2100420074

Przepisy art. 21 określają kierunki rozwoju prawa cywilnego, a głownie regulacji w zakresie prawa spadkowego.

Zagwarantowanie prawa własności nie oznacza bynajmniej, że jest ona nienaruszalna. Mogą zaistnieć sytuacje, w których niezbędna jest zmiana właściciela. Konstytucja przewiduje sytuacje tego rodzaju i dlatego nie wyklucza i nie zakazuje dokonywania wywłaszczenia mienia. Jest to dopuszczalne, o ile zostaną spełnione dwa podstawowe warunki.

1.    Pierwszy z nich to wywłaszczenie na cele publiczne, a więc podyktowane interesem publicznym, np. w toku budowy autostrad.

2.    Drugi zaś warunek to wypłacenie słusznego odszkodowania. Stąd szukanie porozumienia z dotychczasowym właścicielem, który też nie może zgłaszać nieuzasadnionych, czyli wygórowanych stawek odszkodowania.

Na podstawie art. 21 katalog zasad ustroju gospodarczego został wzbogacony o ważne prawo służące ochronie własności i prawu jej dziedziczenia.

W myśl art. 64 ust. 1 Konstytucji każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia. Własność i inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej (art. 64 ust. 2 Konstytucji). Artykuł 64 ust. 1 Konstytucji stanowi podstawę publicznego prawa podmiotowego, którego treścią jest gwarantowana konstytucyjnie wolność nabywania mienia, jego zachowania oraz dysponowania nim. Dysponowanie mieniem obejmuje w szczególności zbywanie go w drodze dokonywania przez uprawnionego czynności inter mos i moitis causa.

Ograniczenie własności jest zaś dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza to istoty prawa własności (art. 64 ust. 3 Konstytucji).

Z gwarancjami poszanowania własności i prawa dziedziczenia koreluje przepis art. 31 ust. 3 Konstytucji, zgodnie z którym wszelkie ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą jednak naruszać istoty wolności i praw.

W świetle Konstytucji własność podlega równej dla wszystkich ochronie prawnej. Zresztą już ustawą z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321) skreślono przepisy art. 126-135 i art. 138-139 kodeksu i w ten sposób zlikwidowano różnice w intensywności ochrony własności, ze sztandarową poprzednio zasadą szczególnej ochrony własności społecznej. Praktyka negatywnie zweryfikowała system socjalistycznej nakazowo-rozdzielczej gospodarki planowej, sterowanej centralnie, wraz ze wszystkimi jej instrumentami. Do ewidentnych mankamentów należał brak rzeczywistego, odpowiedzialnego, sprawnego „dobrego gospodarza"¹.

3

1

(por. J. Ignatowicz, Prawo r^ęcywe, Warszawa 1997, s. 47)