1299075989

114 Sposoby zawierania małżeństw

wartości, którą spłaca w formie daro (czy posagu). Przynajmniej część tej wartości jest zwracana przez teścia w przypadku anulowania ślubu.²¹

Romowie zwracają uwagę na to, żeby młodzi nie byli ze sobą blisko spokrewnieni. Nie wolno poślubić kuzyna, rodzeństwa. Jak pisze W. Cohn, byłby to baro la-zav, czyli duży wstyd. Autor wspomniał przy tym, że często odstępowano od tej zasady²². Romowie z Polska Roma objęci badaniami wspominali natomiast o ślubach z „dalekimi kuzynami”.

Wśród Polska Roma nie praktykuje się wnoszenia opłat za pannę młodą, ale respondentom były znane takie przypadki, kiedy dochodziło do małżeństw pomiędzy członkami różnych ugrupowań, np. Polska Roma a Kełderaszami, i wtedy je wnoszono. Nie podawano konkretnych nazw rodów, tłumacząc się niepamięcią.

Opis sposobu „kupowania” żony przez polskich Kelderaszów możemy znaleźć w opracowaniu Ficowskiego^2,\ Pisał on, że do rodziców dziewczyny przychodzą bez uprzedzenia rodzice chłopca. Zachowują się tak, jakby byli we własnym domu, kobiety nakrywają do stołu, podają półmiski z jedzeniem. Nikt nie wyjaśnia celu przybycia, lecz rodzina dziewczyny domyśla się sensu podejmowanych zabiegów i stara się zniechęcić przybyłych. Goście nie rezygnują i zapraszają gospodarza do stołu. Ten opiera się i dzięki temu, zdaniem J. Ficowskiego, podnosi wartość swojej córki²⁴. Ten etap działań obrzędowych nazywa się tumnimos i jest odpowiednikiem naszych zmówin. Według Mirgi i Mroza tumnimos odbywa się na gruncie neutralnym, a nie w domu dziewczyny. Spotkanie zorganizowane jest przez ojca pana młodego i to on pierwszy przyjeżdża wraz z mężczyznami ze swojego rodu na umówione miejsce. Ojciec chłopca przedstawia daro, czyli już wcześniej ustaloną wysokość zapłaty za żonę. Zaakceptowanie jej przez ojca panny młodej jest równoznaczne z zatwierdzeniem małżeństwa. Następnie ojciec chłopca pokazuje zgromadzonym butelkę wódki, przewiązaną czerwoną chustą, do której przypięte są np. złote kolczyki stanowiące prezent dla panny młodej. Tak przygotowana butelka wódki jest nazywana ploska. Przyjęcie przez dziewczynę prezentu oznacza jej zgodę na ślub, zwrot podarku — zerwanie ceremonii ślubnej. Następnie ojcowie wypijają po kieliszku ploski (resztę zachowują na ucztę weselną) i na zakończenie tumnimos odbywa się paćiv, czyli uczta wydana przez ojca chłopca²⁵. Relacja Ficowskiego różni się nieco od wyżej przedstawionej tym, że Ficowski pisał o uzgodnieniu kwoty daro już po wypiciu przez ojców ploski.

Według ustaleń R. Lee, bezpośrednim organizatorem tumnimos jest ojciec dziewczyny. Odbywa się ono w domu jednego z członków społeczności, z której pochodzi rodzina dziewczyny. Uczestniczą w nim krewni, głównie mężczyźni. Obec-

²¹    F. Cozannet, op. cit., s. 128.

²²    Cohn zebrał dane o 484 osobach urodzonych pomiędzy 1830 a 1970 rokiem oraz o 199 ślubach zawartych w latach 1848-1970. Z jego badań wynika, że na początku lat siedemdziesiątych XX wieku współczynnik identyczności genów w małżeństwach romskich wynosił F=0,016. Oznacza to, że małżeństwa pomiędzy bliskimi krewnymi były zawierane stosunkowo często. W tym samym czasie taki współczynnik dla społeczności amerykańskich wynosił F=0,00009 do F=0,00038. W Cohn, op. cit., s. 4-11.

²³    ]. Ficowski, op. cit., s. 305-306.

²⁴    Ibidem.

²⁵    A. Mirga L. Mróz, op. cit., s. 256.