plik


ÿþListy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Do napisania tego materiaBu skBoniBy mnie wasze pytania, pro[by Gdy si nie ma, co si lubi, i wtpliwo[ci. W wielu listach upominacie si, |eby[my w ukBadach prezentowanych na Bamach EdW stosowali krajowe, to si lubi, to si lubi, to si lubi, to si lubi, to si lubi, Batwiej dostpne elementy. Szczególnie dotyczy to póBprzewodników - diod i tranzystorów. co si ma! co si ma! co si ma! co si ma! co si ma! cz[ 1 Elektronika dla Wszystkich nie mo|e wanie urzdzenia. S te| ukBady, gdzie kuj do komputera. Gdy schemat jest pozostawa w tyle za wspóBczesno[ci - nawet zmiana typu rezystora na inny mo- gotowy, musz wpisa warto[ci ele- nie oczekujcie, |e cofniemy si o caB |e radykalnie zepsu parametry. Dotyczy mentów. I tu zaczyna si caBa zabawa. epok i zajmiemy si odkurzaniem staro- to jednak ukBadów, z jakimi w praktyce Czy wiesz, |e czsto mam dylemat, ci. amatorskiej maBo kto ma do czynienia, jak warto[ wpisa? Wiem dokBadnie, Ale z drugiej strony EdW to nasze na przykBad ukBadów superniskoszum- |e ukBad bdzie pracowaB, je[li dany re- wspólne pismo, wic jeste[my wrcz nych, precyzyjnych, pomiarowych, czy zystor bdzie miaB warto[ rzdu od 1kW obowizani speBni w rozsdnej mierze przeznaczonych do pracy w trudnych do, na przykBad, 100kW. Jak warto[ wasze pro[by. Po[wicimy odpowiedni warunkach klimatycznych. To jest ju| mam wpisa? 4,7kW, 10kW, czy mo|e ilo[ materiaBu sprawie wykorzystania wy|sza szkoBa jazdy - ty na razie nie b- wBa[nie 100kW? Wpisuj powiedzmy starszych, nie tylko krajowych podze- dziesz miaB do czynienia z takimi urz- 22kW. A ty potem szukasz takiego rezys- spoBów. Ale najpierw porusz bardzo dzeniami, a je[li w ukBadach przedsta- tora w sklepie, bo wBa[nie tego jednego wa|ny temat praktyczny. wianych w EdW jaki[ element bdzie nominaBu nie masz w swoich zbiorach, Pocztkujcy adepci elektroniki z na- miaB kluczowe znaczenie, zostanie to a masz caB paczk rezystorów o nomi- bo|n czci pod- wyraznie napisa- nale 24kW. Ale my[lisz sobie - je[li md- chodz do schema- ne. ry konstruktor wpisaB 22kW, to musi by W ka|dym ukBadzie tów elektronicz- Ogólnie rzecz dokBadnie tyle! nych publikowa- biorc, w ka|dym Inny przykBad: stosuj tranzystor NPN elektronicznym mo|na nych w ksi|kach ukBadzie mo|na i wpisuj najpopularniejszy bodaj na dokona pewnych zmian i czasopismach. dokona pewnych [wiecie typ tranzystora NPN, mianowi- warto[ci czy typów elementów, Czasami wyglda zmian, trzeba tyl- cie BC547 czy BC548. A ty potem mart- to niemal jak magia ko mie [wiado- wisz si, czym by tu go zastpi, bo ta- trzeba tylko mie [wiadomo[, - elektronik zawzi- mo[, co si kiego nie masz, ale masz par pudeBek co si zmienia i czym to cie, ale bezskutecz- zmienia i czym to pochodzcych z odzysku tranzystorów, zaowocuje. nie szuka w skle- zaowocuje. w tym tak|e spor ilo[ profesjonalnych pach i na gieBdzie Mog ci na ten BCAP07B. podanego na schemacie elementu, boi temat powiedzie co[ praktycznego, po- Jeszcze inny problem: w jednym z ar- si bowiem cokolwiek zmieni w ukBa- niewa| w swoim |yciu  popeBniBem tykuBów w Forum Czytelników pojawiB dzie. sporo mniej lub bardziej udanych ukBa- si potencjometr o warto[ci 2,4kW. Py- Dotyczy to nie tylko pocztkujcych. dów elektronicznych. Mo|esz to spraw- taBe[ ju| we wszystkich mo|liwych miej- Nawet w[ród do[wiadczonych prakty- dzi we wcze[niejszych numerach Elekt- scach, i nikt nie chce si przyzna, |e ma ków istnieje jaka[ gBboko zakorzeniona roniki Praktycznej i EdW. (lub choby widziaB na oczy) potencjo- obawa przed stosowaniem elementów Gdy projektuj dany ukBad czy urz- metr o takiej rezystancji. Co robi? innych, ni| podano na schemacie. Sam dzenie, najpierw ustalam cel, czyli okre[- Zmienia i zamienia! byBem [wiadkiem sceny, jak in|ynier lam co chc osign. Potem w kilku po- elektronik podczas projektowania pBytki dej[ciach rysuj na kartce schemat ideo- Oczywi[cie, |eby bez obawy zmie- pytaB swego koleg, czy na pewno wy, a ostateczn jego wersj, która nia warto[ci i typy wszystkich elemen- w szeregowym obwodzie RC mo|na za- moim zdaniem bdzie pracowa, wstu- tów wystpujcych w ukBadzie, trzeba mieni miejscami rezystor i kondensator by konstruktorem lub przynajmniej do- rysunek 1). Otó| (zobacz rysunek 1 mo|na zamie- [wiadczonym hobbyst. Ale nie bój si - rysunek 1 rysunek 1 rysunek 1 nia - dla pByncego prdu nie ma to |ad- pomaBu nauczysz si wszystkiego, co nego znaczenia. jest do tego potrzebne. Czy ty te| boisz si cokolwiek zmieni Na rysunkach 2 i 4 znajdziesz dwa w ukBadzie? Ten materiaB jest wic spe- schematy. Rysunek 2 pokazuje urzdze- cjalnie dla ciebie! nie analogowe - podsBuchiwacz szeptów Nie bój si! To prawda, |e s w ukBa- opisany w EdW 7/96, a rysunek 4 - urz- dach punkty, które maj kluczowe zna- dzenie typowo cyfrowe - ukBad zdalnego czenie dla ich dziaBania i wprowadzane sterowania za pomoc pilota TV z tego Rys. 1. Szeregowy obwód RC. tam zmiany mog wpByn na funkcjono- numeru EdW. 57 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/96 Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Na tych przykBadach poka| ci, które jeszcze wiksza. wzmacniacza U1A wynosiBo 50...70%, elementy, i w jakim zakresie mo|esz Dzielnik rezystorowy R4, R5 polaryzu- a U1B - 50% napicia zasilajcego. zmienia. By mo|e wszystkiego od razu je wej[cie nieodwracajce, czyli ustala Poniewa| zastosowany wzmacniacz nie zrozumiesz - nie przejmuj si! Spró- staBoprdowy punkt pracy wzmacniacza TL072 ma na wej[ciu tranzystory polo- buj zrozumie, jak rol peBni poszcze- operacyjnego U1A. Oczywi[cie dzielnika we J-FET, i prd polaryzacji wej[ jest gólne elementy. ChciaBbym, |eby[ po- R4, R5 nie mo|na doBczy wprost do rzdu pojedynczych nanoamperów, maBu przyswajaB sobie zasady, które le| dodatniej szyny zasilajcej (czyli do kon- wic rezystory R4, R5, R12, R13 mogBy- u podstaw dziaBania zaprezentowanych densatora C1) - musi on by wBczony za by mie warto[ nawet rzdu kilku me- ukBadów. Stopniowo nauczysz si stoso- filtrem R1C3. gaomów, i nie wpBynie to na dziaBanie wa  co ci ma , a niekoniecznie to  co Przy zasilaniu wzmacniacza operacyj- ukBadu. si lubi . nego pojedynczym napiciem stosuje MogByby te| mie rezystancj rzdu si zazwyczaj dzielnik zBo|ony z dwóch pojedynczych kiloomów, ale nie byBby to UkBady analogowe jednakowych rezystorów, |eby napicie dobry pomysB - niepotrzebnie wzrósBby rysunek 2 A teraz popatrz na rysunek 2. Zasto- staBe na wej[ciach i wyj[ciu kostki U1A pobór prdu, nale|aBoby te| zwikszy rysunek 2 rysunek 2 rysunek 2 sowany mikrofon elektretowy wymaga byBo mniej wicej równe poBowie napi- pojemno[ci C4 i C18. odpowiedniego spolaryzowania prdem cia zasilajcego. W przedstawionym Pojemno[ci C4, C5, C8 i C16 wraz staBym. Zapewnia to rezystor R3. War- ukBadzie rezystory maj ró|ne warto[ci, z pewnymi rezystancjami tworz górno- to[ tego rezystora mo|na zmienia i napicie to jest nieco wy|sze. Przyczy- przepustowe filtry RC i decyduj o dol- w zakresie od kilkuset omów do kilku- na jest prosta: chodzi o to, |eby elektroli- nej czstotliwo[ci granicznej caBego dziesiciu kilkoomów. Czym wikszy re- tyczny kondensator sprzgajcy C8 byB wzmacniacza. zystor, tym wikszy sygnaB u|yteczny zawsze spolaryzowany napiciem sta- C4 tworzy filtr z wypadkow rezystan- z mikrofonu, ale i wiksza podatno[ na Bym o wBa[ciwej biegunowo[ci. Drugi cj wej[ciow wzmacniacza U1A. Sam zewntrzne zakBócenia. wzmacniacz U1B ma w ukBadzie polary- wzmacniacz operacyjny ma rezystancj Obwód filtru odsprzgajcego R1C3 zacji dwa jednakowe rezystory R12 wej[ciow (dla sygnaBów zmiennych) zmniejsza wpByw ttnieD i wahaD zasila- i R13, wic napicie na wszystkich jego rzdu megaomów, wic o pasmie decy- nia, a tak|e zmniejsza skBonno[ ukBadu koDcówkach jest zbli|one do poBowy na- duje tu rezystancja równolegle poBczo- na samowzbudzenie. Istotna tu jest staBa picia zasilajcego. nych rezystorów R4 i R5. Czy wiesz, dla- czasowa RC. Mo|na j osign stosujc Co prawda w ukBadach sprzgaj- czego poBczonych równolegle, a nie mniejsz rezystancj i wiksz pojem- cych, elektrolity od biedy mog praco- szeregowo? Popatrz na rysunek 3 rysunek 3 rysunek 3 rysunek 3 rysunek 3 poka- no[, albo odwrotnie - mniejsz pojem- wa przy zerowym napiciu staBym. Ale zujcy ten sam schemat z punktu widze- no[ i wiksz rezystancj. Nie ma tu wskutek obecno[ci R1 (i spadku napi- nia prdu zmiennego. Kondensatory przy [ci[le okre[lonej minimalnej warto[ci cia na nim), gdyby przez mikrofon M1 prdzie zmiennym wykazuj pewien R1C3 - czym jest ona wiksza, tym le- pBynB zwikszony prd i przy jednako- opór - reaktancj zale|n od czstotli- piej. ZaproponowaBem pojemno[ wych warto[ciach R4, R5, na wyj[ciu wo[ci - dlatego narysowaBem je u|ywa- 220µF, bowiem na rynku mo|na bez U1A napicie staBe byBoby ni|sze ni| po- jc symbolu rezystora. problemu i tanio kupi kondensatory Bowa napicia zasilajcego - kondensator Kondensatory C1 i C3 powinny mie o tej pojemno[ci majce maBe wymiary. C8 byBby spolaryzowany odwrotnie. Na- du| pojemno[, czyli maB, wrcz pomi- Nie zawsze natomiast mo|na kupi kon- le|y te| pamita, |e rezystory maj jaln reaktancj. Zauwa|, |e je[li XC1 densatory o pojemno[ci 470µF lub okre[lone odchyBki od warto[ci nominal- i XC3 s bardzo maBymi reaktancjami, 1000µF i tak maBych gabarytach. nej zwizane z tolerancj wykonania. czyli dla prdów zmiennych stanowi Rezystor R1 ma stosunkowo maB Dlatego dla pewno[ci rezystor R4 powi- zwarcie, wtedy na schemacie zastp- warto[ 510W, |eby ukBad pracowaB nien mie mniejsz warto[ ni| R5. Za- czym mo|na je pomin. Pomy[l! Szyny w ka|dych warunkach, nawet gdyby proponowane w ukBadze rezystory R4, zasilania z punktu widzenia prdu zmien- przypadkiem w serii mikrofonów trafiBy R5 ustalaj napicie na wyj[ciu wzmac- nego mo|na traktowa jak mas. (Zci[le si egzemplarze o poborze prdu rzdu niacza U1A na okoBo 3/5 (60%) napicia rzecz biorc, tak nie jest, bo kondensato- miliampera. Poniewa| w praktyce przez na kondensatorze C3. Gwarantuje to, |e ry odsprzgajce maj jednak jak[ nie- mikrofon pBynie prd du|o mniejszy, kondensator C8 nie bdzie spolaryzowa- zerow reaktancj i tu tkwi przyczyna mo|na zwikszy warto[ R1 do 1kW, ny odwrotnie. niektórych kBopotów z ukBadami analogo- a nawet 2,2kW (nale|aBoby wtedy te| Wida z tego, |e mo|na zmienia war- wymi. Ale to nie jest temat na dzi[.) zwikszy R3 do 10kW) - wtedy skutecz- to[ci rezystorów R4, R5 (a tak|e R12, Chyba teraz rozumiesz, dlaczego dzi- no[ filtru odsprzgajcego R1C3 bdzie R13), byleby tylko napicie na wyj[ciu ki obecno[ci kondensatorów odsprzga- jcych rysunek 3a mo|na narysowa nie- co inaczej - jako rysunek 3b. Nie mo|na natomiast pomin i po- &! traktowa jako zwarcie kondensatorów C4, C5, C8 i C16. Maj one znacznie &! mniejsze pojemno[ci i wraz z wspóBpra- cujcymi rezystancjami tworz najprost- sze filtry górnoprzepustowe. Wiadomo, |e reaktancja kondensato- ra maleje ze wzrostem czstotliwo[ci. Dla jakiej[ czstotliwo[ci, reaktancja kondensatora jest równa liczbowo rezys- tancji wspóBpracujcego rezystora. Jak zapewne wiesz (albo od tej chwili b- dziesz wiedziaB), jest to przyjta umow- Rys. 2. Schemat ideowy podsBuchiwacza szeptów. nie czstotliwo[ graniczna takiego 58 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/96 Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra a) b) Rys. 3. Schemat zastpczy podsBuchiwacza szeptów dla prdu zmiennego. prostego filtru RC - przy tej czstotliwo[- Stosownie do warto[ci R7 nale|y do- zwrotnego. Jego warto[ ma natomiast ci tBumienie filtru wynosi 3dB. Inaczej bra pojemno[ C5 wedBug podanej wpByw na maksymaln siB gBosu. Mo|e mówic, jest tBumiony 1,41 razy (dokBad- wcze[niej zasady. W moim ukBadzie on mie rezystancj do kilkuset omów, nie 2 ), czyli przenoszony ze wspóB- czstotliwo[ graniczna tego obwodu ale w zasadzie nie jest konieczny i... czynnikiem 0,707 razy. wynosi: mo|na zamiast niego zastosowa zwor. Poniewa| podsBuchiwacz szeptów W ukBadzie mo|na zastosowa inne 1 wspóBpracuje ze sBuchawkami o szero- f = = 15,9Hz typy wzmacniaczy operacyjnych. Za- 2À Å"CÅ" Xc kim pasmie przenoszenia, nale|y zad- miast kostki TL072 [miaBo mo|na stoso- Drugi stopieD wzmocnienia pracuje ba, aby odpowiednie czstotliwo[ci wa najpopularniejsz, standardow graniczne byBy rzdu 20...50Hz lub na- w konfiguracji odwracajcej. Wzmocnie- wersj - TL082. Co prawda szumy bd nie jest tu zmienne - wyznacza je stosu- troch wiksze, ale w proponowanym wet mniej. Wracamy teraz do naszego kondensa- nek aktywnej rezystancji potencjometru zastosowaniu nie ma to wikszego zna- tora C4. Czy z rysunku 3b widzisz, dla- P1 i rezystora R10. Ja z potencjometrów czenia. czego wcze[niej mówiBem ci o równo- o charakterystyce B, czyli powiedzmy lo- Mo|esz te| zastosowa niskoprdo- garytmicznej, miaBem akurat pod rk je- w wersj TL062 lub ukBad wykonany legBym poBczeniu rezystancji R4, R5? Ich dynie egzemplarze o rezystancji 1kW wypadkowa rezystancja wynosi 132kW w technologii bipolarnej - LM358. UkBad (220kW || 330kW). Dla najmniejszej czs- i 22kW. PodsBuchiwacz szeptów z zasady bdzie dobrze pracowa z niskoszumny- musi mie du|e wzmocnienie - u|yBem totliwo[ci, powiedzmy 50Hz, reaktancja mi, ale pobierajcymi wicej prdu, kost- potencjometru o rezystancji 22kW. Dzi- kami LM833 lub NE5532. W zasadzie C4 nie powinna by wiksza ni| owe 132kW. Znasz wzór na reaktancj kon- ki temu stosujc rezystancj R10 równ mo|na tu stosowa ka|dy podwójny 1kW uzyskaBem maksymalne wzmocnie- wzmacniacz operacyjny. Gdyby stoso- densatora: nie tego stopnia równe 22. Rezystor R10 wane byBy wzmacniacze operacyjne wy- 1 (1kW) wraz z kondensatorem C8 (10µF) konane w technologii bipolarnej, nale|y Xc = 2À Å" f Å"C tworzy filtr o czstotliwo[ci, jak poprzed- pamita, |e maj one wiksze prdy Dla nas potrzebny jest po przeksztaB- nio - 15,9Hz. polaryzacji wej[. Wtedy nale|y unika ceniu do postaci: Gdyby P1 miaB warto[ 1kW, dla uzys- rezystorów o warto[ciach rzdu 1MW kania sensownego wzmocnienia, R10 i wikszych, albo te| zmierzy napicia 1 musiaBby mie warto[ rzdu kilkudzie- na wyj[ciach obu wzmacniaczy i ewen- C = 2À Å"f Å" Xc siciu omów - a wic dla uzyskania od- tualnie skorygowa rezystancje w obwo- Podstawiajc f=50Hz i Xc=132kW powiednio niskiej czstotliwo[ci granicz- dach polaryzacji. otrzymujemy nej, C8 musiaBby mie pojemno[ przy- Wicej informacji o wzmacniaczach Cmin = 24,11nF najmniej 220µF. operacyjnych podam ci za jaki[ czas Od biedy wystarczyBaby wic pojem- Oczywi[cie P1 mo|e mie dowoln w jednym z nastpnych listów. no[ 22nF, ale ja zastosowaBem pojem- warto[ w zakresie 1kW...1MW - odpo- Jak widzisz, mo|liwo[ci wprowadza- no[ dziesiciokrotnie wiksz. Czstot- wiednio do tego nale|y zmieni rezys- nia zmian s bardzo szerokie. liwo[ graniczna tego obwodu le|y wic tancj R10 i ewentualnie pojemno[ C8. Ogólnie rzecz biorc w ukBadach ana- w okolicach 5Hz. Nale|y jeszcze zauwa|y, |e reaktan- logowych zawsze mo|na dowolnie Wzmocnienie kostki U1A ustalone cja pojemno[ciowa kondensatora C18 zwiksza pojemno[ci kondensatorów jest stosunkiem rezystorów R i R . 8+9 7 dla czstotliwo[ci akustycznych jest (i filtrujcych i sprzgajcych. To na pew- zawsze powinna by) o kilka rzdów no nie zaszkodzi. R8+9 G = 1+ wielko[ci (czyli kilkaset do kilkuset tysi- W obwodach polaryzujcych i ustala- R7 cy razy) mniejsza od rezystancji rezysto- jcych wzmocnienie mo|na zmienia UstaliBem wzmocnienie równe 34, ale rów R12, R13. Mo|na wtedy bez obawy warto[ci rezystorów, byle zachowa ich mo|e ono wynosi 10...100. Mo|na przyj, |e wej[cie nieodwracajce stosunek - czasem trzeba przy tym zmie- wic zmienia zarówno R jak i R wzmacniacza U1B (nó|ka 5) jest dla 8+9 7 ni wspóBpracujce kondensatory. w szerokich granicach, byle R nie miaB przebiegów zmiennych zwarte do masy. 8+9 Urzdzenia cyfrowe rezystancji wikszej ni| 1...2MW. Dla Na koniec mo|na jeszcze wspomnie, zmniejszenia szumów, w pierwszych |e pojemno[ C16 równa 100µF, tworzy A teraz przejdzmy do rysunku 4 rysunku 4 rysunku 4. rysunku 4 rysunku 4 stopniach wzmacniaczy nale|y jednak z rezystancj poBczonych szeregowo W ukBadach cyfrowych mo|liwo[ci stosowa mo|liwie maBe rezystancje. sBuchawek (typowo 2x32W) filtr o czs- zmian elementów RC s jeszcze wik- Std R ma warto[ 1kW, cho bez totliwo[ci granicznej okoBo 25Hz. sze. 7 wikszego wpBywu na szumy mógBby Rezystor R25 nie ma na to wpBywu UkBad scalony dekodera kodów RC5 - mie rezystancj 100W...10kW. poniewa| jest objty ptl sprz|enia na rysunku 4 oznaczony U3 - to kostka 59 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/96 Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra 1 18 3 2 Rys. 4. Schemat ideowy odbiornika kodu RC5. SAA3049, wykonana w technologii Elementy oscylatora R3C4 wyznacza- zwykBej bramki CMOS serii 4000 mog CMOS. W odró|nieniu od jej poprzed- j czstotliwo[ pracy. Czstotliwo[ci mie próg przeBczania w granicach niczki (kostki SAA3008), na wszystkich tej nie nale|y zmniejsza, ale bez |adnej 30...70% napicia zasilajcego. wyj[ciach informacyjnych zastosowano szkody mo|na j nawet dwu- czy trzy- A w bramkach z ukBadem Schmitta, (czy- tranzystory MOSFET N z otwartym dre- krotnie zwikszy. Poniewa| kostka U1C li z histerez) mniej wicej na takich po- nem. Do wspóBpracy z ukBadami cyfro- jest ukBadem CMOS, wic jej wej[cie ziomach le| górny i dolny próg przeB- wymi konieczne jest wic zastosowanie praktycznie nie pobiera prdu i rezystor czania. tak zwanych rezystorów podcigajcych R3 mo|e mie warto[ od okoBo 1kW do W praktyce tranzystor T1 bdzie miaB rysunek 5 (ang. pull up resistors) - rysunek 5 rysunek 5. ponad 1MW. Mo|na wic zastosowa wzmocnienie prdowe wiksze ni| 50, rysunek 5 rysunek 5 Ja zamiast 15 pojedynczych rezysto- kombinacj R3C4, na przykBad wic budujc konkretny egzemplarz rów zastosowaBem dwie drabinki po 1MW+2,2nF lub 22kW+100nF czy nawet urzdzenia, mo|na spróbowa zwik- 8 rezystorów - takie zestawy okre[la si 22nF+47kW. szy warto[ R1 do kilku kiloomów, byle jako R-pack; na rysunku 4 s to elemen- Warto[ rezystora R1 nale|y tak do- tylko napicie na kolektorze tranzystora ty RP1 i RP2. Ich rezystancja nie jest kry- bra, |eby tranzystor T1 bez kBopotu wy- T1 w stanie otwarcia nie byBo wiksze tyczna. Poniewa| wyj[cia ukBadu SA- sterowaB przekaznik. Popularny przekaz- ni| 0,5...1V. A3048 wedBug katalogu mog dostar- nik RM81 z cewk na napicie 12V po- Widzisz tu, |e wcale nie musisz szu- czy co najmniej 1,6mA prdu, przy na- biera okoBo 50mA prdu. Mo|emy bez ka podanego przeze mnie tranzystora piciu zasilania 5V, minimalna rezystan- obawy przyj, |e tranzystor bdzie miaB BC548. Mo|esz zastosowa dowolny cja rezystorów podcigajcych musi wy- wspóBczynnik wzmocnienia prdowego tranzystor NPN maBej mocy, na przykBad nosi co najmniej: co najmniej 50 (co jest prawd dla BC107...109, BC237...239, 2N2222 czy Rmin = 5V / 1,6mA = 3,12kW wszystkich wspóBczesnych tranzysto- jakikolwiek inny. W ukBadach, które z zasady powinny rów m.cz. maBej mocy). W bazie tranzys- pobiera maBo prdu, stosuje si rezys- tora T1 powiniem wic pByn prd tory o wikszej warto[ci, zazwyczaj o warto[ci co najmniej 1mA. Przy napi- w granicach 10...100kW. Ale w analizo- ciu zasilania 5V, wspóBczesne bramki wanym ukBadzie mo|na stosowa jesz- CMOS maj rezystancj mniejsz ni| cze wiksze rezystancje, nawet rzdu 1kW. Aby uzyska prd bazy równy 1mA 1MW. mógBbym wic zastosowa rezystor R1 Generalnie, tak du|ych rezystancji na- o warto[ci 3,3kW. Dla pewno[ci zwik- le|y jednak raczej unika, bowiem w nie- szyBem nieco ten prd, dajc rezystor których przypadkach mo|e to spowodo- 2,2kW. Nie mog jednak zmniejszy tego wa wystpienie szkodliwych oscylacji. rezystora, na przykBad do warto[ci 1kW, Uwagi te dotycz tak|e rezystorów czy jeszcze mniejszej, bowiem mogBoby R4 i R5. ZastosowaBem tu warto[ci si okaza, |e wewntrzna rezystancja 10kW, bowiem ukBad jest zasilany z sieci wyj[ciowa bramki U1D tworzca z rezys- i pobór prdu nie jest spraw istotn. tancj R1 dzielnik napicia, uniemo|liwia Je[li jednak ukBad byBby zasilany z ba- poprawn prac przerzutnika RS zbudo- terii, na pewno zwikszyBbym rezystan- wanego z bramek Schottky ego U1D, rysunku 6 cje RP1, RP2, R4 i R5, przynajmniej do U1A. Pokazuj ci to na rysunku 6. Mu- Rys. 5. Schemat obwodów wyj[cio- rysunku 6 rysunku 6 rysunku 6 100kW. sisz pamita, |e obwody wej[ciowe wych. 60 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/96 Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra ka, gdzie przy wBczeniu do sieci mog nych C2 i C5 o napiciu pracy 6,3V. Kon- wystpi znaczne impulsy prdu wywo- densator 1µF/6,3V nie jest przez nikogo Bane Badowaniem kondensatora C1. Dla- produkowany. Twoje elektrolity bd tego zaproponowaBem zastosowanie mie napicie pracy wiksze - 10, 16 lub najpopularniejszych plastikowych diod 1- 25V. To wy|sze napicie pracy w niczym amperowych z serii 1N4001...4007. nie przeszkadza, nawet jest korzystne. Oczywi[cie mo|esz tu wlutowa dowol- A co z zamianami ukBadów scalonych? ne diody prostownicze o prdzie powy- ZaproponowaBem scalony odbiornik |ej 0,2A. podczerwieni SFH505A. Ten ukBad mo|- W ukBadzie przewidziaBem miejsce na na bez wahania zastpi odbiornikiem dodatkowy rezystor R2. Wlutujesz go Telefunkena TFMS5360, TFMS5370 lub wówczas, gdy zamiast zalecanego trans- nowszym ukBadem Siemensa SFH506 Rys. 6. WpByw rezystancji wyj[ciowej formatora TS2/14 zastosujesz inny. 36kHz. bramki U1D. Mo|esz bowiem wykorzysta dowol- UkBadu SAA3048 i kwarcu X1 nie pró- ny transformator sieciowy, nawet buj zastpi niczym innym. Podobnie ma si rzecz z diodami o znacznie wy|szym napiciu wyj[cio- Natomiast wymienno[ ukBadów cyf- D1...D4. W wykazie elementów podaj wym. Uwa|aj tylko, |eby nie przekroczy rowych to ju| inny temat. Du|o wiado- typ 1N4148 - najpopularniejsz obok dopuszczalnego napicia kondensatora mo[ci na ten temat znajdziesz w cyklu 1N914 diod maBej mocy. Mo|esz tu za- C1 i stabilizatora U5 (35V). W takim dotyczcym ukBadów cyfrowych, który stosowa dowolne diody krzemowe wBa[nie przypadku musisz zastosowa ju| niedBugo pojawi si na Bamach EdW. w maBych szklanych obudowach, choby dobrany we wBasnym zakresie rezystor Podsumowanie BAVP17...21 czy BAYP95. R2 o odpowiedniej mocy, |eby w stanie W zasadzie jako D5...D8 te| mógBby[ aktywnym przekaznika nie przekroczy Mam nadziej, |e teraz w budowa- zastosowa 1N4148 lub BAVP17...19, bo dopuszczalnego napicia cewki przekaz- nych ukBadach bdziesz [mielej stoso- maj one prd pracy równy 200mA. Jed- nika REL1, równego 1,1Un (1,1x12V = waB elementy zastpcze. nak inne typy, jak BAYP95 czy 1N914 13,2V). Za miesic podam ci szereg dalszych maj mniejszy prd dopuszczalny i lepiej Zauwa| jeszcze, |e w praktyce nie wskazówek na ten temat. nie stosowa ich w obwodzie prostowni- znajdziesz kondensatorów elektrolitycz- Piotr Górecki Piotr Górecki Piotr Górecki Piotr Górecki Piotr Górecki Cd. ze str. 19  Czy nikt nie potrafi ju| zrobi dekodera na brak fonii, natomiast zasilacz chtnie adresów bez PAL? Czy do wszystkiego zaprezentujemy w ramach Forum. A oto list Aleksandra Króla z Bornego Suli- potrzebny jest mikroprocesor? Nie jest nowa: sztuk zmontowa urzdzenie i wstawi Bardzo interesujcy list przysBaB Mariusz To- Sdz, |e nie bd oryginalny, je[li stwier- gotowy EPROM. Nie mam nic przeciwko mecki z Bytomia. Mariusz jest z zawodu dz, |e Wasze pismo jest najlepszym pis- takim artykuBom, ale kto[ chyba o czym[ elektromonterem, ale cigle co[ robi mem o tematyce elektronicznej na na- zapomniaB albo przeoczyB. Troch wol- w swej maleDkiej pracowni elektronicznej. szym rynku prasowym. Mam 27 lat i elekt- niej! Za ka|dym razem takie refleksje Dzikujemy za ciekawe uwagi. Odpowia- ronik zajmuj si od siódmej klasy szkoBy i zwracajc gazet mówi:  Dzikuj, to damy na pytania. podstawowej. mog chyba powiedzie, nie dla mnie . Hobby powinno przynosi 1. Nie zamieszczamy i nie bdziemy za- |e do pewnego czasu byBem  na bie|- rado[ i zadowolenie z siebie, a nie ro- mieszcza wzorów na obliczanie uzwojeD co w dziedzinie elektroniki, a przynaj- dzi frustracj. Kiedy kupiBem pierwszy nu- transformatorów sieciowych. WspóBczes- mniej w tym, co mnie szczególnie intere- mer EdW - zdbiaBem. To to esencja te- ne wymagania dotyczce bezpieczeDs- sowaBo (technika cyfrowa i obwody go, czego mi trzeba. Mo|na jednak po- twa wymagaj na przykBad, |eby gotowy m.cz.). PrzyszedB jednak moment, w któ- godzi stare i nowe, podstawy i profesjo- transformator wytrzymaB napicie pro- rym stwierdziBem (na podstawie dostp- nalizm. Pierwszy raz byBem zadowolony biercze równe 4000V midzy uzwojeniami nych publikacji), |e jestem daleko w tyle. z wydanych pienidzy. Jednak nie mia- pierwotnym i wtórnym. Przy samodziel- Nowe technologie i elementy zago[ciBy Bem wielkich nadziei, |e tak bdzie nadal. nym nawijaniu i monta|u nie ma gwaran- na dobre w najprostszych nawet aplika- Drugi numer jeszcze przejrzaBem - nastp- cji, |e wymaganie to zostanie speBnione. cjach. ByBem zachwycony parametrami ny ju| kupiBem w ciemno. Nie zawiodBem Nadal wic w miar mo|liwo[ci bdziemy i mo|liwo[ciami zastosowaD opisywanych si. OdzyskaBem nadszarpnity niegdy[ proponowa u|ycie gotowych fabrycz- elementów czy podzespoBów. Niestety, te szacunek dla Korporacji AVT. Jestem pe- nych zasilaczy posiadajcych wymaga- rzeczy nie byBy na moj kieszeD i mo|li- Ben uznania dla Redakcji EdW za wBa[ci- ne atesty. wo[ci. Nie da si eksperymentowa z mik- we podej[cie do tematu i do czytelnika 2. Chtnie zamieszczaliby[my w EdW ar- rokontrolerami bez emulatora czy progra- jako osoby, a nie klienta. Mam nadziej tykuBy na temat zdalnego sterowania matora EPROM. Cho powszechnie dzi[ na regularn go[cin Waszego pisma i Bczno[ci drog radiow. Ich brak spo- stosowane, s nadal poza moim zasi- w moim domu. Bd wdziczny, je|eli nie wodowany jest prozaiczn przyczyn - giem. ZatrzymaBem si na poziomie TTn i, odejdziecie od charakteru i tego specy- w[ród wspóBpracujcych konstruktorów oho ko struuj caBkiem zaawansowane ficznego, niepowtarzalnego klimatu EdW. nie mamy osoby, która mogBaby si syste- urzdzenia, to z zazdro[ci spogldam na Obym nadal z niecierpliwo[ci czekaB na matycznie i, co najwa|niejsze, przystp- mo|liwo[ci nawet 8051. nowy numer. (...) nie zaj si tym tematem. Przy pomocy obecnie dostpnej literatury Dzikujemy za wyrazy uznania! W dalszej 3. ZwykBy odbiornik radiowy mo|na od nie potrafi w miar pBynnie przej[ cz[ci listu Aleksander proponuje dwa te- biedy przerobi na pasmo CB, ale w  nowe technologie . Wasze pismo rodzi maty. Co do konwertera composite vi- w praktyce si tego nie stosuje. Lepiej za- takie nadzieje. Do tej pory wystawaBem deo na VGA mamy wtpliwo[ci, czy te- oszczdzi troch pienidzy i kupi na przed kioskiem, przegldajc ka|de pis- mat mo|e zainteresowa szersze grono gieBdzie jaki[ nowy czy u|ywany radiotele- mo, zanim zdecydowaBem si na kupno: czytelników EdW, szczególnie ze wzgldu fon CB. 61 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 9/96 Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Przed miesicem rozwa|ali[my mo|liwo[ci zmiany warto[ci Gdy si nie ma, co si lubi, elementów, proponowanych w publikowanych schematach. Dzi[ omówi dwie pokrewne sprawy: stosowanie typów to si lubi, to si lubi, to si lubi, to si lubi, to si lubi, elementów innych ni| podane na schemacie, oraz nieodBcznie z tym zwizan spraw przydatno[ci elementów pochodzcych z  wykopalisk . co si ma! co si ma! co si ma! co si ma! co si ma! cz[ 2 W poprzednim li[cie pisaBem Ci, |e niejako ukierunkowa, |eby[ w przy- ra elementów bardzo starych, majcych w[ród wielu elektroników wystpuje szBo[ci dowiadujc si o nowych ele- naprawd sBabe parametry. obawa przed wprowadzeniem w ukBa- mentach i podzespoBach potrafiB oceni, Mam nadziej, |e podane dalej wska- dzie jakichkolwiek zmian. Schemat nary- które parametry s istotne dla danego za- zówki przydadz Ci si w praktyce. sowany na papierze traktowany jest nie- stosowania, a które maj znaczenie mar- Zaczynamy, by mo|e troch nietypo- mal|e jak [wito[. Zasada taka mo|e ginalne. Dziki temu bdziesz potrafiB wo, od rezystorów, tranzystorów i ukBa- jest i sBuszna w przypadku skomplikowa- bez wahania dobra odpowiednie ele- dów scalonych. Za miesic wskazówki nych, profesjonalnych urzdzeD o wyrafi- menty zastpcze. Ale to przyjdzie z cza- dotyczce innych podzespoBów. nowanych parametrach. Ale w ukBadach, sem. Na razie zachcam Ci do zacho- Rezystory, potencjometry z jakimi Ty masz do czynienia, [miaBo wania równowagi. W miar mo|liwo[ci mo|na wprowadzi wiele zmian. Wiesz podstaw Twoich konstrukcji powinny i kondensatory ju|, jak mo|na zmienia warto[ci rezys- by nowoczesne podzespoBy, w szcze- Dzi[ standardem w[ród amatorów s torów i kondensatorów. Dzi[ zajmiemy gólno[ci ukBady scalone. UkBadów scalo- niewielkie rezystory o mocy 0,1...0,25W si szczegóBowo innymi elementami. nych niczym innym nie zastpisz, nie ma (w[ród profesjonalistów standardem s Mój drogi, je[li nie wszystko z tego te| najmniejszego sensu próba budowa- elementy do monta|u powierzchniowe- listu bdzie dla Ciebie jasne, nadmiernie nia ich odpowiedników z pojedynczych go - SMD). Najcz[ciej u|ywane konden- si nie przejmuj! Reszt zrozumiesz elementów. Z drugiej strony, wiele ele- satory to aluminiowe elektrolity oraz z czasem - staraj si natomiast przy- mentów pochodzcych z demonta|u mo- kondensatory foliowe i ceramiczne. swoi sobie podane rady i próbuj zrozu- |na z powodzeniem stosowa w amator- O tym pisaBem Ci w pierwszych nume- mie kluczowe sprawy. Ja chciaBbym Ci skich konstrukcjach. Ale nie warto zbie- rach EdW (numery archiwalne s do na- bycia drog przedpBaty). Zbieraj rezystory drutowe du|ej mo- cy; nie przeocz du|ych drutowych poten- cjometrów o mocy kilku...kilkudziesiciu watów (tzw. reostaty). Zwró te| uwag na starsze krajowe potencjometry wglowe typu SP1 i SP2. W odró|nieniu od innych, te typy s her- metyzowane i mog wiele lat pracowa bez trzasków w zakurzonym i wilgotnym [rodowisku. Cennym wykopaliskiem s wszelkie potencjometry wieloobrotowe, zwBaszcza zagraniczne. Tranzystory Pomimo |e na rynku wystpuje wiele typów tranzystorów, w wikszo[ci ukBa- dów amatorskich mo|na bez obaw sto- sowa najró|niejsze zamienniki. W kraju przed laty standardem byBy bipolarne tranzystory BC107...109, BC147...149, BC237...239 (wszystkie NPN), oraz BC177...179, BC157...159, BC307...308 (PNP). Wcze[niej popularne byBy tanzys- tory BC527 oraz BF519...521. Za granic za Wielk Wod standardem byB tranzys- tor NPN o oznaczeniu 2N2222, a w Euro- pie BC547...549. Generalnie rzecz bio- 63 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 10/96 Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra ne dane wieluset lub wielu tysicy tran- zystorów z caBego [wiata. W ukBadach publikowanych w EdW, w obwodach maBej mocy mo|esz stoso- wa dowolne tranzystory krzemowe NPN i PNP - chyba, |e w tek[cie wyraz- nie podano, |e musi to by konkretny typ. Uwaga ta dotyczy tak|e tranzysto- Rys. 7b. Sprawdzanie omomierzem tranzystora NPN. rów mocy (w tym tranzystorów Darling- tona i tranzystorów MOSFET), ale wtedy trzeba wiedzie, czy dany tranzystor ma wystarczajco du|e napicie pracy, prd kolektora (drenu) i moc strat. Mo|esz wic przygotowa dwa pudeB- Rys. 7a. Tranzystor jako ka: na  uniwersalne tranzystory maBej poBczenie dwóch diod. mocy i oznaczy je NPN oraz PNP (ale zi- Rys. 7c. Sprawdzanie omomierzem tranzystora PNP. dentyfikowane tranzystory w.cz, np. ty- pu BF... umie[ oddzielnie). Ja kiedy[ rc, w ukBadach amatorskich, w obwo- D - tranzystor m.cz. du|ej mocy, miaBem takie pudeBka, ale teraz stosuj dach sygnaBowych m.cz. i impulsowych F - tranzystor w.cz. maBej mocy, wyBcznie tranzystory NPN typu mo|na stosowa dowolne tranzystory L - tranzystor w.cz. du|ej mocy, BC547...549 grupy B lub C i PNP typu maBej mocy (wyjtek stanowi tu ukBady S - tranzystor impulsowy maBej mocy, BC557...559 z grupy B. {eby byBo taniej, w.cz - dla uzyskania dobrych paramet- U - tranzystor impulsowy du|ej mocy. uzupeBniam co jaki[ czas ich zapas, kupu- rów szumowych, wzmocnienia i pasma Trzecia litera mo|e mie ró|ne zna- jc  na perskim w paczkach po 100 lub zazwyczaj trzeba stosowa podany typ czenia, nieistotne dla amatora. Z ozna- wicej sztuk. tranzystora lub jego [cisBy odpowiednik.) czenia cyfrowego nie mo|na bezpo[red- Gdy nie bdziesz znaB rozkBadu wypro- Oczywi[cie mówimy caBy czas o tran- nio uzyska informacji, trzeba odszuka wadzeD posiadanych tranzystorów, do zystorach krzemowych - je[li masz ja- w katalogu niezbdne parametry. identyfikacji mo|esz wykorzysta wska- rysunku 7 kie[ tranzystory germanowe (TG, ASY, Podany sposób oznaczania nie pozwa- zówki zawarte na rysunku 7 rysunku 7. Przy spraw- rysunku 7 rysunku 7 AC, OC...), mo|esz je spokojnie wyrzuci la jednak uniknc wszelkich puBapek. Na dzaniu omomierzem, tranzystor zacho- na [mietnik albo odda do muzeum. przykBad BF245...247 to tranzystory polo- wuje si jak dwie poBczone diody - po- Przed ich wyrzuceniem spróbuj jednak we zBczowe, a BS107 czy BS170 to tran- równaj rysunek 7a (ale tranzystora nie da otworzy obudow i zobacz jak s zbu- zystory typu MOSFET. Jeszcze gorzej si wykorzysta do zastpienia dwóch dowane. Warto! wyglda sprawa z do[ czsto spotyka- diod). Za pomoc omomierza, mo|esz WedBug oznaczeD midzynarodo- nymi oznaczeniami typu 2N... General- wic przez porównanie ze znanym eg- wych, oznaczenie typu tranzystora po- nie, nie wszystkie elementy, których oz- zemplarzem okre[li typ tranzystora winno skBada si z dwóch lub trzech li- naczenie zaczyna si od 2N, s tranzys- (NPN lub PNP). ter i trzech cyfr. torami. W tym przypadku równie| nale|y Je[li wynik pomiaru bdzie inny ni| na Pierwsza litera wskazuje na materiaB, odszuka w katalogu bli|sze informacje. rysunku 7b i 7c, to albo tranzystor jest z którego wykonano tranzystor. I tak: A Podobnie ma si rzecz z tranzystorami uszkodzony, albo mierzysz inny element oznacza german, B - krzem, C - arsenek japoDskimi 2SA..., 2SD..., 2SK... itd. np. tranzystor JFET, MOSFET, jednozB- galu. Druga litera wskazuje gBówny W praktyce ten nieporzdek nie jest czowy lub jeszcze inny wynalazek. Po- obszar zastosowaD tranzystora: wikszym problemem, bo wielu sprze- nadto, sprawdzajc bipolarne tranzystory C - tranzystor m.cz. maBej mocy, dawców ma katalogi zawierajce skróco- du|ej mocy mo|esz trafi na typy z wbu- dowanym rezystorem (midzy baz a emiterem), lub diod (midzy baz a emiterem, albo emiterem i kolekto- rem). Sposobem podanym na rysunku 7 mo|esz jedynie okre[li, gdzie jest ba- za nieznanego tranzystora. {eby rozró|- rysu- ni emiter i kolektor, wykorzystaj rysu- rysu- rysu- rysu- nek 8 nek 8 nek 8 i nastpujce uwagi: nek 8 nek 8 - tranzystory w metalowej obudowie maj zazwyczaj kolektor poBczony z obudow - dotyczy to tranzystorów maBej i du|ej mocy. - w tranzystorach maBej mocy w metalo- wej obudowie, jzyczek umieszczony jest przy emiterze. Zwykle baza jest umieszczona pomidzy wyprowadze- niami emitera i kolektora. Ale w nie- których tranzystorach w.cz. [rodkow elektrod jest emiter. Gdy ze sterty wylutowanych skd[ elementów wybierzesz ju| tranzystory Rys. 8. Typowa kolejno[ wyprowadzeD tranzystorów. maBej mocy NPN i PNP, powiniene[ jesz- 64 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 10/96 Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra obudowie. Darlingtony poznasz po tym, Co prawda obecnie w sprzcie po- |e napicie midzy emiterem a baz wy- wszechnego u|ytku nie u|ywa si ju| nosi podczas pracy okoBo 1,2...1,2V, tranzystorów mocy w metalowych obu- &! a nie, jak w zwykBych tranzystorach, dowach TO-3 lub TO-66, ale je[li masz &! 0,6...0,7V. Spotykane na rynku darlingto- takie tranzystory, nie wyrzucaj ich - przy- ny to tranzystory wikszej mocy, umiesz- dadz si w niektórych eksperymental- czone w obudowach typowych dla tran- nych ukBadach. Spróbuj jednak zmierzy zystorów mocy. ich wzmocnienie i od razu oddziel tran- Aby przekona si, czy tranzystor jest zystory ze wzmocnieniem poni|ej 30. Rys. 9a. Pomiar wspóBczynnika sprawny, mo|esz zewrze jego zBcze Je[li chodzi o tranzystory wysokona- wzmocnienia prdowego maBych baza-emiter (std przycisk S1 na rys. 9) - piciowe, to musisz wiedzie, |e wspóB- tranzystorów NPN. w sprawnym tranzystorze krzemowym czesne typy maj parametry nieporów- prd kolektora spadnie wtedy do warto[- nanie lepsze ni| elementy sprzed lat. Dla- ci poni|ej 0,1µA. tego nie warto zbiera takich starych, Z grubsza wspóBczynnik wzmocnienia wysokonapiciowych tranzystorów - mo|esz te| okre[li bez miliamperomie- chyba, |e zdarza Ci si naprawia stare rza - obserwujc jasno[ [wiecenia dio- czarno-biaBe telewizory. Zapomnij te| dy LED. o pomysBach na Bczenie szeregowe kil- Zachcam Ci do takiego przetesto- ku niskonapiciowych tranzystorów dla wania wszystkich tranzystorów maBej uzyskania wy|szego napicia pracy - Rys. 9b. Pomiar wspóBczynnika mocy pochodzcych z odzysku. Tranzys- w ogromnej wikszo[ci przypadków wzmocnienia prdowego maBych tory o wzmocnieniu poni|ej 50 wyrzu w takich wysokonapiciowych obwo- tranzystorów PNP. lub oddziel od pozostaBych - przy tak ma- dach mo|esz zastosowa tanie MOSFE- Bym wzmocnieniu w niektórych ukBadach Ty o napiciu pracy do 600V. cze sprawdzi ich wzmocnienie. Napi- mo|esz nadzia si na kBopoty. Tranzys- W tym li[cie nie opowiem Ci szczegó- cia pracy nie musisz sprawdza - ka|dy tory ze wzmocnieniem powy|ej 50 mo- Bowo o tranzystorach polowych JFET tranzystor krzemowy m.cz. na pewno |esz stosowa bez obaw, chyba |e i MOSFET; zostawimy to na inn okazj. bdzie pracowaB przy napiciach kolekto- w wykazie elementów zaleca si u|ycie Spraw dyskusyjn jest, czy warto ra do 20...25V. Nie sprawdzaj prdu zero- tranzystora o du|ym wzmocnieniu (np. kupowa za kilkaset tysicy zBotych wego kolektora - je[li krzemowy tranzys- BC548 grupy B). Mo|esz si przygoto- katalog ze skróconymi danymi klkuset tor nie jest definitywnie uszkodzony - wa i na tak okoliczno[: oddzielnie od- lub kilku tysicy typów tranzystorów. Ja prd ten ma znikom warto[ rzdu na- Bó| tranzystory o bardzo du|ym wzmoc- takiego katalogu nie mam, bo skrócone noamperów. Nie sprawdzisz te| dopusz- nieniu ( powy|ej 200). dane otrzymam od sprzedawcy, a po peB- rysunku 10 czalnego prdu kolektora (musiaBby[ zaj- Na rysunku 10 znajdziesz schemat ne informacje, potrzebne przy opraco- rysunku 10 rysunku 10 rysunku 10 rze do katalogu), ale na pewno prd ten ukBadu, który pomo|e Ci zmierzy tran- waniu nowego projektu, i tak musz jest wikszy ni| 50mA. zystory wikszej mocy. Tym razem dla sign do katalogu producenta. Wa|ny parametr - wzmocnienie staBo- zmniejszenia mocy strat, napicie zasila- UkBady scalone prdowe sprawdzisz w bardzo prostym nia powinno by znacznie ni|sze (3...6V), rysunku 9 ukBadzie z rysunku 9 rysunku 9. Najlepiej byBoby za- powiniene[ te| samodzielnie dobra re- Jak Ci znam, na pewno nie wyrzucisz rysunku 9 rysunku 9 stosowa amperomierz z cyfrowego zystor R1, aby uzyska prd bazy 0,1 lub |adnych ukBadów scalonych, nawet je[li miernika uniwersalnego, pracujcy na za- 1mA i rezystor ograniczajcy prd kolek- nie wiesz, do czego sBu|. kresie 20mA (lub przy tranzystorach tora R2 do warto[ci bezpiecznej dla am- Zbieraj je; z czasem prawdopodobnie wikszej mocy - 200mA). Prd kolektora peromierza. Nie powiniene[ sprawdza zdobdziesz informacje, jak peBni funk- (mierzony amperomierzem) jest wprost tych du|ych tranzystorów przy prdzie cj. Gwarantuj Ci jednak, |e i tak wyko- proporcjonalny do wzmocnienia staBopr- bazy równym 10µA, jak w ukBadzie z ry- rzystasz tylko maB cz[ tak odzyska- dowego tranzystora (tak zwana b). Przy sunku 10. Powiniene[ mierzy tranzystor nych skarbów. I mam do Ciebie maB podanym napiciu zasilania (12V) i war- przy prdach bazy i kolektora zbli|onych pro[b: je[li wylutujesz skd[ nieznany to[ci rezystora R1 (100kW), prd bazy do prdów w rzeczywistych warunkach ukBad, nie pisz do redakcji EdW z pro[b tranzystora wynosi okoBo 10µA. Mierzc pracy. Przy maBych prdach mo|esz o wyja[nienie, do czego mo|na go zasto- prd kolektora mo|na Batwo okre[li otrzyma przera|ajco sBabe wyniki - na sowa. Mamy a| nadto takich pytaD, wspóBczynnik wzmocnienia jako stosu- przykBad niektóre krajowe tranzystory ro- a nie ma sensu na nie odpowiada szcze- nek prdu kolektora do prdu bazy: dziny BD135...140 przy maBych prdach góBowo, bo zwykle s to specjalizowane b = I / I wykazuj wzmocnienie staBoprdowe ukBady automatyki przemysBowej, kom- C B Poniewa| prd bazy wynosi 1/100 mi- rzdu 2...5, a przy wikszych prdach puterowe czy telekomunikacyjne. Lepiej liampera, odczytany z miernika prd wy- wzmocnienie wzrasta do kilkudziesiciu. znajdz dostp do dobrego katalogu typu ra|ony w miliamperach nale|y pomno|y Master (w sklepie z cz[ciami, w klubie, przez 100 - da to warto[ wspóBczynnika w bibliotece szkolnej), gdzie znajdziesz wzmocnienia prdowego. przynajmniej podstawow informacj Rezystor R2 ograniczy prd w przy- o funkcjach takiego ukBadu. padku, gdyby mierzony tranzystor byB Natomiast je[li posiadasz jakie[ kostki uszkodzony (przebity). Gdyby mierzony produkcji krajowej (CEMI), a nie wiesz prd byB wikszy ni| 20mA, to tranzystor do czego sBu|, napisz do mnie - mog prawdopodobnie jest uszkodzony - nie- zaj si tym tematem w jednym z na- zmiernie rzadko spotyka si tranzystory stpnych listów. Rys. 10. Pomiar wspóBczynnika o wzmocnieniu powy|ej 2000. Chyba, |e Piotr Górecki Piotr Górecki Piotr Górecki Piotr Górecki Piotr Górecki wzmocnienia prdowego tranzysto- jest to tzw. tranzystor Darlingtona, czyli rów NPN wikszej mocy. poBczenie dwóch tranzystorów w jednej 65 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 10/96 Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra W trzeciej cz[ci listu dotyczcego mozliwo[ci zamiany typów Gdy si nie ma, co si lubi, elementów omówimy kolejne podzespoBy. to si lubi, to si lubi, to si lubi, to si lubi, to si lubi, co si ma! co si ma! co si ma! co si ma! co si ma! cz[ 3 Diody W wielu ukBadach cyfrowych i analo- gowych wystpuj diody maBej mocy. W wykazie elementów podaje si jaki[ konkretny typ, na przykBad 1N4148, bo jest to obecnie najpopularniejsza na [wiecie dioda maBej mocy. Tymczasem w wikszo[ci przypadków mo|na tam zastosowa dowolne diody krzemowe. Ty z rozbiórki starych urzdzeD masz za- pewne jakie[ maBe diody, w szklanej czy plastikowej obudowie. Praktycznie we wszystkich diodach w szklanej i plastiko- wej obudowie (zwykBych i Zenera), pas- praktyczn rad: w obwodach zasilania Pamitaj, |e diody Zenera zawsze mo|na kiem oznaczono katod (wyjtkiem s stosuj wyBcznie diody prostownicze Bczy szeregowo (nigdy równolegle) diody produkcji b. ZSRR). Spotkasz wic o [rednicy wyprowadzeD powy|ej i trzeba pamita o maksymalnej dopu- diody BAY, BAYP, BAP, BAV, BACP, itd. 0,7mm. szczalnej mocy strat, która jest iloczy- Niektóre oznaczone s literami i cyframi, Na rynku wystpuje te| wiele goto- nem napicia Zenera i prdu pracy (maBe ale niestety wiele takich diod ma ozna- wych mostków prostowniczych, o pr- szklaczki - do 400mW, starsze z metalo- czenie w postaci kolorowych pasków dzie pracy minimum 0,8A - mo|esz je wym kapturkiem - tylko 250mW, a wik- lub kropek. Wcale nie musisz ich para- równie [miaBo stosowa w swych ukBa- sze od 1...5W). Zawsze diod Zenera du- metrów szuka w katalogach. Niektóre dach. Pamitaj tak|e, |e mostek zBo|ony |ej mocy mo|esz wykona z u|yciem z nich maj prd pracy rzdu kilkudzie- z czterech diod 1-amperowych mo|e tranzystora o odpowiedniej obci|alno[ci rysunku 11 siciu mA, inne nawet 200mA. Mam na- prostowa prd o nat|eniu nie 1A, tylko (z radiatorem) wedBug rysunku 11 rysunku 11. rysunku 11 rysunku 11 dziej, |e na podstawie schematu budo- 2A. Do prostowania wikszych prdów Diody mo|esz Batwo rozró|ni wanego urzdzenia potrafisz z grubsza u|yj odpowiednio wikszych diod lub i wstpnie sprawdzi w prostym ukBa- rysunków 12 13 okre[li, przy jakim prdzie bdzie praco- mostków - nigdy nie próbuj Bczy rów- dzie z rysunków 12 13. Najlepiej byBoby rysunków 12 i 13 rysunków 12 13 rysunków 12 13 wa w Twoim ukBadzie dana dioda. Je[li nolegle kilku diod. Przy wikszych napi- w roli woltomierza wykorzysta cyfrowy na przykBad napicie zasilania ukBadu wy- ciach tak|e nie warto Bczy szeregowo miernik uniwersalny (na zakresie 200V), nosi 12V, a rezystancje wspóBpracujce kilku diod niskonapiciowych - lepiej ku- ale mo|na wykorzysta woltomierz z diod s rzdu 10kW, to prd diody b- pi jedn o wy|szym napiciu pracy. wskazówkowy. W ukBadzie tym mo|esz dzie rzdu miliampera. W takim miejscu Pamitaj te|, |e w obwodach impul- rozró|ni anod i katod, czyli okre[li mo|na bez obawy zastosowa dowoln sowych (zasilaczach impulsowych, prze- biegunowo[ diody, a tak|e sprawdzi, diod krzemow. twornicach) w |adnym wypadku nie po- czy jest to zwykBa dioda, czy dioda Zene- Nieco inaczej wyglda sprawa z dio- winno si stosowa zwykBych diod pros- ra. Je[li po doBczeniu badanej diody dami prostowniczymi do zasilaczy. Ge- towniczych rodziny 1N400X - tam musz w kierunku zaporowym (rys. 12) napicie neralnie, nawet przy maBych prdach pracowa diody szybkie. Ale to ju| temat wskazywane przez woltomierz zmniej- prostowanych, zalecam Ci stosowanie z innej bajki. szy si - doBczyBe[ diod Zenera, a na- w tym miejscu plastikowych diod o pr- By mo|e masz jakie[ diody zagra- picie wskazywane przez woltomierz dzie pracy przynajmniej 1A, a nie malut- niczne, o oznaczeniu, którego nie potra- kich  szklaczków . Najpopularniejsze fisz rozszyfrowa. Nie martw si! Naj- obecnie diody 1A maj oznaczenie pierw po grubo[ci wyprowadzeD okre[l 1N4001... 1N4007, ale mo|esz je zast- w przybli|eniu, przy jakim prdzie mog pi wieloma innymi, na przykBad krajowy- pracowa. Je[li [rednica wyprowadzeD mi BYP401, czy innymi BY. Aatwo je poz- wynosi 0,7...0,9mm, to ich prd jest nie Rys. 11. Sposób nasz: diody prostownicze maj zdecydo- mniejszy ni| 0,8A. wykonania diody wanie grubsze wyprowadzenia (o [redni- Mo|e si te| zdarzy, |e w[ród takich Zenera wikszej cy 0,7... 1mm). Zapamitaj wic kolejn nieznanych diod trafi si diody Zenera. mocy. 59 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/96 Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra itp.). Je[li dany element przy pomiarach wark lub konstruowaB prostownik aku- zachowuje si inaczej, ni| opisaBem, nie mulatorowy umo|liwiajcy rozruch silni- zawsze jest to zepsuta dioda - nie wyrzu- ków samochodowych. caj go - by mo|e przyda Ci si, gdy zo- Je[li gdzie[ w starym sprzcie spo- rientujesz si, co to za wynalazek. tkasz stare krajowe tyrystory BTP - 6 lub W ka|dym razie na podstawie propo- 10-amperowe (metalowe ze [rub), mo- nowanych pomiarów mo|esz posegre- |esz je spokojnie wyrzuci, chyba |e pla- gowa posiadane diody na kilka grup nujesz budow jakiego[ ukBadu prostow- i umie[ci w oddzielnych pudeBkach. Ja nika do akumulatorów z tyrystorow re- Rys. 12. Sprawdzanie diod w kierunku na przykBad mam w swojej pracowni gulacj prdu. Tak|e je[li trafisz na czes- zaporowym. Diody 0,1A dwa spore pudeBka, opisane Diody 0,1A kie triaki czy tyrystory (np. KT206 czy Diody 0,1A Diody 0,1A Diody 0,1A Diody 1A Diody 0,1A oraz Diody 1A Diody 0,1A Diody 1A. W pudeBku Diody 0,1A KT207), radz Ci je wyrzuci, |eby Ci Diody 1A Diody 0,1A Diody 1A Diody 0,1A przechowuj wszystkie maBe diody krze- nie kusiBo gdzie[ je zastosowa. Te mowe dowolnego typu i oznaczenia, szczytowe osignicia dawnego prze- a w drugim - diody prostownicze o grub- mysBu RWPG maj bardzo du| awaryj- szych wyprowadzeniach, o prdzie pracy no[ i |eby zaoszczdzi sobie kBopotów mniej wicej 1A. zwizanych z napraw, lepiej wyda pa- Je[li nie masz odpowiedniego zapasu r zBotych i od razu zastosowa nowo- tych dwóch rodzajów diod, radz Ci ku- czesny triak czy tyrystor dobrej firmy. pi na gieBdzie hurtem po 100 lub wicej Zreszt ogólnie rzecz biorc, awaryj- Rys. 13. Sprawdzanie diod w kierunku sztuk diod 1N4148 i 1N4005...7. Nawet no[ starych przyrzdów póBprzewodni- przewodzenia. przy takiej ilo[ci nie bdzie to du|y wyda- kowych jest nieporównanie wiksza ni| jest napiciem stabilizacji takiej diody. tek, bowiem cena jednostkowa w hurcie wspóBczesnych. A czeska Tesla u wielu Je[li wskazanie woltomierza nie zmieni wyniesie kilka groszy. konstruktorów zyskaBa sobie szczególnie si - doBczyBe[ zwykB diod w kierunku Jeszcze sBowo na temat diod LED. zB sBaw wBa[nie ze wzgldu na awaryj- zaporowym (wyjtkiem mog by tzw. Obecnie na rynku wystpuje bardzo no[ wielu swoich wyrobów. diody Schottky ego o niskim napiciu du|o typów nowoczesnych, wysoko- Mikrofony przebicia wstecznego i diody germano- sprawnych diod LED. Generalnie diody we, które przy napiciach powy|ej 40V takie mog pracowa z prdem maksy- Stare mikrofony od pierwszych krajo- mog ju|  puszcza troch prdu malnym 20...50mA, zale|nie od typu. wych magnetofonów s dzi[ niewtpli- w kierunku zaporowym, oraz bardzo Dziki du|ej jasno[ci [wiecenia, w prak- wym zabytkiem. Proponuj Ci rozebra rzadko spotykane diody Zenera o wyso- tyce pracuj one zazwyczaj przy prdach taki mikrofon, sprawdzi jak jest zbudo- kim napiciu stabilizacji np. 160V, które rzdu 2...10mA. Nie warto natomiast wany, ewentualnie odzyska transforma- z kolei przy podanym napiciu jeszcze przechowywa bardzo starych krajo- torek mikrofonowy (je[li byB wbudowa- nie zaczn przewodzi prd w kierunku wych diod LED, zwBaszcza produkcji Za- ny), a reszt spokojnie wyrzuci na wstecznym). kBadów im. Ró|y Luksemburg, poniewa| [mietnik. Dzi[ masz do dyspozycji dobre Je[li doBczysz diod w kierunku prze- maj one zazwyczaj maB jasno[, du|y mikrofony elektretowe w cenie poni|ej wodzenia (rysunek 13), woltomierz poka- rozrzut jasno[ci midzy egzemplarzami 1zB. I tylko takie mikrofony stosuje si |e jej napicie przewodzenia. Dla typo- i du| awaryjno[. obecnie w prostych ukBadach elektro- wych diod krzemowych (tak|e diod Ze- Proponuj Ci natomiast zakupienie nicznych. nera), napicie to wynosi okoBo 0,6... gdzie[ w hurtowni trzech paczek diod Mierniki wskazówkowe 0,8V. Gdy jest ono mniejsze, masz do (czerwone, zielone i |óBte). Najbardziej Zbieraj starannie wszelkie mierniki czynienia z krzemow diod Schott- uniwersalne s okrgBe diody z barwion wskazówkowe, tak|e wskazniki od mag- ky ego lub diod germanow. Mo|esz mleczn soczewk - ja zawsze mam pod netofonów -  staro[wiecki odczyt ana- wtedy jeszcze raz wBczy tak diod rk zapas takich diod (o [rednicy 3mm). w kierunku zaporowym (rys. 12), a na- Obecnie (lato 96) przy 100 sztukach przy- logowy jest w wielu przypadkach du|o bardziej czytelny od cyfrowego; na pew- stpnie obni|ajc lub podwy|szajc na- zwoite diody Telefunkena mo|esz kupi no znajdziesz zastosowanie dla takich picie zasilajce sprawdzi, przy jakim na gieBdzie w cenie poni|ej 10 groszy. wskazników. napiciu wstecznym mo|e pracowa da- Tyrystory na dioda. PrzeBczniki i zBcza Diody germanowe poznasz te| po ar- Gdy napotkasz gdzie[ w starym chaicznej obudowie - szklanej (DOG, sprzcie wielkie tyrystory o prdach pra- Starych, du|ych przeBczników i zBcz AAP...) lub metalowej (np. DZG). cy powy|ej 100A, zachowaj je. Przyda- nie warto przechowywa (chyba, |e maj MaBe szklane diody germanowe mog dz si, gdy bdziesz udoskonalaB spa- zBocone styki - wtedy mo|esz je z zys- Ci si jeszcze przyda, natomiast wik- sze, prostownicze wyrzu bez zastano- wienia - chyba, |e urzdzasz muzeum elektroniki. Natomiast wykryte diody Schottky ego s cennym znaleziskiem -  s to nowoczesne, bardzo szybkie diody o maBym napiciu przewodzenia, czyli maBych stratach przy prostowaniu. Przy takim testowaniu dwukoDcówko- wych elementów pochodzcych z odzys- ku, a wygldajcych na diody, mo|esz spotka inne egzotyczne elementy (diaki, elementy zabezpieczajce Trisil, Transil, 60 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/96 Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra GBo[niki i sBuchawki Ka|dy hobbysta powinien mie w swych zbiorach kilka gBo[ników. Cho stare gBo[niki maj maB moc przy du- |ych wymiarach, zawsze si przydadz w jakich[ eksperymentalnych ukBadach. Cenne s miniaturowe gBo[niczki o [rednicy 4...6cm, zwBaszcza te o impe- dancji wikszej ni| 8W, niezastpione w urzdzeniach zasilanych z baterii. Sto- sunkowo dobrym gBo[niczkiem s sBu- chawki telefoniczne W66 o rezystancji okoBo 300W odzyskiwane ze starszych aparatów. Transformatory Ja obecnie nie zbieram transformato- rów sieciowych z demonta|u, bowiem opracowujc nowy ukBad musz Ci za- wsze zaproponowa jaki[ typ dostpny w handlu. Ale mam jeszcze sporo ró|- nych transformatorów sieciowych z dawnych czasów. Czasem okazuj si przydatne - nawet te od odbiorników lampowych s potrzebne, gdy trzeba zrobi zasilacz o napiciu ponad 100V. kiem sprzeda). Jedynym wyjtkiem s Zbieraj natomiast przekazniki kontakt- Poza transformatorami sieciowymi, tu przeBczniki obrotowe, które mog si ronowe - czsto s potrzebne tylko ich cenn zdobycz s transformatory mik- jeszcze przyda, zwBaszcza je[li bd to rurkowe styki. rofonowe, a nawet miniaturowe trans- przeBczniki w.cz. W Twojej pracowni przyda si praw- formatorki przeznaczone do starych prze- Problematyczna jest sprawa popular- dopodobnie kilka przekazników  telefo- ciwsobnych wzmacniaczy mocy - na nych niegdy[ przeBczników typu Isostat. nicznych . Szczególnie cenne s stare, przykBad najpopularniejszy Td48. Z po- Ja ich nigdzie nie stosuj, ale wiem, |e du|e przekazniki B2, czy C11 z uzwoje- moc takich transformatorków uzyskasz wielu amatorów jeszcze u|ywa ich niami 2x400...2x500W. S znakomit po- w prosty sposób peBne oddzielenie galwa- w swoich konstrukcjach. moc przy testowaniu urzdzeD telefo- niczne obwodów sygnaBowych w sprzcie Dyskusyjna jest tak|e sprawa zBcz. nicznych. Przekazniki takie mog te| po audio. Jest to czsto potrzebne w wik- Osobi[cie radz Ci stosowa typowe drobnej przeróbce, peBni rol elektro- szych instalacjach nagBo[nieniowych, gniazda i wtyki, powszechnie dostpne magnesów. Natomiast popularne daw- aby unikn kBopotów z przydzwikiem. na rynku. Zastosowanie egzotycznych, niej przekazniki Mt-6 i Mt-12 straciBy na Elementy w.cz. niepowtarzalnych zBczy czy przeBczni- znaczeniu. Ze wzgldu na konstrukcj ków z demobilu wi|e si z ryzykiem kBo- nie powinno si ich stosowa do obwo- Ja w swej praktyce wykonaBem tylko potów w przypadku ich uszkodzenia. dów sieci 220V (cho dawniej amatorzy kilka prostych urzdzeD w.cz. Nie znam Dlatego stosuj raczej typowe zBcza sto- powszechnie je tam stosowali). Dzi[ do tej dziedziny, ale mam w swych zapa- sowane dzi[ w sprzcie audio i kompu- obwodów sieci energetycznej stosuje sach, w oddzielnych pudeBkach, sporo terowym. si krajowe przekazniki RM81 o obci|al- podzespoBów do urzdzeD w.cz. Czasem Stanowczo odradzam Ci te| samo- no[ci 16A, a coraz cz[ciej tak|e znacz- si przydaj. A je[li Ty planujesz zagBbi dzielne wykonywanie zBcz i przeBczni- nie mniejsze RM96 i ich zagraniczne si w t pikn dziedzin, takie elementy ków (kiedy[ na przykBad proponowano pierwowzory o prdzie do 10A. z odzysku bd wrcz niezastpione. Do- przeróbk potencjometru suwakowego na przeBcznik wielopozycyjny). Takie sa- moróbki s zwykle bardzo zawodne. Mam nadziej, |e jeste[ zbyt leniwy, |e- by wBasnorcznie wykonywa takie wy- nalazki. Przekazniki i styczniki U|ywane przekazniki i styczniki maj zazwyczaj wypalone styki. Je[li potrafisz to sprawdzi (i ewentualnie poprawi styki), mog si przyda. Ale nie stosuj ich w urzdzeniu, które ma dBu|szy czas bezawaryjnie pracowa. Lepiej kup no- woczesny element. Wiem, |e przekazni- ki s do[ drogie, ale lepiej od razu wy- da par zBotych, ni| potem przerabia pBytk, aby zastpi dinozaura nowym elementem. 61 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/96 Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra Listy od Piotra tyczy to zwBaszcza cewek i rdzeni ferry- Natomiast problem obudów straciB elementów, najpierw spróbuj rozryso- towych oraz wszelkich kondensatorów swoj ostro[ - dzi[ mo|na w ka|dym wa schemat ukBadu na podstawie pBytki zmiennych. Na pewno warto te| mie sklepie elektronicznym dosta wiele es- drukowanej i sprawdz jak warto[ maj w swych zbiorach kilka rdzeni ferryto- tetycznych obudów z tworzywa. wspóBpracujce elementy. To czsto po- wych, zwBaszcza gdy s to rdzenie wal- maga odró|ni na przykBad zwykBy bipo- Nieznane elementy cowe przydatne do wykonania anteny larny tranzystor od MOSFETa, czy tran- elektroniczne ferrytowej. zystor od tyrystora. Oczywi[cie do tego potrzebna jest pewna wiedza o tych ele- Przy rozbiórce starego sprztu zapew- Elementy mechaniczne mentach. ne napotkasz elementy, których nijak nie Mo|e tu Ci zaskocz: dla mnie naj- Na koniec jeszcze raz zachcam Ci potrafisz zidentyfikowa. Je[li pochodz cenniejszym towarem z demobilu s one na przykBad ze sprztu pomiarowe- do zachowania równowagi: w opracowy- wBa[nie elementy mechaniczne: [ruby, wanych przez siebie konstrukcjach wy- go, medycznego, telekomunikacyjnego podkBadki, wsporniki, tulejki, nakrtki, ra- korzystuj elementy nowoczesne, nawet a nie z urzdzeD powszechnego u|ytku, diatory. Czsto wBa[nie te mechaniczne gdy troch kosztuj, a starsze elementy by mo|e s to bardzo cenne egzotyczne drobiazgi, a wBa[ciwie ich brak, psuje ra- podzespoBy. Na pewno zachowasz je zastpcze stosuj rozumnie tylko w razie do[ z elektronicznej twórczo[ci - gdy konieczno[ci. w swych zbiorach. jest kBopot z umocowaniem pBytki w obu- Gdy nie wiesz, co to za element, Piotr Górecki Piotr Górecki Piotr Górecki Piotr Górecki Piotr Górecki dowie. Zwró wic uwag na te drobne, a urzdzenie nie jest zanadto skompliko- a przydatne elementy. wane, nie wypruwaj od razu wszystkich Cd. ze str. 15 Nie wiemy, czy obecnie prowadzone s cji. Jest jeszcze co[, co bardzo mi si po- jakiekolwiek praktyczne kursy szkoleniowe doba w obu miesicznikach. Chodzi mi Zbigniew Wojciechowski z Lubaczowa w zakresie serwisu urzdzeD RTV. Trzeba o ten szczególny, ciepBy kontakt z czytel- postawiB kilka pytaD. Odpowiadamy: mie [wiadomo[, |e dobrzy fachowcy nikami, zwBaszcza w EdW. (...) Kostki CMOS 4066, czyli zestawu czterech maj du|o pracy, a ponadto maBo który Dalej Ireneusz dzieli si do[wiadczeniami kluczy analogowych, nie mo|na wyko- chciaBby zdradza przyszBej konkurencji nt. wykonywania pBytek. rzystywa przy czstotliwo[ciach rzdu ci|ko zdobyte do[wiadczenia. Dlatego Dzikujemy za list! Rozwa|ymy te| kwestie 100MHz. Przyczyn jest wystpowanie je[li nawet gdzie[ s takie kursy, to maBa dotyczce projektu rozbudowanego mo- pewnej pojemno[ci midzy wej[ciem, szansa, |e bd prowadzone przez do- nitora napicia sieci. Jednak wedBug na- a wyj[ciem wtedy, gdy klucz jest za- [wiadczonych praktyków. Podobnie jest szej wiedzy, skutecznym i niezawodnym mknity (rzdu 0,5pF). SygnaBy o tak wiel- z dostpnymi ksi|kami - praktycznie nie zabezpieczeniem przed nadmiernym wzros- kich czstotliwo[ciach przenikaj przez t ma publikacji uczcych naprawy wspóB- tem napicia sieci byBoby u|ycie tzw. prze- pojemno[. czesnego sprztu. Niestety, do[wiadcze- kazników nadnapiciowych, u|ywanych Natomiast kostka ta, i pokrewne, np. nia trzeba pomaBu nabiera samodziel- w niektórych dziaBach energetyki. 4051, 4052, 4053, jest bardzo czsto z po- nie. wodzeniem wykorzystywana do przeB- Przy okazji zwracamy si z apelem do ser- Swoj metod wykonywania pBytek opi- czania sygnaBów audio i wideo m.cz, czy- wisowców, którzy gotowi byliby uchyli saB równie| M. Adamczyk, nasz Czytelnik li mniej wicej do czstotliwo[ci 5...6MHz. rbka zawodowej tajemnicy, aby po- z Niedzicy. Nie potrafili[my odcyfrowa W zasadzie kostek tego typu mo|na u|y- dzielili si do[wiadczeniem. Gotowi jeste[- z nagBówka listu jego imienia, ale zacytu- wa do przeBczania zakresów w mierni- my otworzy stosowny dziaB -  Serwis . jemy fragmenty listu: kach, ale nale|y wzi pod uwag, |e Sprawa wbudowania zdalnego sterowa- ChwaBa wam za to oraz podzikowanie, wBczony klucz ma rezystancj rzdu nia do starszego sprztu jest ciekawa, ale |e to ju| 8 numer o tej samej cenie 3,90zB. 50...500W, zale|nie od warto[ci napicia kontrowersyjna. Czy warto to robi? Opi- (...) Kochani, czyDcie tak dalej, bo my zasilajcego kostk, i cho to mo|e wy- nie s podzielone. hobby[ci, tak dBugoletni, jak i pocztkuj- da si dziwne - ta rezystancja mo|e Szerokie mo|liwo[ci daje ukBad SAA3049, cy, cenimy was i bdziemy ceni za to, wprowadza znieksztaBcenia nieliniowe. odbiornik kodu RC-5, przedstawiony |e caBe pismo jest na temat, który nas in- Trzeba te| mie [wiadomo[, |e przeB- w EdW 9/96. Je[li Czytelnicy s zaintere- teresuje. Za wstawienie wkBadki z rysunka- czane sygnaBy musz mie[ci si w zakre- sowani cyfrowymi potencjometrami czy mi [cie|ek w skali 1:1 stokrotne dziki - sie napi zasilania kostki, czyli maksy- wykorzystaniem procesorów dzwiku (np. wasze rozumienie potrzeb czytelników tyl- malnie 0...+18V, albo ±9V przy zasilaniu TDA1524A), prosimy o listy. ko zasBuguje na uznanie. Profesjonalnie symetrycznym. wykonane pBytki oferowane przez was to Ze starego czarno-biaBego telewizora A oto fragmenty listu Ireneusza ZióBkows- jest co[, jednak ich cena + VAT + wysyBka teoretycznie mo|na zrobi bardzo kiepski kiego z PiBy: to nieraz cena caBego urzdzenia i wyko- oscyloskop. Znamy kilka propozycji ukBa- Serdecznie Was witam i dzikuj za to, co nanie samemu pBytki daje obni|enie kosz- dowych, prezentowanych swego czasu robicie. Nie bd si rozwodziB z pochwa- tów i satysfakcj, |e si samemu wszystko w literaturze amatorskiej. Jednak w prak- Bami, bo nie jestem ani pierwszy, ani wykonaBo. (...) tyce gra nie jest warta [wieczki. Nie zna- ostatni. Wystarczy, |e zmobilizowali[cie Odno[nie odpowiedników ukBadów cyf- my nikogo, kto wykonaBby taki oscyloskop mnie, abym po raz pierwszy w |yciu (a rowych wyja[niamy, |e ogromn wik- i go u|ywaB. Wykonanie dobrego oscylo- mam ju| 38 lat - niestety) napisaB list poza szo[ ukBadów wykonujemy i bdziemy skopu wykorzystujcego telewizor koszto- rodzin, czy przyjacióB. Czytam Elektroni- wykonywa z u|yciem kostek z rodziny waBoby znacznie wicej, ni|... dobry kolo- k Praktyczn i Elektronik dla Wszystkich CMOS 4000. Maj one inny ukBad wypro- rowy telewizor 21'. Dlatego naprawd od pierwszych numerów i prawie zawsze wadzeD, ni| ukBady TTL o analogicznych nie warto zawraca sobie gBowy tym te- znajduj co[ dla siebie. Oczywi[cie zdaj funkcjach. Klasyczne kostki TTL z rodziny matem. sobie spraw, |e ka|dy elektronik (ja jes- 7400, 74H00 czy 74S00 to dzi[ ju| absolut- Godnym uwagi jest natomiast temat  Os- tem technikiem elektrykiem) posiada ny prze|ytek - w ukBadach komputero- cyloskop na PC-cie , czyli ukBad wykorzys- wBasne preferencje i trudno ka|dego wych i mikroprocesorowych u|ywa si tujcy szybki przetwornik analogowo-cyf- uszcz[liwi. Dlatego nie domagam si wersji 74HCT00, 74HC00, 74LS00 i jeszcze rowy, komputer i odpowiednie oprogra- tematu dla siebie (chocia| lubi elektro- nowszych. Gruntowna prezentacja do- mowanie. PrzykBad realizacji prostego akustyk, PC-ty i ró|ne proste ukBady do stpnych dzi[ ukBadów cyfrowych pojawi ukBadu tego typu zaprezentujemy w jed- zastosowania w domu i pracy), ale musz si na Bamach EdW prawdopodobnie ju| nym z nastpnych numerów EdW. prosi o zachowanie rozsdnych propor- za miesic lub dwa. 62 ELEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/96

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Optyka i kwanty promieniowania jak to się dzieje, że widzimy
Rozowa rekawiczka O tym jak to co przezywamy ma wplyw na to jacy jestesmy rozrek
Jak to siÄ™ robi buty

więcej podobnych podstron