1299075990

Sposoby zawierania małżeństw 115

ność młodych na tumnimos jest wykluczona. Natomiast kobiety, w tym krewne, również nie biorą udziału w spotkaniu i rozmowach. Ojciec dziewczyny przychodzi pierwszy i oczekuje przybycia ojca chłopaka, następnie każdy z nich zajmuje miejsce przy stole. Wtedy ojciec chłopaka pokazuje przywiezione ze sobą daro, które wykłada na stół i które jest liczone przez każdego Roma obecnego przy stole. Wtedy też są możliwe ewentualne dodatkowe negocjacje. Liczenie daro odbywa się przy zamkniętych drzwiach i zasłoniętych oknach. Ponadto wejścia pilnuje wyznaczony do tego mężczyzna. Po zaakceptowaniu daro ojciec dziewczyny wyraża zgodę na małżeństwo. Wtedy ojciec chłopaka stawia na stole butelkę wódki oraz prezent pana młodego dla panny młodej (najczęściej jest to coś ze złota) zawinięty w chustę (diklo). Przyjęcie przez dziewczynę prezentu oznacza jej zgodę na ślub, natomiast dla rodziny chłopaka jest to dowód na to, że dziewczyna została mu poślubiona, tzn. jest już stanu małżeńskiego. Ojcowie młodych piją na koniec po kieliszku wódki (reszta zostaje wypita podczas uczty weselnej) i następnie ojciec dziewczyny funduje ucztę jako wyraz szacunku dla ojca chłopaka i honoru, który jest udziałem ojca dziewczyny²⁶.

W niektórych grupach cygańskich ojciec narzeczonego przychodzi z butelką ploski ozdobioną naszyjnikiem ze złotych monet, tak bogatym, że pokrywającym całą butelkę. Wchodzi do pomieszczenia, gdzie przebywa kilka osób i udaje, że czegoś szuka. Mówi, że zginęła mu owca, potem wskazuje na dziewczynę i powiada, że oto ją znalazł. Następnie zawiązuje naszyjnik na szyi dziewczyny i całuje ją jako swoją przyszłą synową. Wreszcie pije alkohol z przyniesionej przez siebie butelki i podaje go obecnym w kolejności wynikającej z hierarchii zebranych. Po spotkaniu butelka zostaje ponownie napełniona i użyta podczas ceremonii zaślubin²⁷.

Mimo że to ojciec panny młodej podbija cenę dziewczyny swoim niezdecydowaniem i czasem wygórowanymi wymaganiami co do kosztów wesela, prezentów dla panny młodej itd., nie tylko on zbiera profity w postaci pieniędzy i honoru. Dochodzi tu do wymiany wartości. Jej przebieg ogranicza swobodę i dowolność zachowań. Wszelkie czynności związane z wymianą prowadzącą do małżeństwa (obdarowanie i odwzajemnienie daru) są objęte kontrolą społeczną i stanowią zestaw określonych norm zachowań. W tym miejscu chciałabym zwrócić uwagę na to, że pomimo niewnoszenia opłat za pannę młodą przez Polska Roma pertraktacje dotyczące zawiązania ewentualnego małżeństwa są oczywiście prowadzone, co wiąże się z kosztami (pożywienie i napoje przywożone są przez rodzinę chłopaka).

Zwyczaj wnoszenia „opłat" za przyszłą żonę A. Bartosz wyjaśnia tym, że dawało to (i daje) gwarancję szanowania dziewczyny w nowej rodzinie, ponieważ ewentualny rozwód (a właściwie zerwanie związku) skutkuje utratą zapłaconej kwoty²⁸. Strona zrywająca małżeństwo zawsze traciła, nie tylko dobra materialne, ale i prestiż, ściśle łączony z honorem. Warto przy tym nadmienić, że u Kełderaszów kwota daro nie zawsze była wyłącznie do dyspozycji ojca dziewczyny. Zazwyczaj

²⁶    R. Lee, The Cypsies in Canada, „Journal of the Gypsy Lorę Society” 1968, vol. 56, nr 1-2, s. 19-55; A. Sutherland, op. cit., s. 221-222.

²⁷    F. Cozannet, op. cit., s. 132.

²⁸    A. Bartosz, op. cit., s. 145-146.