cz[ci zewntrznej koBa talerzowego. Stukanie w mo[cie napdowym mo|e by spowodowane nadmiernym zu|yciem lub uszkodzeniem Bo|ysk albo kóB zbatych. Elementami mostu napdowego podlegajcymi naprawie s: przekBadnia gBówna, mechanizm ró|nicowy, póBosie napdowe i pochwa. W mostach napdowych cigników znajduj si ponadto inne mechanizmy, np. urzdzenia blokujce mechanizm ró|nicowy. Weryfikacji przekBadni gBównej i pozostaBych mechanizmów znajdujcych si w mo[cie napdowym dokonujemy po jego demonta|u. Wielko[ luzu midzyzbnego powinna si zawiera w granicach 0,2 - 0,4 mm. Pomiary przeprowadza si kilkakrotnie i to w ró|nych poBo|eniach tych kóB. Ró|nice midzy wielko[ciami uzyskanymi w wyniku pomiarów nie mog przekracza 0,1 mm. Pomiar przeprowadza si za pomoc czujnika w sposób pokazany na rys. 47. W czasie przeprowadzania pomiarów waBek atakujcy unieruchamia si za pomoc uchwytu, a nastpnie obraca koBem zbatym talerzowym w granicach luzu midzyzbnego. Czujnik ustawia si w okolicy [rednicy zewntrznej koBa talerzowego. Wielko[ luzu midzyzbnego mo|na równie| zmierzy szczelinomierzem.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 44 Rys. 47. Pomiar luzu midzyzbnego przekBadni gBównej za pomoc czujnika zegarowego [2, s. 56] Naprawa przekBadni gBównej ogranicza si wBa[ciwie do wymiany uszkodzonych elementów i wykonania czynno[ci regulacyjnych. W razie stwierdzenia nadmiernego zu|ycia wymienia si zarówno koBo napdzajce, jak i napdzane, gdy| to jedynie gwarantuje cichobie|no[ przekBadni i jej dBugotrwaB prac. KoBa zbate przekBadni gBównej wymienia si na nowe równie| i wtedy, gdy który[ z zbów jest wyBamany. Regeneracji zbów z uwagi na specjalny charakter pracy tej przekBadni nie stosuje si Najczstszym powodem uszkodzenia mechanizmu ró|nicowego jest przedostawanie si do jego obudowy uBamanych kawaBków z innych cz[ci. Poniewa| liczba obrotów kóB mechanizmu ró|nicowego jest mniejsza ni| innych rodzajów przekBadni zbatych, osignicie górnej granicy luzu jest najcz[ciej spowodowane nie zu|yciem zbów, lecz podkBadek oporowych. W mechanizmie ró|nicowym naprawie poddaje si zu|yte powierzchnie oporowe kóB koronowych i satelitów, uBo|yskowanie kóB koronowych w obudowie, uBo|yskowanie obudowy mechanizmu ró|nicowego w pochwie oraz zu|yte sworznie satelitów. Uszkodzonych kóB zbatych i pknitej obudowy nie naprawia si. Cz[ci te wymienia si na nowe. Powierzchnie oporowe kóB zbatych oraz wspóBpracujce z nimi powierzchnie obudowy naprawia si w razie stwierdzenia nadmiernych luzów midzyzbnych. Naprawa polega na przeszlifowaniu powierzchni kóB, podtoczeniu obudowy i podBo|eniu midzy obydwie powierzchnie podkBadek brzowych odpowiedniej grubo[ci. W mechanizmach, w których konstrukcyjnie przewidziano wkBadki [lizgowe, naprawa polega na przeszlifowaniu powierzchni oporowych kóB i wymianie wkBadek na grubsze. Naprawa uBo|yskowania kóB koronowych w obudowie polega na przeszlifowaniu powierzchni kóB i tulejowaniu obudowy. Tuleje wykonuje si z brzu. Po wci[niciu do obudowy tuleje obrabia si na wymiar zapewniajcy wBa[ciwe pasowanie. Uszkodzone Bo|yska wymienia si na nowe. Regeneracji poddaje si tak|e czopy sworzni (lub krzy|aków), na których s osadzone satelity. Stosuje si tu chromowanie eleketrolityczne lub rzadziej metalizacj natryskow. W przypadku nadmiernego ich zu|ycia wymienia si je na nowe. PóBosi pknitych lub odksztaBconych nie naprawia si. W niektórych przypadkach stosuje si napraw niewielkich uszkodzeD wielowypustu póBosi, napawajc go tward elektrod i nacinajc nowy wielowypust. Naprawa taka jest jednak bardzo kBopotliwa, dlatego póBosie ze zu|ytym lub uszkodzonym wielowypustem z reguBy wymienia si na nowe. W wyniku dBugotrwaBej pracy zwolnicy wystpuje przede wszystkim zu|ycie przekBadni zbatej i uBo|yskowania kóB zbatych. Szybciej zu|ywaj si koBa zbate napdzajce (o mniejszej [rednicy) i dlatego przy ustalaniu stopnia zu|ycia tego koBa zwraca si na nie uwag. Ao|yska z kulkowymi elementami tocznymi wykazujce nadmierne zu|ycie wymienia si na nowe. Podczas naprawy przekBadni zwolnicy sprawdza si prostoliniowo[ póBosi i zu|ycie czopów Bo|yskowych. Wszelkie zgicia najdokBadniej wykrywa si w przyrzdzie kBowym przy u|yciu czujnika. Nieznaczne ugicia mo|na usun za pomoc  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 45 prasy hydraulicznej. Zdeformowane korpusy przekBadni walcowych nie nadaj si do dalszego u|ytku. W zwolnicach planetarnych zu|yte lub uszkodzone uzbienie na kole sBonecznym, satelitach, czy staBym kole zbatym o uzbieniu wewntrznym kwalifikuje te elementy do wymiany. Monta| tylnego mostu poprzedza si monta|em poszczególnych jego podzespoBów: waBka atakujcego, mechanizmu ró|nicowego, pochew i zwolnic. Przy montowaniu zwolnic, zwBaszcza przy wkBadaniu waBu póBosi do pochwy nale|y zachowywa szczególn ostro|no[, aby nie uszkodzi pier[cienia uszczelniajcego znajdujcego si w pochwie. W wypadku uszkodzenia tej uszczelki olej mo|e przedosta si do mechanizmów hamulcowych. Pier[cienie zewntrzne Bo|ysk sto|kowych do obudowy waBka atakujcego montuje si przy u|yciu trzpieni, Bo|yska za[ wewntrzne nakBada si bezpo[rednio na waBek atakujcy. Obudowa mechanizmu ró|nicowego wraz z koBem talerzowym oraz waBek atakujcy s najcz[ciej uBo|yskowane w Bo|yskach sto|kowych. Ao|yska te powinny by wstpnie napite. Obci|enie poosiowe Bo|ysk reguluje si podkBadkami regulacyjnymi lub nakrtkami, zale|nie od rozwizania konstrukcyjnego. Warto[ zalecanego obci|enia poosiowego dla ka|dej pary Bo|ysk dobiera wytwórnia. Obci|enie to reguluje si podczas monta|u przekBadni, mierzc moment oporowy, który nale|y pokona, aby obróci uBo|yskowany element. Zaci[nicie Bo|ysk na waBku atakujcym przeprowadza si za pomoc specjalnego uchwytu. Je|eli zostaBy zastosowane nowe satelity i koronki, to w czasie monta|u mechanizmu ró|nicowego smaruje si je olejem z dodatkiem grafitu w ilo[ci 25%. Luz midzyzbny kóB zbatych mechanizmu ró|nicowego powinien by uprzednio wyregulowany. Po zmontowaniu mechanizm ró|nicowy powinien obraca si lekko, co mo|na stwierdzi w czasie obracania go za pomoc dzwigni poBczonej z wielowypustem koronki. Po dokonaniu monta|u przekBadni gBównej wraz z mechanizmem ró|nicowym najwa|niejsz czynno[ci pozostaje jej regulacja (rys. 48). Rys. 48. Zlady wspóBpracy kóB zbatych i zasady przeprowadzania regulacji zazbieD [3, s. 228] Tak jak w ka|dej przekBadni zbatej, tak i w tym przypadku warunkiem sprawnej pracy przekBadni tylnego mostu jest zachowanie odpowiedniej wielko[ci luzu midzyzbnego. Aby  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 46 sprawdzi prawidBowo[ zazbienia si kóB zbatych przekBadni, zby koBa zbatego waBka atakujcego pokrywa si farb zmieszan z tuszem traserskim, a nastpnie pokrca tym koBem w celu uzyskania odcisku na uzbieniu koBa talerzowego. W zale|no[ci od rodzaju otrzymanych [ladów na bocznych powierzchniach zbów przesuwa si koBo zbate napdzajce (atakujce) lub napdzane (talerzowe). Regulacj ustawienia koBa napdzajcego (atakujcego) przeprowadza si przez dodawanie lub odejmowanie podkBadek pod zewntrzn pokryw Bo|yska. Przy dodawaniu podkBadek regulacyjnych nastpuje odsunicie waBka od osi koBa talerzowego, przy odejmowaniu za[ podkBadek - jego zbli|enie. Regulacj ustawienia koBa talerzowego wzgldem osi waBka atakujcego wykonuje si przez przesuwanie obudowy mechanizmu ró|nicowego za pomoc specjalnych pier[cieni. Operacj t wykonujemy zgodnie z warto[ciami podanymi w instrukcji naprawczej danego typu pojazdu. KoBa zbate przekBadni gBównej docierane s parami, co gwarantuje w czasie ich pracy wBa[ciwe rozBo|enie obci|eD na caBej dBugo[ci i szeroko[ci zbów, a ponadto sprzyja cichobie|no[ci. Po zmontowaniu i wyregulowaniu tylnego mostu Bczy si go ze skrzyni biegów. Po nalaniu oleju do skrzyni i zwolnic ustawia si oba zespoBy na specjalnym stanowisku kontrolnym. Napraw tylnego mostu uwa|a si za zakoDczon, gdy pracuje on bez zgrzytów, wydajc lekki jednostajny szum powodowany prac kóB zbatych, gdy Bo|yska nie grzej si, nie powstaj zacicia w napdzie waBu odbioru mocy i nie stwierdza si przecieków oleju. Rys. 49. Przegub równobie|ny Rzeppa: l) póBo[ z czasz, 2) czasza kulista z wy|Bobionymi bie|niami kul, 3) póBo[ z zabierakiem kulistym, 4) zabierak kulisty z wy|Bobionymi bie|niami kul, 5) kule napadowe, 6) sztuk, 6) koszyczek, 7) czasza centrujca poBo|enie koszyczka, 8) sworzeD z czopami kulowymi i spr|yna ukBadu centrujcego koszyczek [3, s. 323] Wiele pojazdów ma przednie mosty napdowe. Od tylnych mostów napdowych ró|ni si one przegubowym poBczeniem kóB kierowanych z pozostaBymi elementami mostu. Z reguBy stosuje si tu przeguby homokinetyczne (równobie|ne). Ich naprawa polega na wymianie uszkodzonych lub zu|ytych elementów na nowe W waBach napdowych normalnemu zu|yciu ulegaj elementy przegubów oraz zBcza wielowypustowe. Ponadto, czst niesprawno[ci waBów jest ich niewyrównowa|enie, spowodowane oderwaniem si ci|arków wyrównowa|ajcych lub odksztaBceniem waBu. W przegubach krzy|akowych zu|yciu ulegaj przede wszystkim powierzchnie czopów krzy|aka oraz szklanek. W czasie pracy przegubu czopy krzy|aków przenosz bardzo du|e obci|enia, a wykonuj jedynie niewielkie ruchy zwrotne. IgieBki, na których jest uBo|yskowany czop, wygniataj wspóBpracujce z nimi powierzchnie czopa i szklanek. Na rys. 50 przedstawiono typowe [lady zu|ycia powierzchni czopów krzy|aka.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 47 Rys. 50. Typowe zu|ycie czopów krzy|aka przegubu Rys. 51. Typowe zu|ycie czopów krzy|aka [4, s. 287] [4, s. 287] Krzy|aki ze [ladami zu|ycia na czopach wymienia si na nowe. Czasem jednak zachodzi konieczno[ ich naprawy. Je|eli zu|ycie uBo|yskowania czopów jest niewielkie, naprawa polega na przeszlifowaniu powierzchni czopów oraz szklanek i zastosowaniu nieco grubszych igieBek. Naprawa taka jest kBopotliwa ze wzgldu na uci|liwy dobór wBa[ciwych igieBek. Niekiedy w uBo|sykowaniu czopów krzy|aków powstaj niepo|dane luzy osiowe. W celu ich skasowania midzy zewntrzn powierzchni szklanki a pier[cieD zabezpieczajcy wkBada si podkBadk (rys. 51). Naprawa zBcza wielowypustowego waBu jest bardzo trudna i w zasadzie waBy, w których luz obwodowy przekracza 0,25 mm, wymienia si na nowe. Usunicie niewyrównowa|enia waBu jest mo|liwe tylko w zakBadach wyposa|onych w wywa|ark dynamiczn do waBów. Stosowane niekiedy tylko statyczne wyrównowa|anie waBów jest niewystarczajce. Podczas monta|u naprawionego waBu do samochodu bardzo istotne jest ustawienie wideBek obydwu przegubów w jednej pBaszczyznie Przeguby krzy|akowe s zaliczane do przegubów nierównobie|nych. Dlatego nieprawidBowy ich monta| wywoBuje pulsujce obci|enia, przyspieszajce zu|ycie przegubów oraz innych zespoBów ukBadu napdowego. 4.4.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie wystpuj objawy niesprawno[ci skrzyni biegów? 2. W jaki sposób dokonujemy próby sprawno[ci przekBadni napdowych? 3. Jaka jest dopuszczalna wielko[ luzu midzyzbnego przekBadni gBównej 4. W jaki sposób mo|na zmierzy luz midzyzbny w przekBadni gBównej? 5. Co jaki okres wymieniamy olej w skrzyni przekBadniowej cignika? 6. Czy mo|na miesza ze sob oleje? 4.4.3. wiczenia wiczenie 1 Dokonaj wymiany oleju w skrzyni biegów samochodu osobowego. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeanalizowa tre[ rozdziaBu 4.1 Poradnika dla ucznia,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 48 2) przeanalizowa materiaBy dotyczce obsBugi skrzyD przekBadniowych, 3) przeanalizowa instrukcj obsBugi danego pojazdu, 4) przygotowa odpowiedni olej. Je[li instrukcja zaleca konkretny olej przekBadniowy, nale|y taki przygotowa, 5) spu[ci zu|yty olej do odpowiedniego naczynia, 6) oczy[ci i zakrci korek spustowy, 7) napeBni przy pomocy pompki do oleju do odpowiedniego poziomu olej w skrzyni. Wyposa|enie stanowiska pracy:  instrukcja obsBugi pojazdu,  samochód osobowy,  olej przekBadniowy,  pompka do napeBniania olejem,  klucz do korka spustowego,  czy[ciwo. wiczenie 2 Dokonaj próby pracy skrzyni biegów w cigniku. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeanalizowa tre[ rozdziaBu 4.1 Poradnika dla ucznia, 2) przeanalizowa materiaBy dotyczce obsBugi skrzyD przekBadniowych, 3) przeanalizowa instrukcj obsBugi danego cignika, 4) sprawdzi ,czy sprzgBo w cigniku jest wyregulowane, aby wyeliminowa jego niesprawno[, 5) uruchomi silnik i rozgrza skrzyni biegów poprzez jazd, 6) wBcza na postoju w czasie pracy silnika poszczególne biegi, reduktor i WOM, 7) sBucha odgBosów wydobywajcych si ze skrzyni biegów, 8) sBucha podczas jazdy, czy nie wydobywaj si stuki, wycie, zgrzyty, 9) zaobserwowa, czy samoczynnie nie wyskakuj biegi, 10) sprawdzi, czy ukBad przeBczania nie ma tendencji do zakleszczania si biegów. Wyposa|enie stanowiska pracy:  cignik,  instrukcja obsBugi danego cignika,  narzdzia do regulacji sprzgBa. wiczenie 3 Dokonaj pomiaru i regulacji luzu midzyzbnego przekBadni gBównej. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) przeanalizowa tre[ rozdziaBu 4.1 Poradnika dla ucznia, 2) przeanalizowa instrukcj napraw sprztu, którego przekBadnia bdzie regulowana, 3) wykona przy pomocy czujnika zegarowego pomiar luzu midzyzbnego, 4) ustawi warto[ za pomoc podkBadek regulacyjnych oraz nakrtek pier[cieniowych luzu midzyzbnego zgodnie z instrukcj napraw.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 49 Zrodki dydaktyczne:  model mostu napdowego,  instrukcja napraw danego pojazdu,  czujnik zegarowy,  narzdzia monterskie. 4.4.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) zmierzy luz midzyzbny przekBadni gBównej? ðð ðð 2) na podstawie objawów okre[li mo|liwe uszkodzenia tylnego mostu? ðð ðð 3) dokona demonta|u skrzynki biegów? ðð ðð 4) przeprowadzi prób pracy skrzyni biegów? ðð ðð 5) wyregulowa luz midzyzbny przekBadni gBównej? ðð ðð 6) oceni zu|ycie elementów w skrzyni przekBadniowej? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 50 5. SPRAWDZIAN OSIGNI INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwa|nie instrukcj. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi. 3. Zapoznaj si z zestawem zadaD testowych. 4. Test zawiera 20 zadaD. S to zadania wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz jest prawidBowa. 5. Udzielaj odpowiedzi tylko na zaBczonej karcie odpowiedzi. Zaznacz prawidBow odpowiedz X (w przypadku pomyBki nale|y bBdn odpowiedz zaznaczy kóBkiem, a nastpnie ponownie zakre[li odpowiedz prawidBow), 6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz miaB satysfakcj z wykonanego zadania. 7. Kiedy udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiaBo trudno[, wtedy odBó| jego rozwizanie na pózniej i wró do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudno[ci mog przysporzy Ci pytania: 6, 7, 12, 14, 16, 18, gdy| s one na poziomie trudniejszym ni| pozostaBe. 8. Na rozwizanie testu masz 35 min. Powodzenia! ZESTAW ZADAC TESTOWYCH 1. Przed myciem cignika nale|y a) zdemontowa kabin. b) ustawi go na podstawkach. c) za[lepi wlot rury wydechowej. d) odkrci filtr powietrza. 2. Bezpieczna instalacja o[wietleniowa w warsztacie naprawczym powinna mie napicie a) 6 V. b) 24 V. c) 110 V. d) 230 V. 3. W cignikach rolniczych najcz[ciej s stosowane sprzgBa a) tarczowe suche. b) tarczowe mokre. c) sto|kowe. d) hydrokinetyczne. 4. Do elementów skBadowych skrzyni biegów nie nale|y waBek a) sprzgBowy. b) po[redni. c) atakujcy. d) zdawczy. 5. Wzmacniacz momentu usytuowany jest pomidzy a) sprzgBem, a skrzyni biegów. b) skrzyni biegów, a reduktorem. c) reduktorem, a mostem napdowym. d) przekBadni gBówn, a mechanizmem ró|nicowym.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 51 6. Jednym z zadaD przekBadni gBównej jest a) zmniejszenie momentu obrotowego. b) zwikszenie prdko[ci obrotowej. c) ró|nicowanie prdko[ci kóB napdowych. d) zmniejszenie prdko[ci obrotowej. 7. Elementem wyprowadzajcym napd z mechanizmu ró|nicowego do zwolnicy jest a) waB napdowy. b) póBo[. c) waB atakujcy. d) waB królewski. 8. Znormalizowane prdko[ci WOM wynosz a) 450 i 1020 obr/min. b) 540 i 1500 obr/min. c) 450 i 900 obr/min. d) 540 i 1020 obr/min. 9. Reduktor usytuowany jest pomidzy a) skrzyni biegów, a przekBadni gBówn. b) sprzgBem, a skrzyni biegów. c) mechanizmem ró|nicowym, a póBosi. d) wzmacniaczem momentu, skrzyni biegów. 10. SprzgBo zapewniajce równobie|ne przekazywanie prdko[ci obrotowej z jednego waBu na drugi, niezale|nie od ich odchylenia od wspólnej osi nosi nazw a) przegubu homokinetycznego. b) przegubu elastycznego. c) przegubu Cardana. d) sprzgBa hydrokinetycznego. 11. Blokada w mo[cie napdowym pozwala wyeliminowa (w razie potrzeby) dziaBanie a) przekBadni gBównej. b) zwolnic. c) hamulców niezale|nych. d) mechanizmu ró|nicowego. 12. Wykonujc skrt z wBczon blokad mechanizmu ró|nicowego mo|e nastpi a) zmniejszenie po[lizgu kóB napdowych. b) uszkodzenie mechanizmów napdowych. c) nie zauwa|ymy |adnej zmiany. d) zmniejszenie uwrocia. 13. Skok jaBowy pedaBu sprzgBa zawiera si w przedziale a) 20-50 mm. b) 10-20 mm. c) 50-70 mm. d) 40-80 mm.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 52 14. Synchronizator w skrzyni biegów ma za zadanie a) uchroni przed zakleszczeniem si skrzyni. b) wyciszy prac skrzyni biegów. c) umo|liwi bezzgrzytowe zazbienie si kóB zbatych. d) zwikszy prdko[ jazdy. 15. Okres wymiany oleju w skrzyni biegów cignika Ursus 3512 wynosi co a) 100 mth. b) 200 mth. c) 500 mth. d) 1000 mth. 16. Obroty zale|ne WOM s uzale|nione od a) prdko[ci jazdy cignika. b) prdko[ci obrotowej silnika. c) wBczenia blokady mechanizmu ró|nicowego. d) obci|enia przez napdzan maszyn. 17. Do przekBadni zwalniajcych nie nale|y a) zwolnica. b) przekBadnia gBówna. c) mechanizm ró|nicowy. d) wzmacniacz momentu. 18. Przed jednoczesnym wBczeniem 2-ch biegów w skrzyni biegów zabezpiecza a) zatrzask. b) rygiel. c) synchronizator. d) sprzgBo kBowe. 19. Do przekBadni zbatej nale|y u|y olej a) selektol. b) superol. c) mixol. d) hipol. 20. Do skBadowych elementów sprzgBa nie nale|y a) tarcza dociskowa. b) dzwigienka wyBczajca. c) Bo|ysko oporowe. d) koBo koronowe.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 53 KARTA ODPOWIEDZI Imi i nazwisko.......................................................................................... Diagnozowanie i naprawa ukBadów napdowych pojazdów Zakre[l poprawn odpowiedz. Nr Odpowiedz Punkty zadania 1. a b c d 2. a b c d 3. a b c d 4. a b c d 5. a b c d 6. a b c d 7. a b c d 8. a b c d 9. a b c d 10. a b c d 11. a b c d 12. a b c d 13. a b c d 14. a b c d 15. a b c d 16. a b c d 17. a b c d 18. a b c d 19. a b c d 20. a b c d Razem:  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 54 6. LITERATURA 1. Cigniki Ursus 2812, 3512, 3514. Instrukcja obsBugi. 2. Cignik Ursus C330. Instrukcja napraw. 3. Instrukcja napraw. KoBowe cigniki rolnicze Ursus C330. WPM WEMA, Warszawa 1986 4. OrzeBowski S.: Budowa podwozi i nadwozi samochodowych. WSiP, Warszawa 1995 5. OrzeBowski S.: Naprawa i obsBuga pojazdów samochodowych. WSiP, Warszawa 1998 6. Podrcznik traktorzysty-operatora. PWRiL, Warszawa 1992 7. Skrobacki A.: Pojazdy Rolnicze. WSiP, Warszawa 1998 8. Skrobacki A., Chochowski A.: Mechanizacja rolnictwa. Warszawa, Wyd. SGGW, Warszawa 1993 9. Foldery reklamowe cignika John Deere  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 55

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Diagnozowanie i naprawa układów elektrycznych w pojazdach i maszynach
20 Diagnozowanie i naprawa układów hydraulicznychid!341
Diagnostyka zasilania energiÄ… elektrycznÄ… pojazdu samochodowego
Regulamin Lab Badań Samochodów i Układów Napedowych
20 Wykonywanie naprawy elementów nadwozi pojazdów
Montaż i badanie energoelektronicznych układów napędowych
16 Wykonywanie naprawy układów hamulcowych
krz Robins 44stany nieustalone układów napędowych
Bezpieczeństwo układów napędowych z przemiennikami częstotliwości PowerFlex i serwonapędami Kinetix
Wpływ przekształtników układó napędowych na jakość energii elektrycznej
14 Wykonywanie naprawy zespołów napędowych
En2 6 I Dynamika ukladow napedowych
15 Wykonywanie naprawy układów kierowniczych
Narzędzia diagnostyczno naprawcze dla Win 7
Plan pracy z obsługi i naprawy pojazdów IIIaz

więcej podobnych podstron