1419576720

556 Józef Partyka

W 18. parkach narodowych znajduje się 68 wyznaczonych i urządzonych ścieżek dydaktycznych. Wszystkie są wyposażone w odpowiednie tablice informacyjne. Najwięcej ścieżek (po 7-8) mają parki: Bieszczadzki, Gorczański, Karkonoski, Roztoczański i Woliński. Do wielu z nich są wydane specjalne, zróżnicowane pod względem edytorskim przewodniki dostarczające szczegółowych informacji o przyrodzie. Wydawnictwa te są adresowane przede wszystkim do uczącej się młodzieży i osób o szerszych zainteresowaniach przyrodniczych.

Ścieżka będąca środkiem efektywnego przekazu informacji przyrodniczych musi być dostosowana do oczekiwań odbiorcy. Jej istotą jest związek konkretnej informacji z konkretnym miejscem w parku narodowym oraz przeznaczenie dla turystów indywidualnych lub też grup szkolnych. Są organizowane ścieżki uniwersalne jak też prezentujące węższe specjalności przyrodnicze. Przy projektowaniu ścieżki należy uwzględnić trzy elementy: wyznaczenie jej przebiegu w terenie, opracowanie treści oraz formy przekazu (Biderman, Bosak 1995).

Najnowszą formą działalności dydaktycznej są tworzone od niedawna ośrodki dydaktyczne. Ich celem jest pobudzanie i rozwijanie zainteresowań i sposobów percepcji środowiska przyrodniczego i jego funkcjonowania, przedstawianie zagrożeń i metod ochrony środowiska kładąc szczególny nacisk na ostoje naturalnej przyrody, podnoszenie kwalifikacji osób zajmujących się profesjonalnie ochroną przyrody i edukacją (Biderman 1992; Muranyi 1999; Myga-Piątek 1994). Ośrodki dydaktyczne będące najnowszym narzędziem w pracy edukacyjnej otwarto dotychczas tylko w 10 parkach (najnowszym jest oddany do użytku w styczniu 2002 r. ośrodek w Babiogórskim Parku Narodowym). Powstały one w latach 1992-2002, a ich propozycje programowe są nieraz oparte na współpracy zagranicznej, m.in. na wzorach amerykańskich i angielskich, chociaż najczęściej polskie parki narodowe wykorzystują własne doświadczenia edukacyjne. Pierwszy ośrodek został otwarty w 1992 r. w Ustrzykach Dolnych dla Bieszczadzkiego Parku Narodowego. W następnych latach uruchomiono podobne placówki w parkach narodowych Ojcowskim, Poleskim, Roztoczańskim, Białowieskim, Gór Stołowych, Kampinoskim, Wielkopolskim, Wolińskim i Babiogórskim.

Podstawową formą pracy ośrodków są zajęcia terenowe, prowadzone poza szkołą, a dotychczas rzadko wykorzystywane w pracy polskich placówek oświatowych. Ośrodki pełnią więc rolę stacji terenowych i są elementem uzupełniającym programową edukację szkolną w regionie. Ma to szczególne znaczenie dla szkół z najbliższego sąsiedztwa parków narodowych, wpływa bowiem na poprawę wizerunku parków w opinii publicznej i ich akceptację, zwłaszcza w społecznościach lokalnych.

Rocznie parki narodowe przeprowadzają prawie 3,9 tys. różnych zajęć edukacyjnych i przygotowują ponad 100 różnych wydawnictw popularno-naukowych. Wśród zajęć prowadzonych w parkach należy wymienić warsztaty dla nauczycieli, lekcje w terenie, zielone szkoły, szkolenia przewodników. Uzupełnieniem tej formy działalności oświatowej są stałe wystawy w muzeach przyrodniczych. W parkach Białowieskim i Wolińskim są ponadto pokazowe zagrody żubrów.

Największe znaczenie dla parków narodowych ma praca z nauczycielami, którzy mogą później przekazywać zdobytą wiedzę i doświadczenie wielu swoim wychowankom („efekt mnożnikowy”; Bosak 2001). Są to z reguły trzydniowe warsztaty,