plik


ÿþMariusz Grygianiec INSTYTUT FILOZOFII UNIWERSYTET WARSZAWSKI Le[niewski przeciw powszechnikom Wstp W niniejszym artykule stawiam sobie za cel przedstawienie dwu argumentacji Le[niewskiego przeciw przeciw istnieniu przedmiotów ogólnych oraz wskazanie mo|liwych kierunków krytyki tych argumentacji. Dodatkowo pragn poczyni szereg uwag historycznych i bibliograficznych, które mogByby rzuci wicej [wiatBa na rol, jak w sporze o powszechniki w Szkole Lwowsko- Warszawskiej odegraB Le[niewski. ArtykuB posiada nastpujc struktur: pierwsz cze[ stanowi szkic historyczny, ukazujcy posta Le[niewskiego na tle wspomnianego sporu; druga cz[ po[wicona jest pierwszej argumentacji Le[niewskiego przeciw powszechnikom z 1911 roku1 oraz krytyce tej argumentacji. Cz[ trzecia dotyczy dowodu przeciw istnieniu powszechników z 1927 roku2 oraz ograniczeniom tego dowodu. Cz[ I. StanisBaw Le[niewski na tle sporu o uniwersalia w Szkole Lwowsko- Warszawskiej Historia sporu o powszechniki w Szkole Lwowsko-Warszawskiej jest jedn z najciekawszych i fascynujcych zadaD jakie mo|e sobie postawi historyk filozofii polskiej - tym bardziej, |e sam spór miaB wiksze znaczenie i oddziaBywanie, ni|by na to wskazywaBa dostpna literatura.3 Pocztek sporu datuj - do[ arbitralnie - na 1906 rok, kiedy J. Aukasiewicz wystpiB ze swoj prac pt. Analiza i konstrukcja pojcia przyczyny. Pogldy tam zawarte [ci[le koresponduj z Brentanowsk ontologi i s jej kontynuacj. Nie bez wpBywu na Aukasiewicza pozostawaBy równie| pogldy jego nauczyciela, Kazimierza Twardowskiego.4 Wspomniana praca oraz nastpna, pt. O zasadzie sprzeczno[ci u Arystotelesa z 1910 roku, a tak|e odczyt pt. O zasadzie wyBczonego [rodka, wygBoszony 26 lutego 1910 roku w Polskim Towarzystwie Filozoficznym,5 daBy pocztek dyskusjom, które z biegiem lat rozwinBy si w powa|ny spór filozoficzny. Jeszcze w 1911 roku wBa[nie StanisBaw Le[niewski wystpiB z artykuBem Próba dowodu ontologicznej zasady sprzeczno[ci, w którym zawarB swój podstawowy »dowód« przeciw istnieniu powszechników. Dowód ten zostaB potem powtórzony przez niego w pracy z 1913 roku pt. Krytyka logicznej zasady wyBczonego [rodka.6 Pierwsz znan reakcj na nominalistyczne argumentacje Le[niewskiego byB odczyt WBadysBawa Tatarkiewicza pt. Czy przedmioty idealne s przedmiotami ogólnymi?,7 wygBoszony w Polskim Towarzystwie Filozoficznym w 1913 roku. WB. Tatarkiewicz przedstawiB w nim wBasn 1 Wspomnian argumentacj Le[niewski zamie[ciB w rosyjskojzycznej wersji pracy Próba dowodu ontologicznej zasady sprzeczno[ci. Praca owa oraz inne znalazBy si w zbiorze Logiceskije razsuzdenija. Patrz: St. Le[niewski, Próba dowodu ontologicznej zasady sprzeczno[ci, Filozofia Nauki, Rok II, 1994, nr 2(6), s. 117-147. Fragmenty »argumentacji antyplatoDskiej« znajdujemy tam na stronach 139-142. 2 Zob. St. Le[niewski, O podstawach matematyki I, "Przegld Filozoficzny" 30 (1927), s. 164-206 (argumentacja: przypis s. 183-184). 3 Prof. H. Hi| przyznaB mi w prywatnej rozmowie, |e dyskusja na temat powszechników, toczca si przez lata w samej Szkole, oddziaBaBa nie tylko na polskich filozofów, ale tak|e na takie postaci, jak Goodman, Quine, Woodger. Niestety, w samej literaturze nie mo|na znalez potwierdzenia na to, |e oddziaBywanie sporu byBo tak wielkie. 4 Por. K. Twardowski, Zur Lehre vom Inhalt und Gegenstand der Vorstellungen. Eine psychologische Untersuchung, Alfred Hölder, Wien 1894, s. 102-111. 5 Por. J. Aukasiewicz, O zasadzie wyBczonego [rodka, "Przegld Filozoficzny" 13 (1910), s. 372-373. 6 Zob. St. Le[niewski, Krytyka logicznej zasady wyBczonego [rodka, "Przegld Filozoficzny" 16 (1913), s. 315-352. 7 Zob. WB. Tatarkiewicz, Czy przedmioty idealne s przedmiotami ogólnymi?, "Ruch Filozoficzny" 4 (1913), 28a-28b. koncepcj przedmiotów idealnych i poddaB krytyce dowód Le[niewskiego. Niestety, szczegóBy tej krytyki nie s znane. Kolejnym wystpieniem antynominalistycznym byB artykuB Mariana Borowskiego pt. O przedmiotach fizycznych, psychicznych, idealnych i fikcyjnych z 1921 roku.8 W 1922 roku, niejako w obronie Le[niewskiego, z artykuBem polemicznym wystpiB Tadeusz KotarbiDski. Jego praca pt. Sprawa istnienia przedmiotów idealnych9 mo|e by uwa|ana za podstawow »rozpraw« z przedmiotami idealnymi, chocia| zasadnicz argumentacj przeciw powszechnikom autor zapo|yczyB w caBo[ci od Le[niewskiego. Na artykuB KotarbiDskiego odpowiedzieli: Marian Borowski w pracy pt. W sprawie istnienia przedmiotów idealnych z 1922 roku10 oraz Roman Ingarden w artykule z 1923 roku pt. W sprawie istnienia przedmiotów idealnych.11 Jeszcze w 1922 roku KotarbiDski replikowaB Borowskiemu w artykule pt. Odpowiedz.12 Na wspomnienie zasBuguje tu tak|e polemika Cze|owskiego i Wiegnera,13 która co prawda nie wpisuje si bezpo[rednio w omawiany spór, ale problematyk o niego zahacza. Wspomnienia warte s równie| gBosy Chwistka,14 Janiszewskiego15 i Walfisza.16 Kolejny ruch w sporze nale|aB do nominalistów. Najpierw Le[niewski sformuBowaB w 1927 roku dowód przeciw istnieniu przedmiotów ogólnych sformuBowany w oparciu o jzyk ontologii. Z kolei KotarbiDski, w swoim podstawowym dziele z 1929 roku pt. Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk, zestawiB trzy argumentacje przeciw istnieniu powszechników.17 Dziwnym zbiegiem okoliczno[ci dowód Le[niewskiego nie staB si przedmiotem sporu. Natomiast argumentacje KotarbiDskiego spotkaBy si z natychmiastow reakcj. Najpierw pojawiBa si niepochlebna recenzja, pióra filozofa krakowskiego, WBadysBawa GoBembskiego, który w artykule pt. Krytyka reizmu z 193018 próbowaB - [rodkami nie zawsze dopuszczalnymi ze wzgldu na zasady uczciwo[ci intelektualnej - zdyskredytowa koncepcj KotarbiDskiego jako swego rodzaju »rewolt antyfilozoficzn«. W tym samym roku pojawia si rzeczowa krytyka reizmu ze strony Kazimierza Ajdukiewicza. Ajdukiewicz w trzech artykuBach: Reizm,19 W sprawie uniwersaliów20 i W obronie uniwersaliów21 poddaje analizie nie tylko koncepcje reistyczne KotarbiDskiego, ale tak|e jego rozumowania nominalistyczne. Reizm krytykowaB równie| Ingarden.22 Jeszcze w 1938 roku Innocenty BocheDski wystpiB z rekonstrukcj koncepcji uniwersaliów u [w. Tomasza z Akwinu. Jego praca pt. Powszechniki jako tre[ci cech w filozofii [w. Tomasza z Akwinu23 byBa wszak|e nie tylko rekonstrukcj my[li [redniowiecznego filozofa, lecz tak|e nieco spóznion krytyk nominalizmu Le[niewskiego i KotarbiDskiego. W tym samym czasie (1936-1938) Aukasiewicz polemizowaB z ks. Jakubisiakiem, odpierajc jego niesBuszne zarzuty o nominalizm.24 8 Zob. M. Borowski, O przedmiotach fizycznych, psychicznych, idealnych i fikcyjnych, "Przegld Filozoficzny" 24 1921, s. 139-163. 9 Zob. T. KotarbiDski, Sprawa istnienia przedmiotów idealnych, [w:] Ksiga Pamitkowa ku uczczeniu 25-letniej dziaBalno[ci nauczycielskiej na katedrze filozofii w Uniwersytecie Lwowskim Kazimierza Twardowskiego, Lwów 1921, s. 149-170. 10 Zob. M. Borowski, W sprawie istnienia przedmiotów idealnych, "Przegld Filozoficzny" 24 (1922), s. 491-505. 11 Zob. R. Ingarden, W sprawie istnienia przedmiotów idealnych, [w:] tego|, Z filozoficznych podstaw logiki, Warszawa 1972, s. 483-507. 12 Zob. T. KotarbiDski, Odpowiedz, "Przegld Filozoficzny" 1922, s. 535-540. 13 Por. T. Cze|owski, Kilka uwag o uogólnianiu i o przedmiotach poj ogólnych, "Przegld Filozoficzny" 29 (1926), s. 195-199 oraz A. Wiegner, Przedmioty poj ogólnych, "Przegld Filozoficzny" 30 (1927), s. 211-213. 14 Zob. L. Chwistek, Trzy odczyty, odnoszce si do pojcia istnienia, "Przegld Filozoficzny" (1917), s. 122-151. 15 Zob. Z. Janiszewski, O realizmie i idealizmie w matematyce, "Przegld Filozoficzny" (1916), s. 161-170. 16 Zob. M. Walfisz, Na podstawie jakiego stosunku Bczymy przedmioty rzeczywiste w klasy?, "Przegld Filozoficzny" 28 (1925), s. 291-292. 17 Por. T. KotarbiDski, Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk, Wyd. III, PWN, Warszawa 1986, s. 44. 18 Por. WB. GoBembski, Krytyka reizmu, "Kwartalnik Filozoficzny" 8 (1930), s. 255-274. 19 Zob. K. Ajdukiewicz, Reizm. Studium krytyczne: Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk Tadeusza KotarbiDskiego, "Przegld Filozoficzny" 33/1-2 (1930), s. 140-160. 20 Zob. K. Ajdukiewicz, W obronie uniwersaliów, "Przegld Filozoficzny" (1932), s. 40b-41b. 21 Zob. K. Ajdukiewicz, W sprawie uniwersaliów, "Przegld Filozoficzny" 37 (1934), s. 219-234. 22 Por. R. Ingarden, Vom formalen Aufbau des individuellen Gegenstandes, "Studia Philosophica" I (1935), s. 29-106. 23 Zob. J. M. BocheDski, Powszechniki jako tre[ci cech w filozofii [w. Tomasza z Akwinu, "Przegld Filozoficzny" 41 (1938), s. 136-149. 24 Por. Aukasiewicz J., Logistyka a filozofia, "Przegld Filozoficzny" 39 (1936), 115-131 oraz tego|, W obronie logistyki, "Studia Gnesnensia" 15 (1937), s. 22 oraz A. Jakubisiak, Od zakresu do tre[ci, Biblioteka "Drogi", t. 7, Warszawa 1936. 2 Po II wojnie [wiatowej mo|na byBo zaobserwowa echa sporu przedwojennego. SprowadzaBy si one z jednej strony do prób rekonstrukcji reizmu, które pozwoliByby na uchylenie zarzutów Ajdukiewicza, z drugiej za[ próbowaBy upora si z nominalizmem Le[niewskiego. PojawiBy si formalne rekonstrukcje jego argumentacji. Na uwag zasBuguj tu nastpujce pozycje: CzesBawa Lejewskiego O dramatycznej fazie rozwojowej pansomatyzmu KotarbiDskiego 25, Henryka Hi|a O rzeczach26, Janiny KotarbiDskiej KBopoty z istnieniem 27, Petera Simonsa Nominalism in Poland28 oraz Barry ego Smitha The Phases of Reism29. Problematyk uniwersaliów poruszali Goodman i Quine,30 Cze|owski,31 BocheDski,32 Luschei33 i Küng34. Próby rekonstrukcji formalnych argumentacji Le[niewskiego znalez mo|na u nastpujcych autorów: Luschei,35 Waragai,36 Rygalski,37 Prakel,38 WoleDski.39 Posta Le[niewskiego jest dla sporu o powszechniki w Szkole Lwowsko-Warszawskiej o tyle wa|na, |e zdecydowana wikszo[ gBosów zarówno polemicznych wobec nominalizmu, jak i jego krytyków, bazowaBo na pomysBach Le[niewskiego z 1911 roku. Definicj przedmiotu ogólnego oraz pierwsz argumentacj przejB KotarbiDski. SobociDski, w li[cie do BocheDskiego z 27 lutego 1956 roku twierdzi, |e druga argumentacja Le[niewskiego jest ontologiczn wersj wywodów z 1911 roku. Mo|na zaryzykowa twierdzenie, |e sporu o powszechniki w Szkole Lwowsko-Warszawskiej nie byBoby w takim ksztaBcie i znaczeniu bez osoby Le[niewskiego  byB on swoistym koBem zamachowym tego sporu, cho polemikom oddawaB si przewa|nie KotarbiDski, a nie Le[niewski, który obmy[liB antyplatoDsk argumentacj. Cz[ II. Argumentacja z 1911 roku WedBug Le[niewskiego,  przedmiotem ogólnym wzgldem pewnej grupy przedmiotów indywidualnych jest przedmiot, który mo|e posiada tylko takie cechy, które s wspólne wszystkim odpowiadajcym mu przedmiotom indywidualnym; je|eli jakakolwiek cecha jest cech nie wszystkich, a tylko niektórych przedmiotów indywidualnych pewnej grupy, w takim razie nie mo|e posiada tej cechy odpowiadajcy danej grupie przedmiotów indywidualnych przedmiot ogólny . Argumentacja przebiega nastpujco. Dla ka|dego przedmiotu x1, x2, x3, ..., xn nale|cego do jakiej[ grupy przedmiotów (zbioru) X odpowiadajcych przedmiotowi ogólnemu Xo mo|na znalez tak cech P, która nie jest im wszystkim wspólna; dajmy na to, |e przysBuguje ona wyBcznie 25 Zob. Cz. Lejewski, On the Dramatic Stage in the Development of KotarbiDski s Pansomatism (published in: Weingartner/Morscher, eds., Ontologie und Logik, Dunker&Humblot, Berlin 1979). Tekst polski: Cz. Lejewski, O dramatycznej fazie rozwojowej pansomatyzmu KotarbiDskiego, tBum. J. Tdziagolska, Filozofia Nauki II 1994 1(5), s. 23-36. 26 Zob. H. Hi|, O rzeczach, [w:] Fragmenty filozoficzne. Seria II. Ksiga pamitkowa ku uczczeniu czterdziestolecia pracy nauczycielskiej w Uniwersytecie Warszawskim profesora Tadeusza KotarbiDskiego, PWN, Warszawa 1959, s. 20. 27 Zob. J. KotarbiDska, KBopoty z istnieniem, [w:] Fragmenty filozoficzne. Seria III. Ksiga Pamitkowa ku czci Tadeusza KotarbiDskiego w 80-t rocznic urodzin, PWN, Warszawa 1967, s. 129-146. 28 Zob. P. Simons, Nominalism in Poland, [in:] Polish Scientific Philosophy: The Lvov-Warsaw School, (eds.) F. Coniglione, R. Poli, J. Wolenski, Rodopi, Amsterdam-Atlanta 1993, (PoznaD Studies in the Philosophy of the Sciences and the Humanities, vol. 28), s. 207-231. 29 Zob. B. Smith, On the Phases of Reism, [w:] KotarbiDski: Logic, Semantics and Ontology, (ed.) J. WoleDski, Kluwer, Dordrecht 1990, s. 137-183. 30 Zob. N. Goodman, W. v O. Quine, Steps toward a Constructive Nominalism, "Journal of Symbolic Logic" 1947 Vol. 12 nr 4, pp. 105-122. 31 Zob. T. Cze|owski, Czy wspóBczesna logika jest nominalistyczna?, [w:] tego|, Odczyty filozoficzne, Wyd. TNwT, ToruD 1958, s. 75-76. 32 Zob. J. M. BocheDski, The Problem of Universals, [w:] The Problem of Universals, J. M. BocheDski, A. Church, N. Goodman (eds.) Notre Dame Press, Notre Dame 1956, s. 33-54. Zob. tak|e tego|, Zagadnienie powszechników, tBum. T. Baszniak, [w:] tego|, Logika i filozofia. Wybór pism, oprac. J. Parys, PWN, Warszawa 1993, s. 79-105. 33 Zob. E. Luschei, The Logical Systems of Le[niewski, North-Holland, Amsterdam 1962. 34 Zob. G. Küng, Ontologie und logistische Analyse der Sprache. Eine Untersuchung zur zeitgenössischen Universaliendiskussion, Springer- Verlag, Wien 1963. 35 Zob. E. Luschei, The Logical Systems..., s. 308-310. 36 Zob. T. Waragai, Le[niewski on General Objects, "Journal of Gakugei", Tokushima University (Social Science) 29 (1980), s. 19-22. T. Waragai, Le[niewski s Refutation of General Object on the Basis of Ontology, "Journal of Gakugei", Tokushima University (Social Science) 30 (1981), s. 49-54. 37 Zob. A. Rygalski, Le[niewski i Ingarden o uniwersaliach. Na marginesie pewnego dowodu, [w:] Filozofia/Logika: Filozofia Logiczna, (red.) J. Perzanowski, A. Pietruszczak, C. Groszka, Wyd. Uniwersytetu M. Kopernika, ToruD 1995, s. 207-216. 38 Zob. J. M. Prakel, A Lesniewiskian Re-examination of Goodman's Nominalistic Rejection, "Topoi" 2 n. 1 (1983), s.87-97. 39 Zob. J. WoleDski, SzkoBa Lwowsko-Warszawska w polemikach, Warszawa 1997, s. 59-65. 3 przedmiotowi x1, za[ nie przysBuguje pozostaBym przedmiotom ze zbioru X. Z okre[lenia przedmiotu Xo wynika, i| przedmiot ten nie mo|e posiada cechy P. Przedmiot indywidualny x1, posiadajcy cech P, nie posiada cechy nieposiadania cechy P. Gdyby bowiem j posiadaB, byBby przedmiotem sprzecznym. Cecha nieposiadania cechy P - podobnie jak cecha P - nie jest cech wspóln wszystkich przedmiotów indywidualnych nale|cych do zbioru X (nie posiada jej np. przedmiot x1, który posiada cech P). Przedmiot ogólny Xo nie posiada ani cechy P, gdy| nie jest ona cech wspóln przedmiotów indywidualnych ze zbioru X, ani te| cechy nieposiadania cechy P, która równie| nie jest wspólna wspomnianym przedmiotom. Je|eli przedmiot ogólny Xo nie posiada cechy P, to posiada on cech nieposiadania cechy P, jednak na mocy okre[lenia przedmiotu ogólnego - Xo nie posiada cechy nieposiadania cechy P. Zatem posiada on cech nieposiadania cechy P i zarazem nie posiada on cechy nieposiadania cechy P. Je|eli przedmiot Xo nie posiada cechy nieposiadania cechy P, to posiada on cech P, jednak|e na mocy okre[lenia przedmiotu Xo nie posiada on cechy P. Zatem przedmiot Xo posiada cech P i zarazem nie posiada cechy P. W obu wypadkach uzyskujemy sprzeczno[.40 Zatem |aden przedmiot nie jest przedmiotem Xo, musiaBby on bowiem by przedmiotem sprzecznym. Krytyk powy|szej argumentacji mo|na przeprowadzi w dwóch kierunkach. Mo|na, po pierwsze, wykaza nieadekwatno[ definicji przedmiotu ogólnego. Po drugie za[, mo|na zakwestionowa stosowalno[ ontologicznej zasady wyBczonego [rodka do przedmiotów ogólnych. Biorc pod uwag definicj przedmiotu ogólnego, wskaza mo|na na nastpujce trudno[ci: a) termin  cecha wspólna jest terminem wieloznacznym; b) wtpliwe jest u|ycie przez Le[niewskiego powiedzenia  ...tylko... w powy|szej definicji (Le[niewski niesBusznie przypisuje ukut przez siebie definicj Twardowskiemu41); c) nie wykazano, |e przysBugiwanie cech przedmiotowi ogólnemu jest takie samo, jak przysBugiwanie cech przedmiotowi indywidualnemu. Znaczenie terminu cecha wspólna u Le[niewskiego nie jest wyja[nione. Posiadanie przez dwa lub wicej przedmiotów indywidualnych jakiej[ cechy wspólnej jest wysoce zagadkowe. Czy takie przedmioty indywidualne posiadaj t sam (numerycznie i jako[ciowo) cech, czy te| posiadaj tak sam cech (jako[ciowo, ale nie numerycznie)? Narzucaj si tu co najmniej trzy interpretacje: jedna teoriomnogo[ciowa i dwie mereologiczne. Po pierwsze, przez wyra|enie  Cecha P jest cech wspóln jakich[ przedmiotów x i y mo|na rozumie my[l, |e przedmioty x i y nale| do tego samego zbioru P ("P"x,y:{(x`"y) ’! [P jest cech wspóln przedmiotom x i y a" x " P '" y " P]}). Graficznie mo|na to przedstawi nastpujco: Po drugie, wspomniane wyra|enie mo|na rozumie, jako  posiadanie cz[ci wspólnej P przez przedmioty x i y . Graficznie: 40 Por. wywód Le[niewskiego:  Chcc udowodni tezy, |e |aden przedmiot nie jest  przedmiotem ogólnym , posBu| si rozumowaniem apagogicznym; zaBo|, |e jakikolwiek przedmiot Pk jest przedmiotem  ogólnym , odpowiadajcym przedmiotom  indywidualnym - P 1, P 2, P 3, ... P n; dla ka|dego przedmiotu  indywidualnego P k mo|na zawsze znalez jak[ cech ck, która nie jest wspólna wszystkim przedmiotom  indywidualnym - P 1, P 2, P 3, ... P n; na podstawie podanych wy|ej wyja[nieD -  przedmiot ogólny Pk nie posiada cechy ck (I: przedmiot  indywidualny P k, posiadajcy cech ck, nie posiada cechy nieposiadania cechy ck, gdyby bowiem posiadaB cech nieposiadania cechy ck, t. j. gdyby byB nie posiadajcym cechy ck, to byBby przedmiotem sprzecznym, albowiem byBby przedmiotem, posiadajcym cech ck, a zarazem nie posiadajcym cechy ck; cecha nieposiadania cechy ck nie jest wspóln wszystkim przedmiotom  indywidualnym - P 1, P 2, P 3 ... P k, albowiem przedmiot  indywidualny P k posiada cech ck; przedmiot  ogólny Pk nie posiada wic równie| i cechy nieposiadania cechy ck, czyli nie jest nie posiadajcy cechy ck, czyli jest posiadajcy cech ck, czyli posiada cech ck (II); porównujc tezy (I) i (II), widzimy, |e zaBo|enie, i| jakikolwiek przedmiot Pk jest  przedmiotem ogólnym , prowadzi do sprzeczno[ci, albowiem z zaBo|enia tego wynika, |e przedmiot ten nie posiada cechy ck (I), a jednocze[nie, |e posiada cech ck (II); wniosek std, i| zaBo|enie, |e jakikolwiek przedmiot jest  przedmiotem ogólnym , jest zaBo|eniem faBszywym. Zdaje mi si, |e przeprowadzone przeze mnie rozumowanie jest dowodem tezy, i| |aden przedmiot nie jest przedmiotem  ogólnym  . St. Le[niewski, Próba dowodu ontologicznej zasady sprzeczno[ci, "Filozofia Nauki" II (1994) 2(6), s. 141. 41 Por. K. Twardowski, Zur Lehre vom Inhalt und Gegenstand der Vorstellungen. Eine psychologische Untersuchung, Wien 1894, s. 102- 111. W pracy tej trudno jest doszuka si definicji przedmiotu ogólnego, któr Le[niewski przypisuje Twardowskiemu. 4 "P"x,y:{P jest cech wspóln x i y a" P = x )" y}42. Po trzecie wreszcie, mieliby[my takie rozumienie wspomnianego wyra|enia, przy którym przysBugiwanie cechy wspólnej P przedmiotom x i y pojmowaBoby si jako »przecinanie si« przedmiotów x i y z obiektem P (pewn mereologiczn caBo[ci). Odpowiednio: "P"x,y:{P jest cech wspóln x i y a" [P )" x `" " '" P )" y `" "]} Mo|na mniema, i| termin  cecha wspólna nie posiada dla rozwa|anych tu kwestii jakiego[ zasadniczego znaczenia. Moim jednak zdaniem ujednoznacznienie tego terminu mogBoby przyczyni si znacznie do gBbszego »wniknicia« w ewentualn natur powszechnika w [wietle definicji Le[niewskiego. Problemem jest interpretacja wyra|enia  mo|e posiada tylko takie cechy, które s wspólne wszystkim odpowiadajcym mu przedmiotom indywidualnym , przede wszystkim za[ odpowiednia interpretacja wyrazu  tylko . ZwracaB na to uwag Ingarden w swojej pózniejszej polemice z KotarbiDskim.43 Otó| powiedzenie, |e przedmiot ogólny mo|e posiada tylko takie cechy, które s wspólne wszystkim odpowiadajcym mu przedmiotom indywidualnym, mo|e by rozumiane na dwa nastpujce sposoby: a) przedmiot ogólny posiada tylko cechy wspólne przedmiotów indywidualnych (nie posiada on |adnych innych cech); b) przedmiot ogólny posiada tylko takie cechy przedmiotów indywidualnych, które s im wspólne (poza tym przedmiot ogólny posiada te| jakie[ inne cechy). Odpowiednia interpretacja ma niebagatelne znaczenie dla rozwa|enia problemu, czy do przedmiotów ogólnych nale|y stosowa ontologiczn zasad wyBczonego [rodka. Nasuwa si równie| podejrzenie, |e przysBugiwanie cech przedmiotowi ogólnemu jest czym innym, ni| przysBugiwanie ich przedmiotowi indywidualnemu. U Le[niewskiego natomiast oba rodzaje przysBugiwania cech s uto|samione. Gdyby jednak jasno odró|ni oba rodzaje i zastosowa do nich ró|ne sposoby predykcji,44 wtedy argumentacja Le[niewskiego utraciBaby swój walor. BBdno[ okre[lenia przedmiotu Op mo|na wykaza na innej jeszcze drodze. ZaBó|my, |e istniej dwa przedmioty indywidualne P1 i P2. ZaBó|my ponadto, |e pierwszy z nich, czyli P1, posiada n cech, natomiast drugi - P2 - n + m cech. Nie przesdzamy tu, czy symbole n i m denotuj skoDczone, czy te| nieskoDczone zbiory cech; wiemy tylko, |e zbiory te wyczerpuj caBe uposa|enie ontyczne wspomnianych przedmiotów. Przedmiot ogólny Op{P1,P2} wzgldem przedmiotów P1 i P2 - zgodnie z 41 W miejscu tym mo|e powsta dwuznaczno[ u|ycia symboli predykatów oraz staBych teorii zbiorów. Przyjmijmy na chwil, |e du|e litery symbolizuj zbiory, maBe za[ indywidua, przy czym zgódzmy si na tak daleki »liberalizm«, by zaakceptowa np. przecinanie si jakiego[ zbioru i indywiduum (patrz: »liberalizm« ontologiczny N. Goodmana). 43 Por. R. Ingarden, W sprawie istnienia przedmiotów idealnych, [w:] tego|, Z filozoficznych podstaw logiki, PWN, Warszawa 1972, s. 492-497. 44 Takie rozwizanie proponuje wspóBcze[nie E. N. Zalta. Por. tego|, , Further Explanation of the Distinction Underlying the Theory, [w:] tego|, The Theory of Abstract Objects, [w:] Internet: "http://mally.stanford.edu/distinction.html". Zalta wprowadza tam termin  encoding , u|ywajc go w zwizku z odró|nieniem dwóch typów predykcji, a mianowicie predykcji zwykBej (x exemplifies F) oraz predykcji inkodujcej, determinujcej (x encodes F, F determiniert x). Inkodowanie jest  jego zdaniem  sposobem orzekania o przedmiotach ogólnych jakich[ cech. Pisze on:  Logika inkodowania rozszerza logik pierwszego rzdu, poniewa| jest z ni spójna i ponadto zakBada wszystkie prawa logiki klasycznej. Na przykBad, przyjmuje, |e dla ka|dego przedmiotu x i dla ka|dej wBasno[ci F albo wBasno[ F przysBuguje przedmiotowi x, albo przysBuguje mu nagacja F. Jednak zasada ta traci swój walor dla inkodowania. Na przykBad, nie jest okre[lone czy Sherlock Holmes posiada pieprzyk na swojej lewej nodze. Tak wic teoria pozwala nam stwierdzi, |e zarówno Holmes nie inkoduje wBasno[ci posiadania pieprzyka na swojej lewej nodze, jak i to, |e Holmes nie inkoduje wBasno[ci nieposiadania pieprzyka na swojej lewej nodze [...]. 5 okre[leniem Lesniewskiego - bdzie posiadaB tylko cechy wspólne przedmiotom P1 i P2. Zatem przedmiot Op{P1, P2} bdzie posiadaB n cech. Skoro tak, to przedmiot Op{P1, P2} - na podstawie zasady ekstensjonalno[ci - bdzie przedmiotem identycznym z przedmiotem P1, który równie| posiada n cech, czyli bdzie przedmiotem indywidualnym. Je|eli chodzi o sam argumentacj Le[niewskiego, to mo|na w niej wskaza nastpujce, sBabe punkty: a) czyni si w niej nieuzasadniony u|ytku z terminu  cecha posiadania cechy ; b) stosuje si bez ograniczeD ontologiczn zasad wyBczonego [rodka do przedmiotów ogólnych. Termin  cecha posiadania cechy jest przez Le[niewskiego nadu|ywany. Mo|na to Batwo wykaza. Przyjmijmy nastpujce rozró|nienie: raz mówiBoby si, |e jaki[ przedmiot posiada jak[ cech Õ, drugi raz - |e posiada on cech posiadania cechy Õ (nazwijmy j 5!). Gdyby przyj nastpujce twierdzenie: (1) "x"Õ [Õ(x) ’!5!(x)], czyli uzna, |e dla dowolnego przedmiotu zachodzi prawidBowo[, |e ilekro przedmiot ten posiada = jak[ cech Õ, to posiada on równie| cech 5! posiadania cechy Õ, przy czym 5! = [»x:Õ(x)].45 = = def Wydaje si, |e trzeba byBoby przyj równie| prawidBowo[ odwrotn, mianowicie twierdzenie, |e ilekro dowolny przedmiot posiada cech 5! posiadania cechy Õ, to posiada on tym samym cech Õ. (2) "x"5! [5!(x) ’! Õ(x)] Na podstawie tych dwóch twierdzeD mo|na uzyska twierdzenie nastpujce: (3) "x [Õ(x) a" 5!(x)] Oto dowód: (1*) "x"Õ [Õ(x) ’!5!(x)] zaB. (2*) "x"5! [5!(x) ’! Õ(x)] zaB. (3*) "Õ [Õ(x) ’!5!(x)] opuszcz. " w (1*) (4*) Õ(x) ’!5!(x) opuszcz. " w (3*) (5*) "5! [5!(x) ’! Õ(x)] opuszcz. " w (2*) (6*) 5!(x) ’! Õ(x) opuszcz. " w (5*) (7*) Õ(x) a" 5!(x)[(p’!q)'"(q’!p)]’!(pa"q) do (4*) i (6*) "x [Õ(x) a" 5!(x)] doBcz. " w (7*) qed. Je[li zatem otrzymujemy twierdzenie o równozakresowo[ci wBasno[ci, to z kolei - na podstawie ontologicznej tezy ekstensjonalno[ci dla cech - mo|na udowodni tez nastpujc: (4) Õ =5! Oto dowód: 45 Powy|sz definicj mo|na odczytywa nastpujco:  by posiadajcym cech5! posiadania cechy Õ to tyle, co  by takim x, |e x posiada cech Õ . 6 (1*) "x[P(x) a" Q(x)] ’! P = Q teza ekstensjonalizmu (2*) "x [Õ(x) a" 5!(x)] teza równozakresowo[ci cech (3*) [P(x) a" Q(x)] ’! P = Q opuszcz. " w (1*) (4*) Õ(x) a" 5!(x) opuszcz. " w (2*) (5*) [Õ(x) a" 5!(x)] ’! Õ = 5! RP do (3*) P/Õ; Q/5! Õ = 5! modus ponens do (5*) i (4*) qed. Dowody te pokazuj ostatecznie, |e posiadanie posiadania cechy nie jest niczym innym, jak tylko posiadaniem cechy. W zwizku z tym równie| i nieposiadanie posiadania jakiej[ cechy jest po prostu nieposiadaniem tej cechy. Nie ma wic powodu godzi si, na robienie u|ytku dowodowego z terminu, który po dokBadniejszym przyjrzeniu si okazuje si mie dokBadnie t sam denotacj, któr posiada termin, nie nadajcy si na podbudow dowodu Le[niewskiego. Stosowalno[ ontologicznej zasady wyBczonego [rodka do przedmiotów ogólnych kwestionowali ju| Aukasiewicz i Ingarden.46 Aukasiewicz pisaB:  [...]Wezmy natomiast pod uwag przedmiot "kolumna w ogóle" bez |adnego bli|szego okre[lenia. I o tym przedmiocie mo|na orzec szereg sdów prawdziwych lub faBszywych. [...] Ale czy taki sd: "Kolumna jest spi|owa" nale|y uwa|a za prawdziwy czy te| za faBszywy? Jedne kolumny s spi|owe, inne za[ nie; "kolumna w ogóle" nie jest pod tym wzgldem okre[lona. Dlatego tej cechy nie mo|na jej ani przyzna, ani odmówi, a sd: "Kolumna jest spi|owa" nie jest ani prawdziwy, ani faBszywy .[...] Przyjmuj tu na razie pogld Meinonga. Zachodzi jednak kwestia czy nie nale|aBoby przecie| sdów tego rodzaju, jak "Kolumna jest spi|owa", "Kolumna nie jest spi|owa", "Trójkt jest równoboczny", "Trójkt nie jest równoboczny" itp. - uwa|a za faBszywe? Kwestia ta pozostaje w zwizku z zasad wyBczonego [rodka, która stanowi, jak wiadomo, pendant do zasady sprzeczno[ci. - Gdyby wspomniane sdy nale|aBo uwa|a za faBszywe, to znamieniem przedmiotów niezupeBnych [podkre[l. - M. G.] byBoby niepodpadanie ich pod zasad wyBczonego [rodka .47 I dalej:  [...] zachodzi wtpliwo[, czy pod zasad wyBczonego [rodka podpadaj przedmioty ogólne, jak trójkt w ogóle, czBowiek w ogóle itd. Zdaje si bowiem, |e przedmioty te s okre[lone tylko ze wzgldu na cechy istotne przyporzdkowanych indywiduów, nie za[ ze wzgldu na ich cechy przypadkowe. Np. trójkt w ogóle jest wprawdzie okre[lony ze wzgldu na ilo[ boków, bo cecha ta jest istotna dla wszystkich trójktów, nie jest jednak okre[lony ze wzgldu na cechy przypadkowe równoboczno[ci i nierównoboczno[ci, skutkiem czego oba sdy: "Trójkt jest równoboczny" i "Trójkt nie jest równoboczny", zdaj si by faBszywe[...] .48 WedBug Aukasiewicza przedmioty ogólne s przedmiotami niezupeBnymi, czyli takimi, |e nie dla ka|dej dowolnej cechy, jakiej by[my nie wzili, jest tak, |e cecha ta przedmiotom tym przysBuguje, bdz nie przysBuguje. Do przedmiotów niezupeBnych nie mo|na stosowa ontologicznej zasady wyBczonego [rodka. Stosowalno[ tej zasady wobec przedmiotów ogólnych kwestionuje równie| Zalta, przy czym opiera si tu nie na niezupeBno[ci abstraktów, lecz na innej - ni| w przypadku indywiduów  predykcji.49 Cz[ III. Argumentacja z 1927 roku Argumentacja Le[niewskiego zbudowana jest w postaci zBo|onego dowodu zaBo|eniowego poni|szych twierdzeD: (1) Je|eli X jest przedmiotem ogólnym wzgldem przedmiotów a oraz przedmiot X jest czym[ i przedmiot Y jest przedmiotem a, to przedmiot Y jest tym, czym jest przedmiot b [zaBo|enie]; 46 Zob. R. Ingarden, W sprawie istnienia przedmiotów idealnych, [w:] tego|, Z filozoficznych podstaw logiki, Warszawa 1972, s. 483-507 47 Zob. J. Aukasiewicz, O zasadzie sprzeczno[ci u Arystotelesa, Kraków 1910, s. 113. Kwestii zakresu stosowalno[ci zasady sprzeczno[ci do przedmiotów niezupeBnych po[wicone s dalsze strony cytowanego tu dzieBa, mianowicie strony 114-131. 48 Zob. J. Aukasiewicz, O zasadzie wyBczonego [rodka, "Przegld Filozoficzny" XIII 1910, s. 373. 49 Por. E. N. Zalta, The Theory of Abstract Objects, [w:] Internet: "http://mally.stanford.edu/theory.html". 7 (2) Je|eli X jest przedmiotem ogólnym wzgldem przedmiotów a i przedmiot X jest ró|ny od przedmiotu Z oraz Z jest przedmiotem a, to Z jest ró|ne od Z [teza wynikajca z (1)]; (3) Je|eli X jest przedmiotem ogólnym wzgldem przedmiotów a i przedmiot X jest identyczny z przedmiotem Z oraz przedmiot Y jest przedmiotem a, to Y jest identyczne z Z [teza wynikajca z (1)]; (4) Je|eli X jest przedmiotem ogólnym wzgldem przedmiotów a i przedmiot Z jest przedmiotem a, to X jest identyczne z Z [z (2)]; (5) Je|eli X jest przedmiotem ogólnym wzgldem przedmiotów a i przedmiot Z jest przedmiotem a oraz przedmiot Y jest przedmiotem a, to przedmiot X jest identyczny z przedmiotem Z i przedmiot Y jest przedmiotem a [z (4)]; (6) Je|eli X jest przedmiotem ogólnym wzgldem przedmiotów a i przedmioty Y i Z s przedmiotami a, to przedmiot Y jest identyczny z przedmiotem Z [z (5) i (3)]; (7) (Je|eli istniej przynajmniej dwa ró|ne przedmioty a, to) nie istnieje przedmiot ogólny wzgldem przedmiotów a [z (6)].50 Rekonstrukcja formalna dowodu pochodzi od B. SobociDskiego i zawarta jest w li[cie do J. M. BocheDskiego z dnia 27 lutego 1956 roku51. Oto ona. Aksjomat Ontologii (Ax): (Ax) "X,Y {{(XµY) a" "Z (ZµX) '" "ZU {[(ZµX) '" (UµX)] ’! (ZµU)} '" "Z [(ZµX) ’! (ZµY)]}} Definicje: (D1) "X,Y [(X=Y) a" (XµY) '" (YµX)] 50 Tekst Le[niewskiego:  Ustp pracy p. t. "Krytyka logicznej zasady wyBczonego [rodka" [...] po[wiciBem krytyce koncepcji  przedmiotów ogólnych [...]. Stwierdzajc w tym ustpie, |e "bez wzgldu na ksztaBty konkretne, które przyjmuj u tych lub innych my[licieli  przedmioty ogólne , wystpujce w ró|nych systemach bdz to jako  pojcia w znaczeniu staro|ytnego lub »[redniowiecznego« »realizmu«, bdz - jako  idee ogólne Locke a lub  przedmioty przedstawieD ogólnych prof. Twardowskiego, bdz znowu| - jako istniejce »poza czasem« przedmioty »idealne« Husserla, - przedmioty te posiadaj u zajmujcych si nimi autorów pewn jedn charakterystyczn wBa[ciwo[; wBa[ciwo[ ta polega na tym, |e przedmiot, który jest rzekomo  przedmiotem ogólnym wzgldem pewnej grupy przedmiotów  indywidualnych , mo|e posiada tylko takie cechy, które s wspólne wszystkim odpowiadajcym mu przedmiotom  indywidualnym (str. 319), staraBem si wykaza, |e "|aden przedmiot nie jest przedmiotem  ogólnym " (str. 320). W czasie, gdy ustp ten pisaBem, wierzyBem, i| istniej na [wiecie tak zwane cechy i tak zwane stosunki, jako dwa specjalne rodzaje przedmiotów, i nie odczuwaBem |adnych skrupuBów przy posBugiwaniu si wyrazami  cecha i  stosunek . Obecnie nie wierz ju| od dawna w istnienie przedmiotów, bdcych stosunkami, nic mnie bowiem nie skBania do wierzenia w istnienie takich przedmiotów [...], wyrazami za[  cecha i  stosunek staram si w sytuacjach o cokolwiek «delikatniejszym» charakterze nie posBugiwa bez stosowania ró|nych daleko idcych ostro|no[ci i omówieD. Nie mam dzi[ tak|e skBonno[ci - wobec mo|liwo[ci rozmaitych nieporozumieD interpretacyjnych - do przypisywania tych lub innych pogldów w sprawie  przedmiotów ogólnych tym lub innym z autorów, wymienionych w ustpie wy|ej przytoczonym. Pragn tu atoli stwierdzi, nawizujc do tego ustpu, a majc na wzgldzie tych wszystkich, którzy by w zwizku ze znaczeniem, jakie by nadawali wyra|eniom typu  przedmiot ogólny wzgldem przedmiotów a , mieli skBonno[ do stwierdzania zdania  je|eli X jest przedmiotem ogólnym wzgldem przedmiotów a, X jest b, oraz Y jest a, to Y jest b , |e zdanie to pociga za sob zdanie  je|eli istniej przynajmniej dwa ró|ne a, to nie istnieje przedmiot ogólny wzgldem przedmiotów a zgodnie ze schematem nastpujcym: (1) je|eli X jest przedmiotem ogólnym wzgldem przedmiotów a, X jest b, oraz Y jest a, to Y jest b;[zaBo|enie] z (1) wynika, |e: (2) je|eli X jest przedmiotem ogólnym wzgldem przedmiotów a, X jest ró|ne od Z, oraz Z jest a, to Z jest ró|ne od Z, oraz: (3) je|eli X jest przedmiotem ogólnym wzgldem przedmiotów a, X jest identyczne z Z, oraz Y jest a, to Y jest identyczne z Z; z (2) wypada, i|: (4) je|eli X jest przedmiotem ogólnym wzgldem przedmiotów a, oraz Z jest a, to X jest identyczne z Z; z (4) za[, |e: (5) je|eli X jest przedmiotem ogólnym wzgldem przedmiotów a, Z jest a, oraz Y jest a, to (X jest przedmiotem ogólnym wzgldem przedmiotów a, X jest identyczne z Z, oraz Y jest a); z (5) i (3) wypada, i|: (6) je|eli X jest przedmiotem ogólnym wzgldem przedmiotów a, Z jest a, Y oraz jest a, to Y jest identyczne z Z, z (6) za[, |e, (7) je|eli istniej przynajmniej dwa ró|ne a, to nie istnieje przedmiot ogólny wzgldem przedmiotów a. (Schemat ten zachowaBby mutatis mutandis walor, gdyby si zamiast wyra|eD typu  przedmiot ogólny wzgldem przedmiotów a u|ywaBo w sposób analogiczny wyra|eD jakich[ innych typów, np. wyra|eD typu  przedmiot ogólny a lub wyra|eD typu  przedmiot pojcia ogólnego a ). Twierdzenie swoje traktuj jako rezultat ostro|nego sformuBowania tendencji teoretycznych, tkwicych ju| mniej wicej explicite w argumentacjach przeciwników ró|nego rodzaju »uniwersaliów« w rozmaitych fazach »sporu« o nie. Gdyby kto[ stanB na stanowisku, |e twierdzenie to jest twierdzeniem banalnym, mógBbym si na sw obron powoBa na okoliczno[, |e jednak przedstawiciele »filozofii« broni niestety nazbyt czsto stanowisk niezgodnych z twierdzeniami banalnymi . St. Le[niewski, O podstawach matematyki I, "Przegld Filozoficzny" 30 (1927), s. 183-184. 51 Rekonstrukcj powy|sz - z nielicznymi poprawkami - przytaczam za J. WoleDskim. Por. J. WoleDski, SzkoBa Lwowsko-Warszawska w polemikach, Warszawa 1997, s. 59-65, oraz za kopi wspomnianego listu SobociDskiego do BocheDskiego, u|yczon mi przez prof. J. J. Jadackiego. 8 (D2) "X,Y [(XµX) '" (YµY) '" <"(X=Y)] a" (X`"Y) (D3) "X,Y {[(XµX) '" (X=Y)] a" [Xµ idem)#Y*#]} (D4) "X,Y {[(XµX) '" (X`"Y)] a" [Xµ dif)#Y*#]} Twierdzenia: (T1) "X,a [(Xµa) ’! (XµX)] (T2) "X <"(X`"X) ZaBo|enie: "Y,Z {[(Yµa) '" (Zµa)] '" <"(Y=Z)} Argumentacja: (1) "X,Y,b {[(XµG)#a*#) '" (Xµb) '" (Yµa)] ’! Yµb} (2) "X,Z {[(XµG)#a*#) '" (X`"Z) '" (Zµa)] ’! (Z`"Z)} (3) "X,Y,Z {[(XµG)#a*#) '" (X=Z) '" (Yµa)] ’! (Y=Z)} (4) "X,Z {[(XµG)#a*#) '" (Zµa)] ’! (X=Z)} (5) "X,Z,Y {[(XµG)#a*#) '" (Zµa) '" (Yµa)] ’! [(XµG)#a*#) '" (X=Z) '" (Yµa)]} (6) "X,Y,Z {[(XµG)#a*#) '" (Zµa) '" (Yµa)] ’! (Y=Z)} (7) "X <"[XµG)#a*#] Twierdzenie (2) uzyskuje si z twierdzenia (1) w nastpujcy sposób (mo|emy przy tym - co wolno nam uczyni - nie uwzgldnia symboli kwantyfikatorów): "X,Z {[(XµG)#a*#) '" (X`"Z) '" (Zµa)] ’! (Z`"Z)} (1*) XµG)#a*# zaB. (2*) X`"Z zaB. (3*) Zµa zaB. (4*) XµX (T1), (1*) (5*) X µ dif)#Z*# (D4), (4*), (2*) (6*) Z µ dif)#Z*# (1), Y/Z, b/dif)#Z*#, (1*), (5*), (3*) Z`"Z (D4), (6*) Krok  (6*) ’! Z`"Z jest najwa|niejszy w powy|szym dowodzie; pokazuje on bowiem zwizek pomidzy twierdzeniem (1) a twierdzeniem (2). Oto dowód twierdzenia (3): "X,Y,Z {[(XµG)#a*#) '" (X=Z) '" (Yµa)] ’! (Y=Z)} (1*) XµG)#a*# zaB. (2*) X=Z zaB. (3*) Yµa zaB. (4*) XµX (T1), (1*) (5*) X µ idem)#Z*# (D3), (4*), (2*) (6*) Y µ idem)#Z*# (1), b/idem)#Z*#, (1*), (5*), (3*) Y=Z (D3), (6*) Równie| twierdzenie (3) wynika z twierdzenia (1), co pokazuje krok (6*) powy|szego dowodu. Nastpnie mo|na zrekonstruowa dowód twierdzenia (4): "X,Z {[(XµG)#a*#) '" (Zµa)] ’! (X=Z)} (1*) XµG)#a*# zaB. (2*) Zµa zaB. (3*) <"(X`"Z) (2), (T2), X/Z, (1*), (2*) (4*) XµX (T1), (1*) (5*) ZµZ (T1), (2*) X=Z (D2), Y/Z, (3*), (4*), (5*) Dowód twierdzenia (5): "X,Z,Y {[(XµG)#a*#) '" (Zµa) '" (Yµa)] ’! [(XµG)#a*#) '" (X=Z) '" (Yµa)]} 9 (1*) XµG)#a*# zaB. (2*) (Zµa)zaB. (3*) (Yµa)zaB. (XµG)#a*#) '" (X=Z) '" (Yµa) (4), (1*), (2*), (3*) Dowód twierdzenia (6): "X,Y,Z {[(XµG)#a*#) '" (Zµa) '" (Yµa)] ’! (Y=Z)} (1*) XµG)#a*# zaB. (2*) (Zµa)zaB. (3*) (Yµa)zaB. (4*) X=Z (5), (1*), (2*), (3*) Y=Z (3), (1*), (4*), (3*) Twierdzenie (7) mo|na udowodni nie wprost w nastpujcy sposób: (1*) "Y,Z {[(Yµa) '" (Zµa)] '" <"(Y=Z)} zaB. (2*) "X,Y,Z {[(XµG)#a*#) '" (Zµa) '" (Yµa)] ’! (Y=Z)} zaB. (6) (3*) "X XµG)#a*# z. d. n. wprost (4*) [(Bµa) '" (Cµa)] '" <"(B=C)O" w (1*) (5*) AµG)#a*# O" w (3*) (6*) Bµa OK w (4*) (7*) Cµa OK w (4*) (8*) <"(B=C)OK w (4*) (9*) [(XµG)#a*#) '" (Zµa) '" (Yµa)] ’! (Y=Z)O" w (2*) (10*) [(AµG)#a*#) '" (Cµa) '" (Bµa)] ’! (B=C) X/A; Z/C; Y/B w (9*) (11*) (AµG)#a*#) '" (Cµa) '" (Bµa) DK w (5*), (7*) i (6*) (12*) B=C modus ponens w (10*) i (11*) sprzecz. (8*) i (12*) Poniewa| twierdzenie sprzeczne z (7), czyli zaBo|one nie wprost twierdzenie  "X XµG)#a*# , prowadzi do sprzeczno[ci, zatem prawdziwe musi by twierdzenie (7), czyli  "X <"[XµG)#a*#] . Na to, |e dowód Le[niewskiego ma ograniczone znaczenie wskazaB SobiciDski:  Rozumowanie Le[niewskiego nie prowadzi wcale do wniosku, |e powszechniki jako takie nie istniej (Przyznawali to Le[niewski i KotarbiDski w rozmowach ze mn). Stwierdza ono jedynie, |e teoria powszechników, w której obowizywaBoby zaBo|enie (1)[...] jest sprzeczna. Nie wiem, czy jakie[ osBabienie jakich[ przesBanek zaBo|enia (1) istnieje, które nie prowadziBoby przynajmniej do paradoksalnych wniosków. Dodanie intuicyjnej wydawaBoby si przesBanki: ""v{[vµ )#a*# ’!<" µa)}" " µ )# *# ’!<" µ " µG)# *#]’!<"(vµ " µ )# *# ’!<" µ (np. powszechnik kota nie jest kotem) daje paradoksaln tez. 52 SobociDskiemu - jak si wydaje - chodziBo o to, |e wprowadzenie do zaBo|eD dowodu nieistnienia powszechników wspomnianego wy|ej twierdzenia, prowadziBoby do sprzeczno[ci. Aby przeprowadzi dowód, |e wprowadzenie od systemu tez uznanych twierdzenia " µ )# *# ’!<" µ  "v{[vµ )#a*# ’!<" µa)} prowadzi do sprzeczno[ci, nale|y to twierdzenie u|y jako poprzednik " µG)# *#]’!<"(vµ " µ )# *# ’!<" µ dowodzonego w dowodzie wprost twierdzenia nastpujcego: <"{"X[(X µ G)# *# ’! <" µ " µ )# *# ’! <" µ " µ )#a*#) ’! <"(X µ a)] ’! "X,Y,b {[(XµG)#a*#) '" (Xµb) '" (Yµa)] ’! Yµb}} " µ )# *# ’! <" µ Bez symboli kwantyfikatorów: <"{[(X µ G)# *#) ’! <" µ µ )# *# ’! <" µ µ )#a*# ’! <"(X µ a)] ’! {[(XµG)#a*#) '" (Xµb) '" (Yµa)] ’! Yµb}} µ )# *# ’! <" µ (1*) <"{[(X µ G)#a*#) ’! <"(X µ a)] ’! {[(XµG)#a*#) '" (Xµb) '" (Yµa)] ’! Yµb}} zaB. (2*) {[(X µ G)#a*#) ’! <"(X µ a)] '" <"{[(XµG)#a*#) '" (Xµb) '" (Yµa)] ’! Yµb} (1*) (3*) [(X µ G)#a*#) ’! <"(X µ a)] OK w (2*) (4*) <"{[(XµG)#a*#) '" (Xµb) '" (Yµa)] ’! Yµb}OK w (2*) 52 Powtarzam za J. WoleDskim. Por. J. WoleDski, SzkoBa Lwowsko-Warszawska w polemikach, Warszawa 1997, s. 63. 10 (5*) XµG)#a*# '" Xµb '" Yµa '" <"(Yµb) <"’! a"  '"<" w (4*) (6*) YµG)#a*# '" Yµb '" Yµa '" <"(Yµb) RP w (5*) X/Y (7*) YµG)#a*# OK w (6*) (8*) Yµb OK w (6*) (9*) Yµa OK w (6*) (10*) <"(Yµb)OK w (6*) sprzeczno[ w (8*) i (10*) Zatem nale|y uzna twierdzenie: [(X µ G)#a*#) ’! <"(X µ a)] ’! {[(XµG)#a*#) '" (Xµb) '" (Yµa)] ’! Yµb}, ale ono równie| prowadzi do sprzeczno[ci w zaBo|eniowym dowodzie: (1*) [(X µ G)#a*#) ’! <"(X µ a)] zaB. (2*) [(XµG)#a*#) '" (Xµb) '" (Yµa)] zaB. (3*) [(Y µ G)#b*#) ’! <"(Y µ b)] RP do (1*) X/Y, a/b (4*) [(YµG)#b*#) '" (Yµb) '" (Yµb)] RP do (2*) X/Y, a/b (5*) YµG)#b*# OK w (4*) (6*) <"(Y µ b) modus ponens do (3*) i (5*) Yµb OK w (4*); sprzeczno[ z (6*) 11

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
OKWPPK Zbrojenie przeciwskurczowe obliczenia zalecenia konstr w bud powszechnym
Thaumasyt – Część 1 Droga do powszechnie przyjętego zrozumienia
Niesteroidowe leki przeciwzapalne 2
czym sa przeciwutleniacze
przeciekajÄ…cy dach
Fuzje i przejęcia wykład fuzje przeciek
przeciwdepresyjny
62 FOR ostrzega Wprowadzenie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania może być niezgodne z Konstytu
lektury powszechne
Borges Powszechna historia nikczemności
7 antybiotyki niesklasyfikowane i leki przeciwgruźlicze
romantyzm w literaturze powszechnej goethe, byron (5)
RP 2026 Czytanie w szkole powszechnej

więcej podobnych podstron