9753389868

GfoTrop

Zamawiający GMINA OLSZTYN

BBS

Schemdt budowy amon.** jurajskiego * przekroju po^um^iw i mndók od nrpnjf wjUtantvuiiO Ozk, 1997)

pąztz rrv.izte wnpćkzesnogo K>fjika (Marti* pomfi** lomortl) i Oceanu

iteajiki toduk Cowma ip, jvra irodo** K*Tifn<a Poidca k Wcjr\k

U bliskich krewnych amonitów - łodzików, syfon zajmuje położenie centralne, a przegrody u wszystkich gatunków pozostały nie pofałdowane. W tej postaci łodzikowate przetrwały aż do naszych czasów.

Prsekrdj popcircmp ranili amortU z ęrtknku O-.mtrwdtacmn ip z widocznym fttęroksmm i komorg m#ub^ Apochodzi ze boreaW^. z prr/włeczonyeh przez bóowtK z ćru CUfrfku SredrK* 17 cm */» V«dkowA iWkdw

Map^kraejue amcrtey w tohct poc^odzg ze

tlanownka w t Ucc«r - Ovmttadtorrnn

oiw om CEich«»M> z •wdoortftr. pofaWowowytni przegredarra S'ed'*ca 15 cm.

Jura tredk?*A tUcó-

Wi. IMUiim 1*7*

Pow^kuorry preętofy amone.a

Ouemrctfroceras carotim |E<h*akS)

Około 170 min lat temu obszar dzisiejszej Wyżyny Krakowsko • Częstochowskiej zajmowało rozległe płytkie morze, w którym bujnie rozwijało się życie. Szczytkł żyjycych w nim organizmów zachowały się w powstałych w tym czasie skałach ilastych i węglanowych. Wśród nich, należycc do najbardziej popularnych skamieniałości - AMONITY. Ich nazwa wywodzi się od kształtu muszli, przypominającej rogi na głowie egipskiego boga Amona, zwane Cornu ammonis (rogi Amona). Długie lata nie milkły spory o ich pochodzeniu, dopiero w XVII wieku udowodniono ich pokrewieństwo z żyjycymi dziś przedstawicielami łodzikowatych.

Muszle amonitów były zbudowane z aragonitu, zwinięte najczęściej płasko spiralnie, gładkie albo pokryte guzkami, żebrami lub kolcami i podzielone na szereg komór. Komory dobudowywały się w czasie wzrostu zwierzęcia, które zawsze zajmowało ostatniy największy komorę, zwany mieszkalny. Komory byty połyczone cienky rurky, - syfonem, przez który amonit mógł wpompowywać do komór powietrze lub wodę i tym samym zmieniał głębokość zanurzenia. Syfon znajdował się przy zewnętrznej krawędzi skrętów. Amonity podobnie jak obecnie żyjycy łodzik, poruszały się wyrzucajyc z otworu zwanego lejkiem, umieszczonego w części głowowej, silny strumień wody. Odrzucał on zwierzę umożliwiajyc poruszanie się. Muszla pełniła funkcje zewnętrznej ochrony oraz funkcje aparatu hydrostatycznego.

Amonity jurajskie miały silnie pofałdowane przegrody, których linia (ślad przyczepu przegrody do muszli) widoczna jest na zewnętrznej stronie muszli i jest bardzo ważny ich cechy rozpoznawczy. Wraz z muszlami amonitów znajduje się czasem parzyste kakytowe płytki, tzw. aptychy, uważane za zewnętrzny część dolnej szczęki, które mogły pełnić rolę wieczek zamykajycych ujście muszli oraz służyć do zgarniania pokarmu.

Amonity znajdowano wytycznie w osadach morskich, podobnie jak łodzikowate, żyły one w głębszych strefach szelfu, były niezdolne do szybkich ruchów pionowych czy poziomych, ich tępe szczęki sugerujy, że nie były zwierzętami drapieżnymi, a raczej zbieraczami pokarmu.

Jako szybko zmieniajyca się w czasie grupa, amonity sy bardzo przydatne do określania wieku skał osadowych i sy doskonałymi skamieniałościami przewodnimi.

AMONITY Z WYŻYNY KRAKOWSKO-CZĘSTOCHOWSKIEJ

Przedstawiciele jury środkowej

W jurze środkowej na dzisiejszy obszar Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej wkroczyło morze, gdzie aż prawie do końca tego okresu osadzały się utwory ilastei piaszczyste z syderytami, I tylko pod samy koniec - węglanowe.

Je<5c« z fupuruyih

ttwKrw zt Pr«wdM|«Mfdrtn;

JI*Y - SttphOAOUiM Ł*fffT (Oppfł). 0OV*9J*V OOppcO.

I0«x«m*r\\ $rećn<« jem T<v»kotoy Ir. 9 cm VtYre*»*‘» y;mWrrCK»w*

lOCm, k Knfpk

WoirtA

Najmłodsi przedstawiciele jury środkowej z rodzaju Kosmoceras z dwoma rzędami guzków wzdłuż brzegu brzusznego (zewnętrznego), guzki często obecne również na bokach.