2192972457

•    Rodzaj promieniowania i jego przenikliwość. Promieniowanie alfa (cząstka alfa, jądro atomu helu „2+”) ze względu na obecność dwóch protonów jest najsilniej jonizujące, lecz jest jednocześnie cięższe i mniej przenikliwe niż promieniowanie beta (elektron lub pozyton „+”)• Najbardziej przenikliwe jest promieniowanie gamma, które jest falą elektromagnetyczną.

•    Rodzaj tkanki i sposób absorpcji. Ciężko jest rozpatrywać, które promieniowanie jest bardziej szkodliwe, gdyż wszystko zależy od miejsca, które jest narażone. Cząstki alfa wywołają groźniejsze skutki, ale tylko w momencie, gdy ich źródło dostanie się do organizmu z pokarmem lub powietrzem. Ze względu na ich wielkość, nie przedostają się one przez skórę, tak jak ma to miejsce w przypadku cząstek beta, czy fali gamma, która dociera nawet do szpiku kostnego.

•    Frakcjonowanie dawki. Dawki przyjmowane z odpowiednimi odstępami czasowymi są bardziej tolerowane, gdyż organizm posiada niezbędny czas na naprawę uszkodzeń.

•    Bardzo ważny jest również rodzaj źródła, a ściślej jego czas połowicznego rozpadu. Nie tylko wysoka aktywność źródła jest groźna, lecz pochłoniecie przez organizm radioizotopu o długim okresie półrozpadu, może powodować jego napromieniowywanie przez całe życie.

Kolejnym aspektem, który wpływa na ocenę zagrożenia wynikającego z jonizacji, jest wrażliwość na promieniowanie poszczególnych narządów człowieka. Cząstki promieniotwórcze zagrażające ludzkim narządom dostają się do organizmu głównie drogą pokarmową lub oddechową, dlatego oprócz ich fizycznych właściwości takich jak aktywność czy czas połowicznego rozpadu, ważne jest miejsce w którym mogą się odłożyć oraz czas cyrkulacji w organizmie.

Najbardziej wrażliwe są tkanki, których komórki ulegają częstszym podziałom. Zgodnie z prawem Bergonie i Tribondeau „Promienioczułość komórek ssaków jest proporcjonalna do szybkości podziałów komórkowych i odwrotnie proporcjonalna do stopnia ich zróżnicowania (dojrzałości)" wiemy, że najbardziej czułe są komórki płciowe, szpik kostny, tkanka limfatyczna, komórki nabłonka i jelit czy węzły chłonne. Tkanki wykształconych narządów takich jak nerki i wątroba są średnio wrażliwe, natomiast najmniej radio-czułe są tkanki łączne, mięśniowe, nerwowe i inne narządy miąższowe. Pewne pierwiastki mają szczególnie niebezpieczny wpływ na konkretny narząd, gdyż ze względu na swoje biochemiczne właściwości odkładają się lub zastępują niepromieniotwórcze pierwiastki. Dla przykładu jod odkłada się w tarczycy; stront, uran i pluton w kościach; ruten głównie w płucach; tellur w jądrach i nerkach, a bar w płucach i kościach. Stront jest szczególnie groźny, gdyż zastępując wapń w kościach bombarduje szpik kostny cząstkami beta. Należy mieć również świadomość, iż stopień uszkodzenia zależy od fazy cyklu komórkowego. Najgroźniejszy wpływ promieniowanie ma na fazy mitozy i syntezy DNA, ponieważ zahamowanie tych procesów powoduje nieodwracalne aberracje chromosomalne [13]. Ogólny schemat zdarzeń i konsekwencji promieniowania na komórki pokazano na rys. 4.

Relacja dawka - efekt jest bardzo złożona. Należy pamiętać, iż ważnym aspektem odpornościowym jest wiek, płeć oraz stan kondycyjny człowieka, gdyż wpływa to bezpośrednio na pracę ludzkiego układu hormonalnego, regulującego m.in. metabolizm. Trwają spekulację nad teorią hormezy radiacyjnej, według której niskie dawki promieniowania pobudzają enzymy naprawcze organizmu.

6