8490743714

Wydział Prawa i Administracji U AM Poznań SSPI rok Doktryny polityczno-prawne dr Michał Urbańczyk [e-mail]

Zagadnienia wstępne

1.    Rozwój doktryn polityczno-prawnych jako nauki

•ó Ukształtowała się w 2 poł. XIX wieku jako historia filozofii prawa,

•ó Prof. Olszewski uważa, iż jej zadaniem jest podsumowywanie i rozwijanie wiedzy o mechanice władzy, o zakresie aktywności państwa i prawach człowieka.

'ó Możliwie pełne i kompleksowe przedstawienie najważniejszych poglądów na społeczeństwo, państwo i prawo,

'ó historia poglądów — zarówno wielkie dzieła filozoficzne, jak i publicystyka polityczna i religijna, a nawet symbolika dzieł sztuki i zabytków.

2.    Doktryny, ideologie, programy polityczne, typy doktryn.

Andrew Heywood podaje szereg znaczeń terminu ideologia, m.in.:

-    system przekonań politycznych,

-    zbiór idei klasy rządzącej,

-    sposób postrzegania świata właściwy dla konkretnej klasy lub grupy społecznej,

-    całościowa doktryna polityczna, która rości sobie prawo do monopolu naprawdę,

-    abstrakcyjny i wysoce usystematyzowany zbiór idei politycznych.

Samego terminu ideologia użyto po raz pierwszy w roku 1796 w czasie wielkiej rewolucji francuskiej. Jego autor — Antoine Destutt de Trący — rozumiał go jako termin odnoszący się do nowej nauki o ideach (uważał, że możliwe jest odkrycie obiektywne źródeł pochodzenia idei, a sama ideologia zyska taki sam status naukowy jako np. biologia). Ideologia, doktryna, program polityczny

'ó Ideologia polityczna to całokształt poglądów danej kategorii czy grupy społecznej — partii, klasy, warstwy

-    na strukturę społeczeństwa, na państwo i na prawo, zawierająca przynajmniej następujące elementy:

a)    wskazanie wartości, którym dana grupa uznaje za ważne w życiu politycznym, np.: państwo, naród, silna władza, równość społeczna, wolność jednostki, pokój na świecie,

b)    obraz rzeczywistości wraz z jej oceną,

c)    określenie metod i środków służących osiągnięciu pożądanej rzeczywistości społecznej.

Ideologie nie muszą być usystematyzowane, ani nie muszą zawierać wszystkich ww. elementów. Istotne dla ideologii jest wyznaczenie wartości lub zespołu wartości, którym są one podporządkowane (naród, klasa).

■2 Doktryna polityczna to bardziej konkretne pojęcie odnoszące się do przedstawienia bardziej konkretnych postulatów zawierających się w jakiejś ideologii, najczęściej w odniesieniu do określonego miejsca i czasu. Zawiera wskazówki działania politycznego — działania zmierzającego do zdobycia i sprawowania władzy lub udziału we władzy. W każdej doktrynie musi być miejsce na twierdzenie lub oceny dotyczące władzy i jej sprawowania, a zatem na problemy państwa i prawa. Doktrynę łączy z ideologią wspólna idea nadrzędna. Przykładowo można mówić o ideologii liberalnej w ogólności oraz o doktrynie politycznej Johna Rawsla, zawierającą zasadę sprawiedliwości jako bezstronności i opartej na nim liberalizmie politycznym, który jest przykładem rozwinięcia zasad liberalnych w 2 poł. XX wieku.

•S Program polityczny to wykaz działań politycznych, które dana grupa polityczna (partia, ruch) zamierza podjąć w określonym miejscu i czasie. Program bywa zazwyczaj uszczegółowieniem doktryny i opiera się na jakiejś ideologii, chociaż może też łączyć w sobie elementy rozmaitych doktryn — wtedy mamy do czynienia z eklektycznym programem politycznym.

Tradycyjna typologia doktryn politycznych

a)    doktryny reakcyjne — nawołują do przywrócenia lub utrzymania takiego społeczeństwa i jego ustroju politycznego, który w danym momencie uznany byłby za przestarzały; teokraci francuscy z 1 poł. XIX wieku, doktryny monarchistyczne w XX udeku, doktryna komunistyczna w Polsce po 1989 roku,

b)    doktryny konserwatywne (zachowawcze) — głoszące konieczność utrzymania całokształtu stosunków społecznych bez zmian, zwłaszcza organizacji politycznej, niechętne są zmianom, a jeżeli zmiany są konieczne to godzą się na nie bez entuzjazmu,

c)    doktryny reformistyczne — przewidują zmiany społeczne i polityczne, domagają się ich przeprowadzenia w sposób ewolucyjny, stopniowy i wykluczając rewolucję jako metodę działania politycznego,

1