276062302

Projekt budowy tarlisk...

3. Projekt tarliska

3.1 Cechy tarliska pstrąga potokowego

Jakimi cechami powinno charakteryzować się dobre (czyli po prostu wydajne i skuteczne) tarlisko pstrąga potokowego? Jakie funkcje powinno spełniać? Z jakich materiałów się składać? W jakim miejscu w rzece się znajdować? Odpowiedzi na te wszystkie pytania w pewnej skrótowej wersji znaleźć można w tym projekcie. Zainteresowanych szerszym poznaniem tematu można jedynie zachęcić do zapoznania się z pracami specjalistów w tej dziedzinie. Do takich na pewno zaliczyć można Józefa Jeleńskiego. To właśnie przede wszystkim na wiedzy pochodzącej z jego prac i publikacji oparty jest ów projekt.

Pierwszą najważniejszą cechą tarliska pstrąga potokowego jest obecność właściwego materiału skalnego na dnie rzeki w miejscu gdzie pstrągi grupują się w celu odbycia tarła. Żwir o odpowiednim uziarnieniu odpowiedzialny jest za zapewnienie stałego przepływu wody wokół ziaren ikry. Powinien także odseparować poszczególne ziarna ikry od siebie. Przyjmuje się, że średnie uziarnienie tarlisk wynosi 20-30 mm. Oczywiście wskazana jest obecność niewielkiej ilości większych kamieni w celu stabilizacji żwiru jednakże zasadnicza część żwiru poruszanego w trakcie kopania gniazda przez ikrzyce nie powinna być większa niż 50 mm. (Jeleński 2004, Jeleński 2002). Okazuje się jednak że duży wpływ na przeżywalność ikry ma obecność materiałów drobnoziarnistych (piaski, pyły, iły). Każda ilość tak małych ziaren mineralnych pogarsza przeżywalność ikry. W pracy J. Jeleńskiego (2004) dotyczącej szacowania wyników tarła naturalnego pstrągów przedstawiono zależność przeżywalności ikry od ilości piasku zawartego w żwirze tworzącym gniazdo tarłowe. Okazuje się, że dla zwartości piasku do 10% przeżywalność wynosi powyżej 90%, dla 20% spada radykalnie do 30%, a powyżej 30% przeżywalność spada poniżej 10%. Oczywiście miejsca tak odpowiednio odsortowanego żwiru można spotkać w rzekach bardzo rzadko. W przypadku rzek dorzecza Białej Przemszy jest to wręcz niemożliwe. Czysty żwir pozbawiony drobnych cząstek mineralnych występuje w miejscach, gdzie dno ulega erozji dennej. Wpływ na nią ma zarówno szybkość jak i kierunek przepływu wody. Drobny materiał wypłukiwany z dna unoszony jest do momentu gdy ulegnie akumulacji w miejscach gdzie energia kinetyczna wody jest zbyt mała by utrzymać go w ruchu. W naturalnych warunkach żwir o odpowiednim uziarnieniu umiejscowić się powinien przed koroną bystrza (tzw. „garbem”), czyli na końcu przegłębienia (plosa) a tuż przed bystrzem (prądem). Odpowiedni żwir na „garbie” powinien charakteryzować się także przepływem wody w kierunku ze żwiru do góry, w strefę bystrza, co bardzo sprzyja inkubacji.(Jeleński