1673068340

Wartość badań laboratoryjnych w diagnostyce wlóknicnia wątroby 179

wątroby dzieli się na markery związane z nadmiernym odkładaniem się ECM. markery związane z degradacją ECM oraz markery będące cytokinami i chemokinami. które są ściśle związane z procesem włóknienia miąższu wątroby [10],

Do pierwszej grupy zalicza się m.in. propeptydy pro-kolagenu typu I (PICP) lub III (PIIINP). Należą one do jednych z najdokładniej przeanalizowanych bezpośrednich markerów- włóknienia. Jak wykazano w badaniach, poziom PIIINP bardzo dobrze koreluje z wynikami uzyskanymi z oceny mikroskopowej bioptatów wątroby wśród pacjentów ze stwierdzoną alkoholową chorobą wątroby, wirusowym zapaleniem wątroby lub pierwotną marskością żółciową. Co ciekawe, u pacjentów' z alkoholową chorobą wątroby po okresie abstynencji poziom PIIINP we krwi znacząco obniżył się, w niektórych przypadkach nawet do poziomu wartości referencyjnych. Podobne wyniki uzyskano u pacjentów z autoimmunolo-gicznym zapaleniem wątroby po zastosowaniu leczenia immunosupresyjnego [10, 20],

Inni badacze natomiast przeprowadzili wśród pacjentów' z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu C oznaczenia stężenia lamininy, glikoproteiny syntetyzowanej w komórkach gwiaździstych wątroby. Stwierdzono znaczny wzrost jej stężenia w tej grupie chorych. Jednakże, po wdrożeniu leczenia przeciwwirusowego nie stwierdzono znaczącego zmniejszenia się stężenia lamininy. Natomiast dowiedziono wartości oznaczania tego parametru jako czułego i swoistego markera ostrego alkoholowego zapalenia wątroby i w tym przy padku zaobserwowano spadek jego stężenia po okresie abstynencji alkoholowej [20].

Kolejnym markerem bezpośrednim jest kwas hialu-ronowy. Przeprowadzone badania naukowe wykazały jego użyteczność w ocenie zaawansowania włóknienia wątroby. Stwierdzono, że HA jest bardzo dobrym wskaźnikiem włóknienia oraz niezależnym czynnikiem predykcyjnym ciężkich powikłań zmian marskich w śród pacjentów z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu C, z alkoholową chorobą wątroby oraz z pierwotną marskością żółciową, przy czym wykazano, że HA jest lepszym markerem niż PIIINP [22, 23],

Z kolei do grupy drugiej, czyli do markerów’ związanych z rozpadem macierzy pozakomórkowej zalicza się enzymy z grupy metaloproteinaz oraz ich tkankowe inhibitory. Z całej rodziny metaloproteinaz zwracano głów nie uwagę na MMP-2 i MMP-9, jednak uzyskane wyniki były na tyle rozbieżne, że trudno jednoznacznie ocenić ich przydatność jako bezpośrednich markerów w łóknienia, dlatego też konieczne jest przeprow adzenie dalszych badań [10],

Trzecią grupę markerów stanowią cytokiny i che-mokiny biorące udział w procesie włóknienia wątroby. Szczególnie istotne znaczenia mają tu transformujący czynnik wzrostu a (ang. transforming growth factor a -TGF-a), transformujący czynnik wzrostu p (ang. trans-forming growth factor fS - TGF-p), a także płytkowy czynnik wzrostu (ang. platelet derived growth factor PDGF). Na podstaw ie przeprowadzonych badań w ykazano, że u pacjentów ze schorzeniami wątroby o charakterze włóknienia stężenia tych związków znacząco wzrastają [10,20],

Test ELF (Enhanced Liver Fibrosis)

Jednym z proponowanych laboratoryjnych paneli diagnostycznych. pomocnych w rozpoznawaniu i ocenie stopnia zaawansowania procesu włóknienia wątroby, jest test ELF (EnhancedLiver Fibrosis). Opiera się on na pomiarze ilościowym trzech bezpośrednich markerów wątroby, tj. kwasu hialuronowego (HA), aminokońcowego propepty-du prokolagenu typu III (PIIINP) oraz inhibitora metalo-proteinazy 1 macierzy pozakomór-kowej (TIMP-1). Zalecanym materiałem do wykonania oznaczeń składowych testu ELF jest surowica, przy czym można je przeprowadzić wyłącznie na analizatorach ADVIA Centaur. Zasada oznaczania poszczególnych składowych testu ELF opiera się na metodzie immunchemiluminescencji z wykorzystaniem przeciwciał monoklonalnych skierowanych przeciwko oznaczanemu składnikowi. Sumaryczny wynik jest uzyskiwany poprzez połączenie w algorytmie wyników ilościowych wyżej wymienionych oznaczeń i jest to wartość liczbowa bez jednostek. Interpretacja otrzymanych wyników jest następująca: uzyskanie wartości poniżej 7,7 wskazuje na brak lub łagodne wlóknienie wątroby. Wynik w zakresie od 7,7 do 9,8 świadczy o umiarkowanym stopniu zaawansowania tego procesu. Natomiast wartość powyżej 9,8 wskazuje na silnie zaawansowane wlóknienie wątroby [24].

Jak dotąd na świecie przeprowadzono już szereg badań klinicznych z zastosowaniem testu ELF i innych markerów wśród pacjentów ze stwierdzonym włóknie-niem wątroby.

W 2004 roku opublikowano wyniki międzynarodowego badania z udziałem 1021 pacjentów z przewlekłą chorobą wątroby o różnej etiologii. Oprócz składowych testu ELF w’ algorytmie uwzględniono także wiek pacjentów’, a wyniki porównywano z oceną mikroskopową bioptatu wątroby. Na podstawie uzyskanych wyników wykazano, że test ELF jest zarówno dobrym badaniem pozwalającym rozpoznać wlóknienie wątroby (czułość diagnostyczna 90%), jak i je wykluczyć (wartość predyk-cyjna ujemna 92%). Ponadto umożliwia on identyfikację pacjentów z łagodnym i zaawansowanym wlóknieniem. Stwierdzono również, że algorytm ten może być stosowany do rozpoznania i oceny stopnia włóknienia wątroby na równi z badaniem biopsyjnym [21, 25],

Z kolei w 2009 roku ukazały się wyniki badań przeprowadzonych wśród dzieci i młodzieży ze stwierdzonym niealkoholowym stluszczeniowym zapaleniem wątroby (ang. nonalcoholicfatty Iiver disease - NAFLD). Test ELF wykonano w grupie 112 pacjentów (średnia wieku 13,8 lat). Uzyskane wyniki potwierdziły użyteczność tego testu w dokładnym rozpoznawaniu NAFLD wśród dzieci i młodzieży. Wykazano nawet wyższy stopień czułości i swoistości diagnostycznej testu w porównaniu z wynikami uzyskiwanymi u dorosłych. Jest to o tyle ważne, że NAFLD jest najczęściej występującą

PRACE POGLĄDOWE