9142890690

□ KSZTAŁCENIE ARCHITEKTÓW A WSPÓŁCZESNE TENDENCJE —I W OCHRONIE DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

Piotr Molski

Rozważania dotyczące kształcenia architektów zawężone są w niniejszym artykule do wybranych problemów, które wiążą się z narastającymi od końca XX stulecia przewartościowaniami w myśli konserwatorskiej i które powinny zaistnieć w treściach nauczania na naszych architektonicznych uczelniach.

Symbolicznym przejawem tych przewartościowań jest stosowane coraz powszechniej pojęcie „dziedzictwo kulturowe”. Nie oznacza to, że zabytek traci swoje tradycyjne i utrwalone w świadomości społecznej znaczenie. Pojęcie dziedzictwa, ze względu na nieograniczoną pojemność, odpowiada zwiększającemu się zróżnicowaniu rodzajów i cech kulturowych zasobów, ale też zmieniającym się interpretacjom społecznego znaczenia dziedzictwa. Pojęcia zabytku i dziedzictwa porównał Jacek Purchla¹ mówiąc: „o ile zabytek należy do przeszłości to dziedzictwo służy współczesnym celom” i wiąże się z „przyszłością przeszłości”. Cel, którym była jeszcze do niedawna ochrona zabytków został w swoim wymiarze poszerzony o „wykorzystanie wartości historycznych dziś i dla przyszłości”. Postrzeganie zabytku jedynie w odniesieniu do przeszłości jest dziś kwestią sporną, chociaż do niedawna jego prospektywne znaczenie sprowadzane było jedynie do przekazania następnym pokoleniom materialnego, historycznego dokumentu. Ujmowanie zabytkowej budowli w kategoriach ekonomicznych i adaptacja do współczesnych potrzeb jako warunek jej zachowania nie znajdowały akceptacji części konserwatorskiego środowiska. Urynkowienie gospodarki, restytucja prawa własności i przejęcie odpowiedzialności za zabytki przez ich właścicieli wzmocniło znaczenie prospektywnych; użytkowych, ekonomicznych i rozwojowych wartości zabytkowego zasobu.

Jakkolwiek konserwatorskie programy kształcenia koncentrują się głównie na badaniach, technikach konserwatorskich i metodach ochrony zabytków jako dokumentów przeszłości, to twórcza działalność absolwentów architektury ma w swojej istocie charakter przyszłościowy. W ich kształceniu, oprócz ogólnej wiedzy konserwatorskiej, istotna jest umiejętność zachowania zabytkowych wartości w modernizowanych budowlach, przekształcanych strukturach funkcjonalno-przestrzennych, zmieniającym się środowisku i krajobrazie. Nieograniczone i zróżnicowane w swoim wymiarze pojęcie przestrzeni, której przekształcanie jest domeną zawodu architekta odpowiada otwartemu w swojej pojemności pojęciu „dziedzictwo kulturowe”.

W rozważaniach o nauczaniu nie można pomijać faktu, że w odróżnieniu od wydziałów konserwatorskich kształcenie w zakresie ochrony dziedzictwa na wydziałach architektury jest jednym z wielu zagadnień w programie studiów. Dyskusja o nauczaniu tej problematyki musi zatem uwzględniać różnice w celach i efektach kształcenia na różnych kiemnkach studiów.

W czasach przełomowych przemian społeczno-gospodarczych dynamicznie powiększały się zasoby budowlane wymagające dostosowania do zmieniających się potrzeb i standardów, a tym samym

Wystąpienie inaugurujące rok akademicki 2013/1014 Akademii Dziedzictwa przy Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie; takie interpretacje też w: Bohm A., Dobosz P., Jaskanis P., Purchla J., Szmygin B., Raport o funkcjonowaniu systemu ochrony zabytków w Polsce po roku 1989, Kraków 2008, s.73