1299075978

Sposoby zawierania małżeństw 107

(małżeństwo mieszane) wiele formalnych zachowań może zostać pominiętych lub zrealizowanych odmiennie bądź też do takich rozmów może w ogóle nie dojść.

W rodzinach respondentów objętych badaniami rozmowy dotyczące zaślubin przekształcają się w małe przyjęcie, na którym ustala się, na jakich zasadach dziewczyna przechodzi do rodziny męża. Jeżeli młodzi są jedynakami, co jednak zdarza się niezmiernie rzadko, to ustala się, czy to chłopak, czy dziewczyna będą mieszkać u strony przeciwnej. W sytuacji idealnej dziewczyna powinna po zaślubinach przenieść się do domu chłopaka (lub jego rodziców). Czasem pozycja materialna obu rodzin nie pozwala na przykład na zakup mieszkania w pobliżu rodziców chłopca lub dziewczyny. W tej sytuacji młodzi nie mieszkają samodzielnie, ale przebywają przez jakiś czas z rodziną chłopaka, potem u rodziców dziewczyny. Najczęściej dzieje się tak między innymi wśród rodzin Bosaków i Galicjaków zamieszkujących komunalne kamienice w Łodzi.

Oczywiście, kiedy o ślubie decydują rodzice, istnieje ryzyko, że młodzi nie spodobają się sobie. Mogą wtedy powiedzieć, że nie chcą być małżeństwem, ale zazwyczaj nie robi się tego jawnie. Tutaj Romowie wykazują się wielką dyplomacją i wyczuciem, bowiem rodzina osoby niechcianej mogłaby poczuć się urażona, co w konsekwencji byłoby źródłem konfliktu¹. Chłopak jest w tym przypadku bardziej uprzywilejowany— może sprzeciwić się woli rodziców. Dziewczyna może być zaledwie niezadowolona z partnera, ponieważ powinna być posłuszna rodzicom. Mimo iż młodzi często nie są zadowoleni z uzgodnień rodziców, to małżeństwa kojarzone przez starszych są trwalsze od tych zawieranych przez młodych samowolnie.

To, czy młodzi mogą mieć wpływ na decyzję, zależy bezpośrednio od rodziców. Niektórzy pytają się dziecka o jego zdanie lub proszą kogoś o pośrednictwo w uzyskaniu akceptacji. Jeżeli chodzi o dziewczynę, to najczęściej wysyła się do niej którąś z jej sióstr — cioteczną lub rodzoną, ale starszą i ze stażem małżeńskim, by to ona zapytała się o to, czy dziewczyna chce poślubić akurat tego chłopaka. Jeżeli plącze i daje do zrozumienia, że nie — wtedy rodzice odmawiają wydania córki za mąż.

Zmówiny, czyli „danie słowa”, są komunikatem dla całej społeczności rom-skiej, że chłopak i dziewczyna są sobie przeznaczeni i nikt nie ma prawa w to ingerować. W sytuacji, gdy zmówiona dziewczyna zostaje przez innego chłopca porwana, musi pozostać ze swym porywaczem jako jego żona. Jej powrót do rodziców i wcześniej zmówionego chłopca jest możliwy dopiero wtedy, gdy dziewczyna udowodni, że nadal jest dziewicą. Dziewictwo dziewczyny może w skrajnych przypadkach stanowić o honorze „głowy” rodziny (decydenta). Toteż w niektórych grupach praktykuje się swoiste testy „czystości" dziewczyny. Mam tu na myśli sprawdzanie przez starsze kobiety, czy dziewczyna jest dziewicą (jeszcze przed ślubem) oraz demonstrowanie po nocy poślubnej krwi na prześcieradle lub chustce mającej zaświadczyć o tym, że dziewczyna przed nocą była dziewicą². Respondenci, z którymi miałam okazję rozmawiać, twierdzili, że znają te rytuały. Jednak nie praktykuje się ich wśród Polska Roma, jeżeli nie ma podejrzenia, że dziewczyna już utra-

Sytuację odmowy zaślubin opisał w bardzo obrazowy sposób J. Yoors, op. cit., s. 280-290.

F. Cozannet, op. cit., s. 134.