6827068448

PRAWO RZYMSKIE - SPADKI

I. Wartości prawa spadkowego

1.    Pierwszą podstawową troskę zarówno społeczeństwa, a więc i porządku prawnego, jak też przyszłych spadkodawców stanowiło znalezienie, wskazanie heres (wskazanie dziedzica).

Wskazanie dziedzica „aby nikt nie zmarł bez następcy prawnego" (ne quis sine successore moriatur) ma znaczenie jako wartość prawa spadkowego przede wszystkim dla działania porządku prawnego.

A pytanie o to, kto wstąpi w prawną sytuację zmarłego, nie sprowadza się do określenia kręgu powołanych do spadku. Przez kogoś z nich spadek musi zostać nabyty.

2.    Druga z wartości wynika z pragnień i oczekiwań, aby przez materialny dorobek swojego życia wpływać na świat żywych po własnej śmierci. Chodzi w istocie o wolę spadkodawcy i jego własność. Prawo może temu wychodzić naprzeciw i określać dopuszczalność, zakres oraz przesłanki ewentualnych „interwencji w przyszłość" przez spadkodawcę.

3.    Za kolejną wartość prawa spadkowego można uznać swobodę przyjęcia spadku lub innych rozrządzeń testatora. Wolno oczekiwać, że postanowienia normujące skutki prawne śmierci człowieka będą chronić żyjących przed pogorszeniem ich sytuacji na skutek aktów ostatniej woli.

Wytyczna znajduje prawny wyraz przede wszystkim w porządku dziedziczenia beztestamentowego, ustalanym zawsze przez społeczeństwo jako najbardziej pożądany.

W interpretacji testamentu widać odziaływanie tej wartości w postaci przychylności dla testatora (favor testatoris).

II. Nemo pro parte testaus, pro parte intestatus decedere potest

(nikt nie może umrzeć pozostawiając dziedzica do części spadku, część zaś beztestamentowo)

•    Zasada ma charakter konstrukcyjny i przedstawia dwa podstawowe sposoby dziedziczenia: testamentowy i beztestamentowy. W polskich przepisach tę myśl wyraża alternatywa rozłączna: „powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu". Do drugiego dochodzi, gdy postanowienia prawa spadkowego pozwalają zdecydować o losie swych praw i obowiązków majątkowych aktem ostatniej woli. W Rzymie dokonywało się to w testamencie lub w kondycylach.

•    W dziedziczeniu beztestamentowym, które wydaje się historycznie starsze, dochodzi do przekazania majątku zmarłego określonym przez prawo osobom, jeśli nie sporządził ważnego i wywierającego skutki testamentu.

•    Porządek beztestamentowy był zawsze przewidziany. Jeśli wgl pozwalano go spadkodawcy zmienić, musiał umieć to technicznie zrobić. Ze sposobu powołania dziedzica musiało przecież wynikać, że decyduje o następstwie co do całości praw, a więc jest świadomy sukcesji uniwersalnej.