1673068523

13/20 SCENARIUSZ LEKCJI NUMER 17

Załącznik 9: Kaszubi w Wehrmachcie

A.    LOSY BRACI NYFRA Z OLSZOWEGO BŁOTA

o. A. Miotk. Z moji tatczbznd. Dzieje Miotków z Olszowego Biota, Olsztyn 2009, s. 205.

W konsekwencji podpisania listy w roku 1941 bracia Leon i Amandus [Nyfra] znaleźli się na froncie wschodnim. Leon byl czołgistą. Zginął w Rosji na Pińskich Biotach - czołg po prostu utopii się. Z kolei Amandus byl w piechocie i nawet przyjechał na urlop z karabinem. Taka była taktyka Niemców: albo podpiszesz listę albo do obozu. Miał wtedy powiedzieć, że gdyby dostał się do niewoli rosyjskiej, to by się sam zabił. On także zginął w Rosji.

B.    ALEKSANDER LABUDA W OPINII CZŁONKÓW KASZUBSKIEGO RUCHU OPORU

Po naszej publikacji .Kaszubi w rezerwacie?" Aleksander Labuda nie byl .mlksdeutschem", .Glos Wybrzeża', nr 173,1IX1981, s. 3.

Znaliśmy osobiście Aleksandra Labudę przed wojną i w czasie wojny, mieszkaliśmy w tej samej wsi, Stryszej Budzie koło Mirachowa i jego losy wojenne są nam dobrze znane. Wehrmacht był dla niego miejscem schronienia przed zagrożeniem aresztowania. A było to tak. Aleksander Labuda nigdy nie liczył się ze słowami, również wobec Niemców. Pewnego dnia, był to rok, o ile pamiętamy, 1941, przy kieliszku w barze w Sianowie powiedział miejscowemu „amtskomisarzowi", „ortsbauerfiihrerowi” i policjantom, że Niemcy przegrają wojnę i że skończy się ona zatknięciem czerwonego sztandaru nad Berlinem. Doszło wtedy do rękoczynów, w czasie bójki Aleksander Labuda uciekł i - zniknął. Nazajutrz nie zjawił się w szkole. Dopiero z jego listów do rodziny dowiedzieliśmy się, że jest w wojsku niemieckim, na południu. Później, gdy przyjeżdżał do Stryszej Budy na urlop, odwiedzał nas w bunkrach we wsi i okolicy. Pamiętamy dobrze jego odwiedziny 8 maja 1944 roku, kiedy właśnie odbywała się w bunkrach uroczysta spowiedź wielkanocna. Przekazywał nam wtedy informacje o tym, co dzieje się na frontach. Opowiadał też o działaniach partyzantki greckiej, z którą współpracował na Krecie.

C.    NIEDATOWANY ROZKAZ TAJNEJ ORGANIZACJI WOJSKOWEJ „GRYF POMORSKI"

Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie, sygn, 1978-C1/3.

By ratować patriotów polskich od aresztowań, wywozów i śmierci, wydaliśmy wszystkim dowódcom naszych oddziałów następujący rozkaz:

1.    Zastrzelić lub utopić w torfowiskach każdą osobę napotkaną w lesie, jeżeli nabiorą pewności, że szuka schronów lub osób ukrywających się.

2.    Śmiercią ukarać każdego, który rozpowiadać będzie osobom innym, nawet przyjaciołom, że wie, gdzie jest schron albo wyjawiać będzie nazwiska osób ukrywających się, względnie miejsca ich pobytu.

3.    Śmiercią ukarać tych, którzy wyjawiają nazwiska rodzin, u których przebywają osoby ukrywające się.

4.    Śmiercią ukarać tych zdrajców, obojętnie czy są polakami [s/cl], czy niemcami [s/cl], którzy do innych lub wrogom wyjawiają nazwiska patriotów, których podejrzewają o przynależność do tajnych organizacji lub działalność patriotyczną. (...)

Komendant naczelny

Załącznik 10: Kaszubi w ruchu oporu

A. DZIAŁALNOŚĆ KLEMENSA WICKIEGOI MARII SZYMICHOWSKIEJ

Słownik biograficzny konspiracji pomorskiej 1939-1945, cz. 2. red. E. Zawacka, Fundacja .Archiwum Pomorskie Armii Krajowej", Toruń 1996, s. 174.

Klemens Wieki ps. Nieznany (1911-1943), wywiadowca Oddziału II KG AK „Stragan". Urodzony w Kielnie, pow. Wejherowo. Cenne informacje uzyskał po nawiązaniu kontaktów z Marią Szymichowską z Kartuz, która pracując jako księgowa w majątku Borcz, poznała tam Albina Sulewskiego, zatrudnionego w fabryce benzyny syntetycznej w Policach (Hydrierwerke Politz) koło Szczecina.

Sulewski dostarczał wykradzione z archiwum zakładu oryginalne plany położenia zakładu, rozmieszczenia dział przeciwlotniczych, hal produkcyjnych i zbiorników z benzyną. Plany te, informacje o próbach rakietowych VI i V2 w stacji doświadczalnej w Peenemunde na wyspie Uznam, jak i inne informacje, przekazywał Wieki do Warszawy. Skutkiem aresztowania przez Gestapo siatki wywiadowczej AK „Stragan” aresztowano również 26.06.1942 roku Klemensa Wickiego, Marię Szymichowską, Albina Sulewskiego i innych. Po okrutnym śledztwie Klemensa Wickiego skazano na śmierć przez ścięcie.

LOSY KASZUBÓW W I POLOWIE XX WIEKU JAKO SPOŁECZNOŚCI POGRANICZA POLSKO-NIEMIECKIEGO.