plik


ÿþJak by konserwatywno-liberalnym socjalist? Katechizm Leszek KoBakowski Motto: "Prosz si cofn do przodu!" (sByszaBem takie wezwanie konduktora w tramwaju warszawskim; proponuj je jako gBówne hasBo dla wielkiej i pot|nej Midzynarodówki, która nigdy nie bdzie istniaBa) Fot. PIOTR WOJCIK My[limy na sposób konserwatywny, sdzc: 1. {e nigdy nie byBo i nie bdzie takich ulepszeD i usprawnieD |ycia ludzkiego, które nie musiaByby by opBacane pogorszeniem pod innymi wzgldami, i |e z tej racji przy wszystkich projektach reform obowizani jeste[my zadawa sobie pytanie o ich cen. Mo|na to wyrazi inaczej: istniej niezliczone zBa, które si daj pogodzi, które wic w peBnych rozmiarach mo|emy jednocze[nie cierpie, a istniej liczne dobra, które si wzajem wykluczaj lub ograniczaj, z których zatem nigdy nie mo|emy jednocze[nie w peBni korzysta; spoBeczeDstwo, gdzie nie ma |adnej wolno[ci i |adnej równo[ci, jest najzupeBniej mo|liwe, nie jest natomiast mo|liwe spoBeczeDstwo, gdzie jest peBna wolno[ i peBna równo[ zarazem. To samo odnosi si do zgodno[ci midzy planowaniem i zasad autonomii, midzy bezpieczeDstwem i postpem technicznym. Mówic jeszcze inaczej: nie istnieje happy ending historii ludzkiej. 2. {e nie wiemy, w jakich rozmiarach rozmaite, z tradycji odziedziczone formy |ycia - rodzina, naród, spoBeczno[ci religijne, rytuaBy - s wa|ne i s nieodzowne dla trwania i dla jako[ci trwania spoBeczeDstw. Nie ma |adnych racji do mniemania, |e niszczc te formy lub pitnujc je jako irracjonalne, mno|ymy szanse zadowolenia z |ycia, pokoju, bezpieczeDstwa i wolno[ci; s natomiast liczne racje, by oczekiwa czego[ przeciwnego. Nie wiemy, co by si staBo na przykBad, gdyby zniesiona zostaBa rodzina monogamiczna lub gdyby tradycyjny obrzd grzebania zmarBych zastpiony zostaB racjonaln eksploatacj trupów dla celów przemysBowych. W rzeczy samej, mo|emy racjonalnie spodziewa si jak najgorszych skutków. 3. {e o[wieceniowy przesd, wedle którego zawi[, |dza wyró|nienia, chciwo[, agresywno[, s tylko wynikiem wadliwych instytucji spoBecznych i zostan razem ze zmian tych instytucji zniesione, jest nie tylko w najwy|szym stopniu niewiarygodny i sprzeczny z do[wiadczeniem (i jak|e to, u diabBa, powstaBy te wszystkie instytucje, skoro si tak sprzeciwiaj autentycznej naturze ludzkiej?), ale zgubny w my[leniu spoBecznym. Spodziewa si, |e mo|na zinstytucjonalizowa braterstwo, miBo[ i bezinteresowno[, to tyle, co mie ju| niezawodn recept na despotyzm. My[limy na sposób liberalny, sdzc: 1. {e dawna zasada, wedle której zadaniem paDstwa jest troszczy si o bezpieczeDstwo, pozostaje w mocy. Pozostaje w mocy równie| wtedy, gdy pojcie bezpieczeDstwa rozszerza si tak, i| obejmuje ono nie tylko prawn ochron osób i wBasno[ci, ale tak|e ró|ne zabezpieczenia spoBeczne; |e ludzie nie musz gBodowa z powodu braku pracy albo z braku pienidzy umiera na Batwo uleczalne choroby, |e maj bezpBatne szkoBy dla dzieci - wszystko to objte jest pojciem bezpieczeDstwa. {adn miar jednak nie wolno myli bezpieczeDstwa z wolno[ci. PaDstwo zapewnia wolno[ nie przez to, |e co[ robi i co[ reguluje, ale przez to, |e nie robi nic i pozostawia ró|ne dziedziny |ycia bez regulacji. W rzeczywisto[ci bezpieczeDstwo bywa pomna|ane tylko kosztem wolno[ci. Nie jest tak|e bynajmniej zadaniem paDstwa czyni ludzi szcz[liwymi. 2. {e zbiorowo[ci ludzkie zagro|one s nie tylko stagnacj, ale degradacj i w koDcu [mierci, je[li s tak zorganizowane, |e inicjatywa i wynalazczo[ jednostek nie ma ju| pola rozwoju. Mo|na sobie wyobrazi samobójstwo ludzko[ci, nie mo|na jednak - ludzkiego spoBeczeDstwa mrówek, a to po prostu dlatego, i| nie jeste[my mrówkami. 3. {e w najwy|szym stopniu nieprawdopodobne jest przypuszczenie, i| w spoBeczeDstwie, gdzie zniesione zostaBy wszystkie formy konkurencji, nadal dziaBaj konieczne bodzce dla twórczo[ci i postpu. Wzrost równo[ci nie jest celem samym w sobie, lecz tylko [rodkiem: innymi sBowy, nie opBaca si w ogóle d|y do zwikszonej równo[ci, je[li wynikiem miaBoby by tylko [cignicie na dóB tych, co lepiej si maj, nie za[ poprawa losu upo[ledzonych. DoskonaBa równo[ jest za[ sprzecznym wewntrznie ideaBem. My[limy na sposób socjalistyczny, sdzc: 1. {e, gdyby d|enie do zysku byBo jedynym regulatorem produkcji, dzisiejsze spoBeczeDstwa byByby zagro|one nie mniejszymi, a mo|e wikszymi, chocia| innymi, katastrofami ni| w wypadku, gdyby zysk byB caBkowicie wyeliminowany z czynników regulujcych. S dobre powody, by ogranicza wolno[ dziaBaD ekonomicznych w imi bezpieczeDstwa wikszo[ci i d|y do tego, by pienidz nie obrastaB w pienidz automatycznie; ograniczenie wolno[ci powinno si jednak nazywa ograniczeniem wolno[ci, nie za[ szczególn form wolno[ci. 2. {e jest obBud i zamachem na zdrowy rozsdek wnioskowa z niemo|liwo[ci doskonaBego i bezkonfliktowego spoBeczeDstwa, i| ka|da istniejca forma nierówno[ci jest nieuchronna i ka|da forma zysku usprawiedliwiona. Historiozoficzny pesymizm, z którego na mocy osobliwego rozumowania wynika, i| progresywny podatek jest haDb i skandalem, jest równie podejrzany jak historiozoficzny optymizm, na którym zbudowany zostaB archipelag GuBag. 3. {e nale|y sprzyja d|eniu do spoBecznego nadzoru nad gospodark, chocia| oznacza to nieuchronnie wzrost biurokracji; nadzór ten jednak nie bdzie nigdy istniaB bez demokracji przedstawicielskiej, std nieuchronnie my[le trzeba, jak przeciwdziaBa zagro|eniom wolno[ci zawartym we wzro[cie tego nadzoru. *** Wydaje si, |e ten zbiór regulatywnych idei nie zawiera sprzeczno[ci. W takim razie mo|liw jest rzecz by konserwatywno-liberalnym socjalist, albo te| - co na jedno wychodzi - te trzy sBowa nie stanowi ju| zdolnych do |ycia i wykluczajcych si opcji. Powód za[, dla którego wspomniana na wstpie wielka i pot|na Midzynarodówka nigdy istnie nie bdzie, jest taki, i| Midzynarodówka ta nie mo|e obieca ludziom, |e bd szcz[liwi. *** Tekst za: Leszek KoBakowski, "Czy diabeB mo|e by zbawiony i 27 innych kazaD", Aneks, Londyn 1984; pierwotnie ukazaB si w pi[mie "Encounter" (October 1978), przekBad polski w "Aneksie" nr 20/1979

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Leszek Kołakowski Czym nie jest socjalizm
Kolakowski, Leszek How to Be a Conservative Liberal Socialist (1978) A Credo
JAK BYĆ ZBAWIONYM
leszek berezowski jak czytac i rozumiec angielskie umowy pdf
Leszek Kołakowski Pytania, ktore nie daja sie usmiercic
Jak być chrzescijaninem w świecie Darwona i Einsteina Heller
Leszek Kołakowski O rozumie i innych rzeczach
Przedmiot pozadania Jak byc silnym mezczyzna ktorego pragna kobiety
Jak być asertywnym Trening

więcej podobnych podstron