5020058790

Agnieszka Kwiecień

Pedagogika; Służby Społeczne w Unii Europejskiej Rok I, semestr I

SZKOLNICTWO ELEMENTARNE WI POLOWIE XIX WIEKU System monitorialny Bella-Lancastera

Rozwój szkolnictwa na początku XIX wieku był mocno zdeterminowany przez cały wiek XVIII z jego hasłami racjonalizmu i oświecenia. Wielki wpływ na idee osiemnastowiecznej oświaty, szczególnie po 1830 roku, wywarła rewolucja francuska i głoszony przez nią postulat powszechnej publicznej oświaty ludowej. Francuscy rewolucjoniści jako pierwsi głosili potrzebę powszechnej edukacji, choć kontrrewolucyjna burżuazja, która rewolucję stłamsiła, obrała odwrotny kierunek w myśleniu o szkolnictwie. Pod koniec XVIII wieku odstąpiono, zwłaszcza we Francji i Anglii, od bezpłatnego i obowiązkowego nauczania podstawowego na rzecz idei szkoły elitarnej i wyznaniowej.

U progu XIX wieku w europejskiej myśli na temat oświaty elementarnej pojawiły się dwa kluczowe stanowiska. Autorem pierwszego byli dwaj Anglicy, Andrew Bell i Joseph Lancaster. Drugi kierunek wcielania w życie powszechnego szkolnictwa elementarnego zapoczątkował Jan Henryk Pestalozzi w Szwajcarii. Jego poglądy na temat oświaiy, opublikowane w formie listów w książce Jak Gertruda uczy swoje dzieci, miały wielu kontynuatorów w europejskiej pedagogice XIX wieku, m.in. Adolfa Diesterwega (kwestia kształcenia nauczycieli) i Fryderyka Froebla (kwestia wychowania przedszkolnego). Zwłaszcza metoda poglądowa Pestalozziego, która dała początek tzw. nauce o rzeczach, odegrała znacznąrolę w nauczaniu elementarnym w XIX wieku.

Anglicy Bell i Lancaster byli autorami tzw. systemu monitorialnego w szkolnictwie podstawowym. Potrzeba stworzenia owego systemu wynikała po pierwsze z idei umasowienia nauczania początkowego, po drugie z braku środków finansowych na rozbudowę oświaty świeckiej na poziomie elementarnym — w Anglii dopiero w 1833 roku wydzielono niewielką część z budżetu państwa na cele oświatowe. Pod koniec XVII wieku Bell wprowadził system monitorialny w angielskiej szkole dla sierot w Madrasie. Na początku XIX wieku Bell i Lancaster niezależnie od siebie zaczęli tworzyć system małych szkół dla dzieci ubogich w Anglii. Przedsięwzięcie było ekonomiczne i dość powszechne, dzięki systemowi monitorialnemu, jaki Bell i Lancaster propagowali. System ten wykorzystywał metodę wzajemnego nauczania, wedle której starsi uczniowie (monitorowie), przeszkoleni uprzednio przez nauczyciela, nauczali z kolei uczniów młodszych. W ten sposób z pomocą jednego nauczyciela i kilku podręczników uczono jednocześnie duże grupy dzieci. Nauczyciel w systemie monitorialnym zajmował się głównie sprawami organizacyjnymi. Niestety monitorowie nauczani byli zaledwie w zakresie tego, co za chwilę mieli wpoić młodszym uczniom, poczym przekazana przez nich wiedza szła w niepamięć na rzecz kolejnej partii materiału, którą trzeba było „podać dalej".

1