plik


ÿþP S Y C H O L O G I A P R A C Y ZagroÝenia psychospo"eczne na stanowisku nauczyciela ocena ryzyka zawodowego Psychospo"eczna charakterystyka stanowiska pracy Nauczyciel to osoba prowadzàca prac´ dydaktyczno-wychowawczà w szko"ach na róÝnym szczeblu oÊwiaty, przede wszystkim w szko"ach podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimna- zjalnych. Nauczyciel, wykonujàc zadania dydaktyczne, przekazuje uczniom wiedz´ w ramach okreÊlonego programu nauczania z danego przedmiotu. Niekiedy wykorzystuje pomoce naukowe, które mogà byç pomocne dla uczniów w zrozumieniu wyk"adanych zagadnie’. Na- uczyciel sam decyduje o sposobie prowadzenia zaj´ç, jedynym ograniczeniem w tym zakre- sie jest program nauczania. Do standardowych zada’ nauczyciela naleÝy takÝe ocena uczniów w zakresie ich post´pów w nauce. Oprócz pracy dydaktycznej nauczyciel realizuje teÝ zada- nia pedagogiczne. Do obowiàzków tych naleÝy nie tylko dzia"alnoÊç wychowawcza wÊród uczniów, ale takÝe wspó"praca z rodzicami, psychologiem i pedagogiem szkolnym. Praca nauczyciela jest okresowo nadzorowana i z mocy prawa podlega okresowej ocenie. Ocena taka jest dokonywana przed awansem, a takÝe kaÝdorazowo na wniosek samego na- uczyciela, dyrektora szko"y lub organu sprawujàcego nadzór nad szko"à. Nauczyciel pracuje przede wszystkim na terenie placówki, w której jest zatrudniony. Zaj´- cia z niektórych przedmiotów mogà byç wprawdzie prowadzone poza szko"à, jednak sà to ra- czej sytuacje wyjàtkowe. Praca nauczyciela wiàÝe si´ z ha"asem i ponadprzeci´tnym wysi"kiem Ocena ryzyka zawodowego wyni- g"osowym, a takÝe z ekspozycjà na urazy wynikajàce z aktywnoÊci fizycznej uczniów podczas kajàcego z psychospo"ecznych za- przerw (i czasem w klasie). Nauczyciel powinien byç zatem w dobrej ogólnej kondycji fizycz- groÝe’ na stanowisku nauczyciela nej, mieç dobry wzrok, s"uch, koordynacj´ oraz przede wszystkim sprawny aparat g"osowy. wykonana zosta"a metodà wskaê- Nauczyciel pracuje w sta"ych godzinach okreÊlonych planem lekcji. Tygodniowy czas pra- nikowà RISK SCORE, w której po- cy nie moÝe przekroczyç 40 godzin. W ramach tych 40 godzin nauczyciel obowiàzany jest re- ziom ryzyka szacuje si´ w oparciu alizowaç zaj´cia dydaktyczne (min. 18 godzin), wychowawcze i opieku’cze, prowadzone bez- o trzy elementy, tj. ekspozycj´ na poÊrednio z uczniami lub wychowankami oraz inne czynnoÊci wynikajàce z zada’ statutowych zagroÝenie (E), prawdopodobie’- szko"y, a takÝe zaj´cia i czynnoÊci zwiàzane z przygotowaniem si´ do zaj´ç, samokszta"ceniem stwo wystàpienia zdarzenia (P) i doskonaleniem zawodowym. Nauczyciele korzystajà z wi´kszej niÝ inne grupy zawodowe iloÊci urlopu wypoczynkowego, jednak w wi´kszoÊci przypadków urlop ten moÝe byç wyko- oraz moÝliwe skutki zdarzenia (S), rzystany jedynie w okresie trwania ferii zimowych lub wakacji letnich. wed"ug zasad przedstawionych W zawodzie nauczyciela, poza wymogami formalnymi zwiàzanymi z wykszta"ceniem kie- w Ramce nr 1. Podstawà do ana- runkowym i pedagogicznym, kluczowe sà umiej´tnoÊci interpersonalne oraz spo"eczne. Od- lizy czynników stresogennych na nosi si´ to szczególnie do umiej´tnoÊci nawiàzywania kontaktu, a takÝe otwartoÊci na pro- stanowisku pracy by"y dane o psy- blemy innych, szczególnie m"odzieÝy. Istotne w tym zawodzie sà równieÝ takie umiej´tnoÊci, chospo"ecznych warunkach pracy jak samokontrola, opanowanie, cierpliwoÊç, zdolnoÊç logicznego myÊlenia, spostrzegawczoÊç, nauczycieli uzyskane od 480 osób podzielnoÊç uwagi, doskona"e zdolnoÊci werbalne, w tym umiej´tnoÊç jasnego formu"owania na podstawie kwestionariusza Psy- wypowiedzi i dostosowania komunikatu do poziomu intelektualnego uczniów. Przy ocenie 1 chospo"ecznych Warunków Pracy uczniów nieodzowny jest obiektywizm. oraz obiektywna ocena cech pra- NaleÝy teÝ zauwaÝyç, Ýe nauczyciel jest zawodem zaufania publicznego. Oznacza to, Ýe oso- cy dokonana w oparciu o Kwe- ba, która wykonuje ten zawód podlega ponadprzeci´tnej presji oczekiwa’ spo"ecznych i po- 2 winna spe"niaç najwyÝsze standardy etyczne i moralne, takÝe w Ýyciu prywatnym. stionariusz do oceny cech pracy . Psychospo"eczne czynniki szkodliwe i uciàÝliwe na stanowisku: Skutki zagroÝe’ oceniane by"y  relatywnie wysokie wymagania intelektualne  wysokie kwalifikacje, zdolnoÊci twórcze, z uwzgl´dnieniem w"aÊciwoÊci szybkie podejmowanie decyzji, planowanie na ca"y rok szkolny z góry, czasami rozwiàzywa- dzia"ania stresu na organizm nie bardzo trudnych problemów wychowawczych, cz"owieka, tj. kumulowania si´  wymagana sta"a, pe"na sprawnoÊç psychofizyczna  wymagany dobry wzrok i s"uch, pa- obciàÝenia oraz zróÝnicowania lu- mi´ç, zdolnoÊç koncentracji uwagi, koordynacja wzrokowo-ruchowa, sta"e obciàÝenie g"osu, dzi pod wzgl´dem ujawnianych  narzucony plan pracy (iloÊç i rozk"ad godzin dydaktycznych), reakcji na stres.  ha"as i harmider. 50 praca i zdrowie P S Y C H O L O G I A P R A C Y Karta informacji o zagroÝeniach psychospo"ecznych na stanowisku nauczyciela èród"o zagroÝenia Ârodki ochrony Czynniki zagraÝajàce MoÝliwe skutki zagroÝe’ (sytuacje zagraÝajàce) przed zagroÝeniami 1. PrzeciàÝenie  przeciàÝenie iloÊciowe pracà, w zaleÝnoÊci od ekspozycji i zasobów  przestrzeganie limitu liczby go- iloÊciowe pracà zbyt duÝo pracy do wykonania jednostki (odpornoÊci i umiej´tnoÊci dzin pracy i pozostawienie czasu (okresowo  np. klasówki se- radzenia sobie, a takÝe zdolnoÊci rege- na takie obowiàzki, jak np. przygo- mestralne) neracyjnych) wystàpiç mogà: towanie si´ do zaj´ç, sprawdzanie  narzucone tempo pracy (pra- a) zaburzenia somatyczne, jak: prac domowych etc. ca zgodnie z rytmem dzwonka  bezsennoÊç  ograniczanie liczebnoÊci klas w ce- szkolnego)  migreny lu zminimalizowania odchyle’  zaskakiwanie zadaniami (ko-  obniÝenie odpornoÊci organizmu wzrostu iloÊci pracy pod koniec se- niecznoÊç reagowania na bie- (os"abienie, zwi´kszona podatnoÊç mestru oraz zmniejszenia iloÊci Ýàco na zachowanie uczniów na infekcje, szczególnie stany zapal- nag"ych zada’ wychowawczych zarówno w szkole, jak i poza ne gard"a i strun g"osowych) wynikajàcych z temperamentu nià)  zaburzenia metabolizmu i choroby i zachowania uczniów uk"adu trawiennego  promowanie takich systemów oce-  zaburzenia gospodarki hormonalnej ny post´pów uczniów, które niwe-  choroby naczyniowe: lowa"yby zjawisko zwi´kszonej ilo- Ï% nadciÊnienie t´tnicze Êci pracy pod koniec semestru Ï% choroba wie’cowa (np. cz´stsze kartkówki z mniej- Ï% zawa" serca szej iloÊci materia"u zamiast du- Ï% udar mózgu Ýych sprawdzianów okresowych)  przeciàÝenie uk"adu mi´Êniowo-szk- ieletowego 2. PrzeciàÝenie jakoÊciowe  zbyt liczne klasy  zwi´kszona podatnoÊç na choroby  szczególna troska o jakoÊç doboru kadry pracà  odst´pstwa od harmonogramu nowotworowe (np. przez wzmoÝone  ograniczenie liczebnoÊci klas czasu pracy (np. koniecznoÊç palenie tytoniu) zast´pstw za chorych kole- b) zaburzenia natury psychicznej, jak:  zapewnienie opieki medycznej (szczególnie laryngologiczno-fo- gów),  deficyty poznawcze, w tym obniÝenie  przeciàÝenie gard"a koncentracji uwagi i k"opoty z pa- niatrycznej)  zapewnienie szkole’ z zakresu hi-  odpowiedzialnoÊç za bezpie- mi´cià cze’stwo uczniów  podniesienie poziomu agresji, draÝli- gieny g"osu, prawid"owej emisji oraz profilaktyki zaburze’ g"osu  ekspozycja na negatywne woÊç emocje innych osób (np. agre-  nerwice (zaburzenia odÝywiania, ob-  szkolenia z zakresu rozwoju oso- bowoÊci: asertywnoÊci, komunika- sja ze strony uczniów, nieza- sesje, kompulsje, fobie) cji, rozwiàzywania konfliktów oraz dowolenie rodziców)  depresje, technik radzenia sobie ze stre-  t"umienie w"asnych emocji  alkoholizm, sem  okresowo powtarzane  dylematy moralne  narkomania (w tym lekomania),  wypalenie zawodowe (wyczerpanie emocjonalne, depersonalizacja, utra- ta satysfakcji z pracy), 3. NiedociàÝenie  monotonia wynikajàca z prze-  róÝnorodnoÊç stosowanych me- jakoÊciowe kazywania uczniom tego sa- tod dydaktycznych, mego zakresu materia"u  rozwijanie zdolnoÊci twórczego myÊlenia  okresowe szkolenia w tym zakresie 4. PrzeciàÝenie roli  koniecznoÊç godzenia sprzecz-  dba"oÊç o adekwatnoÊç liczby go- nych interesów dzin dydaktycznych do zakresu ma-  koniecznoÊç sta"ego podpo- teria"u, jaki jest do zrealizowania rzàdkowywania osobistych wy-  szkolenia z zakresu rozwoju oso- borów wymaganiom roli zawo- bowoÊci: asertywnoÊci, rozwiàzy- dowej wania konfliktów oraz technik ra- dzenia sobie ze stresem  okreso- wo powtarzane 5. Fizyczne warunki pracy  ha"as  opieka medyczna  harmider  rygorystyczne przestrzeganie okresowych bada’ lekarskich 6. Ograniczony zakres  brak wp"ywu na fizyczne wa-  w miar´ moÝliwoÊci uwzgl´dnia- kontroli nad pracà runki pracy nie osobistych moÝliwoÊci i prefe-  brak wp"ywu na organizacj´ rencji nauczycieli przy ustalaniu pracy, np. na plan lekcji i roz- planu pracy  wczeÊniejsze lub mieszczenie okienek póêniejsze zaczynanie i ko’czenie pracy, rozmieszczenie okienek etc. 7. Ograniczone wsparcie  brak potrzebnych pomocy dy-  w miar´ moÝliwoÊci uwzgl´dnia- daktycznych nie osobistych moÝliwoÊci i prefe-  niski prestiÝ zawodu. rencji nauczycieli przy ustalaniu planu pracy  wczeÊniejsze lub póêniejsze zaczynanie i ko’czenie pracy, rozmieszczenie okienek etc. praca i zdrowie 51 P S Y C H O L O G I A P R A C Y Oszacowanie wielkoÊci ryzyka wynikajàcego z zagroÝe’ psychospo"ecznych na stanowisku: nauczyciel RYZYKO KO¡COWE ZagroÝenie Ekspozycja Prawdopodobie’stwo Ryzyko MoÝliwe skutki (po zastosowaniu /rodzaj ryzyka na czynniki zagraÝajàce zdarzenia poczàtkowe Êrodków ochrony) Skrajne przeciàÝenie Bardzo duÝe Cz´sta Ma"o Istotne S=15 E=6 (Êmierç na skutek (jedna ofiara (codzienna) prawdopodobne, Rp=90 P= 0,5 przeciàÝenia pracà) Êmiertelna) E=6 moÝliwe R=45 S=15 P=1 Ma"e Potrzebna okresowa kontrola warunków pracy Chroniczne DuÝe Cz´sta Praktycznie Istotne S=7 E=6 przeciàÝenie (powaÝna (ci´Ýkie (codzienna) moÝliwe Rp=126 P=1 choroba somatyczna uszkodzenie cia"a) E=6 P=3 R=42 Ma"e lub psychiczna) S=7 Potrzebna okresowa kontrola warunków pracy Ârednie Cz´sta Bardzo Istotne S=3 E=6 P=3 PrzeciàÝenie (absencja) (codzienna) prawdopodobne Rp=108 R=54 okresowe (lÝejsze S=3 E=6 P=10 Ma"e dolegliwoÊci somatyczne Potrzebna okresowa lub zaburzenia stanu kontrola warunków pracy psychicznego) Uwagi ko’cowe Ryzyko zawodowe jest zawsze ÊciÊle zwià- zane z konkretnym Êrodowiskiem pracy. Ta- kie samo stanowisko, ale w róÝnych warun- kach pracy, moÝe si´ róÝniç poziomem ryzy- ka. Dla przyk"adu, inne b´dà warunki pracy nauczyciela pracujàcego z siedmioletnimi dzieçmi w ramach nauczania poczàtkowego, a inne nauczyciela np. biologii czy chemii w liceum. W przypadku nauczycieli istotne róÝnice b´dà teÝ wynikaç z samego miejsca zatrudnie- nia  inne warunki psycho- spo"eczne panujà w biednej Nauczyciele i przepe"nionej uczniami korzystajà szkole publicznej, a inne z wi´kszej niÝ inne w prywatnej placówce, gdzie grupy zawodowe nie ma problemów z bazà materialnà i liczebnoÊç klas iloÊci urlopu, wynosi 15 osób. Dlatego do- jednak konujàc oceny ryzyka, nale- w wi´kszoÊci Ýy zawsze braç pod uwag´ przypadków urlop konkretne warunki pracy. Szacujàc stopie’ szkód, ten moÝe byç przyjmuje si´ zawsze moÝli- wykorzystany we najwi´ksze skutki. Dla jedynie w okresie stresu zawodowego naj- trwania ferii wi´kszym moÝliwym, a jed- noczeÊnie prawdopodob- lub wakacji letnich nym skutkiem jest Êmierç cz"owieka. Szacujàc praw- dopodobie’stwo wystàpienia skutków, warto przeanalizowaç równieÝ histori´ absencji chorobowych pracowników oraz wziàç pod uwag´ warunki pracy, w których te absencje wystàpi"y. Po wiedz´ moÝna teÝ si´gnàç do wyników bada’ naukowych prowadzonych w zakresie zwiàzków stresu z róÝnego rodza- ju chorobami, a takÝe do danych statystycz- nych o wypadkach przy pracy i chorobach za- wodowych. 52 praca i zdrowie P S Y C H O L O G I A P R A C Y Prawid"owe szacowanie ryzyka wynikajà- Ramka nr 1 cego ze stresu zawodowego z wykorzysta- niem metody Risk Score wymaga przyj´cia METODA RISK SCORE jest jakoÊciowà, wskaênikowà metodà oceny ryzyka, w której nast´pujàcych za"oÝe’: ryzyko szacowane jest oddzielnie dla kaÝdego zidentyfikowanego zagroÝenia. Poziom ry- czynniki zagraÝajàce i sytuacje zagroÝe- zyka (R) oznaczany jest przez iloczyn wag przyporzàdkowanych potencjalnym skutkom nia sà w istocie elementami zwyk"ej, co- zdarzenia (S), ekspozycji na zagroÝenie (E) i prawdopodobie’stwu zaistnienia okreÊlone- dziennej pracy, go zdarzenia (P), zgodnie z poniÝszym wzorem: skutki muszà uwzgl´dniaç kumulatyw- nà w"aÊciwoÊç stresu, stàd okreÊlanie ich od- dzielnie dla kaÝdego czynnika zagraÝajàcego R = S x E x P, gdzie: nie jest moÝliwe; oceniaç je zatem naleÝy "àcznie dla wszystkich wyst´pujàcych czynni- ków zagraÝajàcych, S  potencjalne skutki to Êrednia arytmetyczna oceny strat ludzkich i materialnych rzeczywistym zagroÝeniem dla pracow- nika jest ryzyko utraty zdrowia, a wi´c szaco- WartoÊç Strata Straty ludzkie Straty materialne wanie ryzyka odbywaç si´ powinno na pozio- mie zdarze’ szkodliwych, 100 powaÝna katastrofa wiele ofiar Êmiertelnych ponad 30 mln PLN ze wzgl´du na róÝnice prawdopodo- 40 katastrofa kilka ofiar Êmiertelnych 10-30 mln PLN bie’stwa wystàpienia okreÊlonych skutków 15 bardzo duÝa ofiara Êmiertelna 300 tys.-1 mln PLN zdrowotnych konieczne jest oddzielne szaco- wanie okreÊlonych rodzajów ryzyka utraty 7 duÝa ci´Ýkie uszkodzenie cia"a 30-300 tys. PLN zdrowia wskutek stresu. 3 Êrednia absencja 3-30 tys. PLN Przyj´cie tych za"oÝe’ pozwala zdefinio- 1 ma"a udzielenie pierwszej pomocy poniÝej 3 tys. PLN waç zagroÝenia jako: E  czas ekspozycji oddzia"ywania szkodliwych czynników na pracownika przeciàÝenie okresowe, powodujàce wzgl´dnie lÝejsze dolegliwoÊci somatyczne lub zaburzenia stanu psychicznego, których WartoÊç Oddzia"ywanie skutkiem jest krótkotrwa"a absencja, przeciàÝenie chroniczne, niosàce ryzy- 10 sta"e ko powaÝnej choroby somatycznej (np. cho- 6 cz´ste (codzienne) roba wrzodowa, nadciÊnienie t´tnicze, cho- 3 sporadyczne (raz na tydzie’) roba wie’cowa) lub powaÝne zachwianie sta- nu psychicznego (depresja, nerwica), skut- 2 okazjonalne (raz na miesiàc) kujàce jednorazowà absencjà d"uÝszà niÝ 28 1 minimalne (kilka razy rocznie) dni albo absencjà powtarzalnà, 0,5 znikome (raz do roku) skrajne przeciàÝenie organizmu, niosà- ce ryzyko wystàpienia choroby zagraÝajàcej P  prawdopodobie’stwo wystàpienia zagroÝenia dla pracownika Ýyciu (np. udar mózgu, zawa" serca, nag"e za- trzymanie kràÝenia) albo trwa"ej choroby WartoÊç ZagroÝenie Szansa psychicznej, skutkujàce Êmiercià lub nie- zdolnoÊcià do pracy. 10 bardzo prawdopodobne 50 proc. (1 na 2) W"aÊciwe oszacowanie poziomu ryzyka 6 ca"kiem moÝliwe 10 proc. (1 na 10) wynikajàcego z tych zagroÝe’ wymaga tak- 3 praktycznie moÝliwe 1 proc. (1 na 100) Ýe uprzedniej, szczegó"owej analizy czynni- ków zagraÝajàcych (tj. przeciàÝenie iloÊcio- 1 ma"o prawdopodobne, moÝliwe 0,1 proc. (1 na 1000) we i jakoÊciowe, niedociàÝenie, konflikto- 0,5 tylko sporadycznie moÝliwe 0,01 proc. (1 na 10 000) woÊç, warunki fizyczne, poziom kontroli, 0,2 moÝliwe do pomyÊlenia 0,001 proc. (1 na 100 000) poziom wsparcia) oraz sytuacji zagraÝajà- 0,1 tylko teoretycznie moÝliwe 0,0001 proc. (1 na 1 000 000) cych, b´dàcych êród"em tych czynników na danym stanowisku w konkretnych warun- R  ryzyko zawodowe, wartoÊç liczbowa kach pracy. Katarzyna Orlak menadÝer i psycholog, Stowarzyszenie Zdrowa Praca WartoÊç R Kategorie ryzyka Dzia"anie zapobiegawcze Konsultacja: Liliana Gudalewicz R=<20 pomijalne wskazana kontrola g"ówny specjalista bhp, firma LIWAX 20<R<70 ma"e potrzebna kontrola 1 70<R<200 istotne potrzebna poprawa CieÊlak R., Widerszal-Bazyl M., Psychospo"eczne Warunki Pracy. Normy. Klucz do kwestionariusza., 200<R<400 duÝe potrzebna natychmiastowa poprawa CIOP, Warszawa, 2000 2 R>400 bardzo duÝe wskazane wstrzymanie pracy Dudek B., Waszkowska M., Merecz D., Hanke W., Ochrona Zdrowia pracowników przed skutkami èród"o: Romanowska-S"omka I., S"omka A., Poradnik Ocena ryzyka zawodowego w zak"a- stresu zawodowego, Instytut Medycyny Pracy im. dach s"uÝby zdrowia, Stowarzyszenie Inspektorów Sanitarnych RP, Wroc"aw 2001, s. 34-35 Prof. J. Nofera, ¸ódê, 2004 praca i zdrowie 53

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy nauczyciela wychowania fizycznego
Mechanizmy władzy w biznesie Psychologia na wysokim stanowisku
instrukcja bhp na stanowisku operator koparko ladowarki
Instrukcja bhp na stanowisku pracownika obsługującego maszynę szwalniczą
instrukcja bhp na stanowisku dzwigowego
instrukcja bhp na stanowisku monter plyt k g
Książka szkolenia wstępnego na stanowisku pracy
instrukcja bhp na stanowisku tynkarza
instrukcja bhp na stanowisku tokarz
Ćw 7(Badanie hamulców na stanowisku rolkowym)
instrukcja bhp na stanowisku rewident taboru kolejowego na bocznicy kolejowej

więcej podobnych podstron