Nurty. Kategoria: Polski Zakres: Pozytywizm Tytu³: Nurty. Dodano: 1999.08.17 Pozytywizm - nurt skonkretyzowany przez Augusta Comte'a w dziele "Kurs filozofii pozy-tywnej". Pozytywny - znaczy realny - zaprzeczaj±cy wszystkiemu co cudowne, u¿yteczny - s³u¿±cy konkretnym dzia³aniom, ¶cis³y i wzglêdny. Pogl±d odrzuca³ dotychczasow± filozofiê - uznawa³ j± za nienaukow± - przedmiotem dociekañ by³y fakty oczywiste. Scientyzm - pogl±d, wed³ug którego prawdziw± i uzasadnion± wiedzê o ¶wiecie mo¿na uzy-skaæ przez poznanie naukowe. Na tym pod³o¿u rodz± siê: socjologia i psychologia. £±czy siê on z empiryzmem Davida Hume'a a odchodzi od metafizycznych nurtów filozofii oraz religii. Ewolucjonizm - kierunek inspirowany teori± ewolucji Darwina, której g³ównym za³o¿eniem jest zmienno¶æ i postêpowo¶æ rozwoju rzeczywisto¶ci. Herbert Spencer uwa¿a³, i¿ s± to proce-sy ci±g³e, stopniowe i jednokierunkowe, dotycz± zarówno ca³ej ludzko¶ci jak i danych spo³e-czeñstw. Hipolit Taine - na kulturê maj± wp³yw wydarzenia dziejowe. Ewolucjonizm poszu-kiwa³ prawid³owo¶ci rozwoju. Utylitaryzm - o¶wieceniowy pogl±d rozwiniêty przez Johna Stuarta Milla. Istnia³a propor-cjonalno¶æ miêdzy szczê¶ciem jednostki, a ogó³u. Najwiêkszymi warto¶ciami by³y: kult pracy, tolerancja, liberalizm i demokratyzm. Miar± przydatno¶ci cz³owieka sta³ siê wk³ad w rozwój spo³eczno-gospodarczy. Literaturê cechowa³a tendencyjno¶æ - podporz±dkowanie warto¶ciom dydaktycznym. Pó¼niej pojawi³ siê realizm krytyczny. Agnostycyzm - negowa³ mo¿liwo¶æ poznania ¶wiata i praw nim rz±dz±cych - szczególnie istoty bytu i zjawisk o charakterze metafizycznym - nie mo¿na by³o okre¶liæ ich celowo¶ci. Pogl±d sprzyja³ postawom areligijnym i indyferentym. Realizm - Powie¶æ wykszta³ci³a nurt "wielki", "dojrza³y", "krytyczny". Stworzony zosta³ przez Honore Balzaca. Przedstawicielami polskimi byli E. Orzeszkowa, H. Sienkiewicz, B. Prus. G³ównym za³o¿eniem realizmu jest prawdziwe ukazanie rzeczywisto¶ci; codziennego ¿ycia cz³owieka, jego ¶rodowiska, a tak¿e praw rz±dz±cych ¶wiatem. Literaturê powinno ce-chowaæ nastawienie poznawcze oparte na rzetelno¶ci i do¶wiadczeniu, prawdopodobieñstwo wizji ¶wiata przedstawionego, dobór postaci i sytuacji reprezentatywnych dla ¶rodowiska uka-zanego w powie¶ci oraz d±¿enie do uszczególnienia i indywidualizacji obrazu. Realizacji tych za³o¿eñ sprzyja³ jêzyk utworu, w którym dominuj± formy komunikatywne i potoczne. Reali¶ci byli przekonani o mo¿liwo¶ci poznania ¶wiata. Narrator jest wszechwiedz±cy, obdarzony mo-ralnym autorytetem, czêsto ukryty za ¶wiatem przedstawionym. Literatura dotyczy problema-tyki wspó³czesnej, spo³eczno-obyczajowej, psychologicznej, historycznej. Przyk³adem powie¶ci z literatury powszechnej jest "Ojciec Goriot" Balzaca. Ukazuje ona so-cjologiczny obraz Pary¿a i tragediê ojca, który wszystko po¶wiêci³ karierze swych córek - Anastazji i Delfiny. One za¶ nie przysz³y nawet na jego pogrzeb. Umieraj±c, powiedzia³, i¿ "pieni±dz daje wszystko nawet dzieci". Akcja toczy siê w pensjonacie pani Vauquer. Mieszka³ tam ubogi szlachcic Eugeniusz Rastignac. Pocz±tkowo marzy³ o zawodzie prawnika, pó¼niej chcia³ zrobiæ karierê w¶ród arystokracji i liczy³ na protekcjê Delfiny de Nucingen. Tajemniczy zbrodniarz Vautrin jest zbuntowany, pe³en pogardy dla rzeczywisto¶ci. Twierdzi, ¿e powodze-nie zapewniaj± mu spryt, przebieg³o¶æ i brak skrupu³ów - tak chce zniszczyæ ¶wiat. Naturalizm - powsta³ we Francji, twórcami byli Emil Zola autor powie¶ci "Germinal", "Powie¶æ eksperymentalna", Guy de Maupassant i twórcy skupieni wokó³ "Grupy Medanu". Zola domaga³ siê "naukowo¶ci" literatury, która mia³a polegaæ na zachowaniu obiektywizmu w przedstawianiu ¶wiata bez skrêpowania zakazami moralnymi. Na jego pogl±dy wywar³a wp³yw teoria ewolucji Darwina; motywacja biologiczna. Dlatego te¿ rzeczywisto¶æ w utwo-rach naturalistycznych jest pesymistyczna - ¶wiatem rz±dz± kapitalistyczne prawa, spo³eczeñ-stwo cechuje bezwglêdna walka i przemoc, a jednostkê - popêd i instynkt. Powie¶æ mia³a byæ studium socjologicznym, a pisarz - fotografem, obserwatorem (podawaæ fakty) i eksperymen-tatorem (ukazaæ, ¿e ich nastêpstwo determinuj± ró¿ne czynniki - zale¿no¶ci spo³eczne, przyro-da). Narrator tylko ukazuje, nie komentuje; nie ocenia zdarzeñ i bohaterów. Uczucia wyra¿ane s± poprzez rozbudowany dialog. Literatura dotyczy problematyki ¿ycia miejskiego warstw przeciwnych arystokracji. Autor: Nieznany