1623515463

człowieka mogła być eksploatowana przez osoby uprzywilejowane w hierarchii społecznej.

Po trzecie, do roli narzędzi (technik i energii) jako pozaorganizmalnych sposobów oddziaływania na środowisko przyrodnicze, co umożliwia tworzenie nowej przestrzeni egzystencji zbiorowej, czyli środowiska przyrodniczo-technicznego. Stanowi ono habitat, sieć osiedleńczą ludzi. Człowiek podlega od tej pory ewolucji kulturowej, o znacznie krótszych rytmach zmian niż ewolucja biologiczna. Jego adaptacja do zmienionego środowiska nie zależy bowiem od zmiany struktury morfo-fizjologicznej organizmu. Jest za to ściśle powiązana z ogromnym mózgiem, będącym z kolei adaptacją do wzrostu potrzeb informacyjno-regulacyjnych.

Dzięki tej gatunkowej naturze człowiek może dokonywać ekspansji wewnętrznej (przez wzrost wiedzy o przyrodzie i umiejętności praktycznych) na poziomie osobniczym. Drogą do tego jest kulturowe kreowanie nowych potrzeb, szczególnie potrzeby ogólnego poznania świata i potrzeby poczucia sensu (celowości) życia. Ale także może dokonywać dalekosiężnej ekspansji, adaptując coraz lepiej ekosystem bądź dokonując ekspansji na tereny zajmowane przez inne grupy. Może to czynić bądź w sposób pokojowy z wykorzystaniem środków nacisku perswazyjnego, bądź z wykorzystaniem siły zbrojnej (przez podbój). Dzięki zewnętrznej ekspansji poszczególnych populacji ludzkich poszerza się też habitat całego gatunku.

Natura gatunkowa człowieka stanowi constans dziejów, stanowi o ludzkim, czyli biokulturowym sposobie egzystencji historycznej. Przebiega ona w różnych typach systemów społecznych. Dotychczas ludzkość żyła w świecie maltuzjańskim, z wyjątkiem ostatnich dwóch stuleci po rewolucji przemysłowej.

Przesłanki socjologiczne, czyli dotyczące ogólnej koncepcji społeczeństwa i mechanizmów jego zmiany. Badacz ma do wyboru albo organiczno-systemowy model społeczeństwa, albo wizję procesualną, czyli podejście morfogenetyczne, w którym osią analizy jest dynamiczne pole społeczne. W tej perspektywie dzieje ludzkich społeczeństwto stopniowa eksploatacja globalnego ekosystemu z wykorzystaniem różnych źródeł energii i materiałów (od drewna po stal i produkty