1841899719

136

RECENZJE, OMÓWIENIA, NOTY

PRASA LUDOWA !

Stanisław Kowalczyk, Józef Kowal, Witold Stankiewicz, Mieczysław Stański: ZARYS HISTORII POLSKIEGO RUCHU LUDOWEGO, tom I, 1864—1918, makieta. Wyd. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1963, s. 324.

Sygnalizujemy tę historyczną pracę popularnonaukową przeznaczoną dla szerokiego kręgu czytelników z dwu powodów: 1) może ona zainteresować dziennikarza jako kompendium wiedzy na temat określony tytułem i 2) zawiera wiele informacji o prasie ludowej z terenu trzech zaborów oraz z okresu I wojny światowej.

Książka jest próbą podsumowania dotychczasowej wiedzy o ruchu ludowym. Próbę podjął Zakład Historii Ruchu Ludowego NK ZSL. Publikacja potraktowana została jako makieta (nakład 5 tys.), gdyż zarówno autorzy jak i redakcja ,.Zarysu” zdają sobie sprawę z dyskusyjności niektórych ocen zawartych w książce, jak też pewnych braków wynikających m. in. z niedostatecznej ilości opracowań monograficznych.

Redakcja „Zarysu” jako jedno ze źródeł. które wykorzystano w tej pracy podaje „wydawnictwa prasowe” (w sensie — prasa). Rzeczywiście — jest ona często cytowana. Ale dla czytelnika „Zarysu”, interesującego się dziejami prasy, ważne będą również liczne informacje o rozwoju prasy ludowej, która była istotnym wykładnikiem działalności różnych ugrupowań ludowych, począwszy od Wieńca i Pszczółki zakupionych w 1875 przez ks. Stojałowskiego, od wydawanej w Królestwie Zorzy (1866), od wielkopolskiego Orędownika. Szkoda jednak, że „Zarys”, posiadając tylko indeks osobowy, a bez indeksu rzeczowego, nie ułatwia czytelnikowi dotarcia do tytułów prasy. Również w wykazie literatury brak jest tytułów pism, z których autorzy korzystali.

Prasa ludowa doczekała się po wojnie kilku opracowań monograficznych, wśród których najbardziej znane to Dunina-W ą s o w i c z a:    Czasopiśmiennictwo lu

dowe w Galicji (1952) oraz wcześniejsza praca Syski: Od Kmiotka do Zarania (1949).

Wykaz literatury, wykorzystanej przy opracowywaniu „Zarysu”, wymienia jeszcze kilka innych pozycji, w tym dwie w maszynopisie: S. J. Brzezińskiego: Siewba i siewbiarze oraz Cz. Szczepańczyka: Wieniec i Pszczółka w latach 1875—1901.

Ponadto wymieniono jeszcze tylko 3 prace hi story czno-prasoznawcze publikowane w czasopismach. W sumie — nie jest tego, jak widać, wiele.    (ki)

I O TUWIMIE

WSPOMNIENIA O JULIANIE TUWIMIE pod redakcją Wandy J e-dlickiej i Mariana T o Porowskiego, „Czytelnik”, 1963, s. 467, ilustracje na wklejkach.

Tom. wydany w 10 rocznicę śmierci Juliana Tuwima, zawiera wspomnienia 51 autorów, napisane w przeważającej części specjalnie dla tej publikacji, a uzupełnione tylko kilku przedrukami. Ponadto — przedruk z Wiadomości Literackich (1928, nr 20) artykułu na temat wojny prasowej jaką 10 lat wcześniej wywołało opublikowanie tuwimowskiego wiersza „Wiosna” (w czasopiśmie Pro Arte et Studio); także — „Z teki dokumentów-”: dwa, dotyczące kabaretu „Pod Picado-rem” (1918).

Poeta, satyryk, tłumacz, komediopisarz, anlologista, publicysta, zbieracz — pisze o swym szefie sekretarka Tuwima Halina Kosskow^ra. Dodać by można jeszcze — redaktor. Związki Tuwima z prasą były bowiem zawsze bardzo bliskie, nie tylko jako autora publikującego, ale i redaktora: w Skamandrze, Wiadomościach Literackich, gdzie prowadził dział ..Camera obscura” z niewielkimi przerwami od 1924 do 1939. w magazynie tygodniowym To-To. który redagował w latach 1925/26, w Cyruliku Warszawskim, w Szpargałach, których był współredaktorem (1934, pismo poświęcone „milosnic-twu i zbieractwu książek oraz wszelkich osobliwości bibliograficznych” — znana pasja Tuwima), później, już w czasie wojny, współpraca z czasopismami na emigracji (m. in. z Głosem Ludowym w Detroit), a wreszcie wieloletnia redakcja działu „Cicer cum caule, czyli groch z kapustą” w Problemach. ..Prasę krajówką i zagraniczną czytał, a właściwie studiował bardzo dokładnie. Żywo interesował się polityką, czego dowodem artykuły umieszczane w prasie codziennej” — pisze (s. 273) Halina Kosskowra charakteryzując pracę Tuwima w jego ostatnich latach życia.