plik


ÿþJest to stal, w której oprócz wgla wystpuj inne dodatki stopowe o zawarto[ci od kilku do nawet kilkudziesiciu procent, zmieniajce w znaczny sposób charakterystyki stali. Dodatki stopowe dodaje si by: " podnie[ hartowno[ stali " uzyska wiksz wytrzymaBo[ stali " zmieni pewne wBa[ciwo[ci fizyczne i chemiczne stali Stale stopowe s stalami u|ywanymi przewa|nie w przemy[le maszynowym i s przeznaczone na budow elementów o wysokich obci|eniach. Stale te dzieli si na stale do nawglania, do ulepszania cieplnego, do azotowania, stale spr|ynowe( resorowe), stale specjalne nierdzewne i kwasoodporne oraz |arowytrzymaBe. Dodatki stopowe oraz obróbka cieplna wpBywaj na osignicie odpowiednich wBasno[ci fizycznych i chemicznych. Stale stopowe, zwykle bardzo drogie, u|ywane s w zastosowaniach specjalnych, tam gdzie jest to uzasadnione ekonomicznie. Stal ze wzgldu na zastosowanie dzieli si na: Stal konstrukcyjna  stal u|ywana do budowy konstrukcji stalowych i cz[ci urzdzeD i maszyn o typowym przeznaczeniu. Gdy konstrukcja lub element urzdzenia pracuje w trudnych lub ekstremalnych warunkach atmosferycznych, wyt|eniowych lub cieplnych, stosuje si stale specjalne. Stal konstrukcyjna niskostopowa  stal o niskiej zawarto[ci wgla maksymalnie do 0.22% posiadajca dodatki stopowe w ograniczonych ilo[ciach. Stale niskostopowe u|ywane s do budowy konstrukcji nara|onych na dziaBanie warunków atmosferycznych takich jak mosty, maszty, wagony kolejowe. Charakteryzuj si wiksz wytrzymaBo[ci od stali konstrukcyjnych wy|szej jako[ci oraz wiksz odporno[ci na korozj. Stal automatowa  stal wykorzystywana do produkcji drobnych cz[ci np.: [rub, nakrtek, podkBadek itp. U|ywana na cz[ci nie podlegajce silnym obci|eniom. Stal taka, dostarczana w postaci prtów, jest u|ywana w automatach, które pracujc przy minimalnym nadzorze ludzkim, wymagaj stali tworzcej krótkie i Bamliwe wióry. Zapewnia si to przez zwikszony dodatek siarki do 0,35% i fosforu do 0,15%. Siarka, tworzca z metalami kruche siarczki, najbardziej wpBywa na Bamliwo[ wiórów Stal do azotowania  stal u|ywana do obróbki chemicznej azotowania. Do azotowania stosuje si stale konstrukcyjne niskostopowe oraz stale stopowe o zawarto[ci aluminium powy|ej 1.0%. Wyroby wykonane z takiej stali po azotowaniu uzyskuj du| odporno[ na [cieranie. Stal specjalna  stal przeznaczona do specjalnych zastosowaD. Stale specjalne zawieraj du| ilo[ dodatków stopowych, wymagaj bardzo skomplikowanej obróbki cieplnej oraz wysokiego re|imu obróbki i monta|u. Ze wzgldu na wysok cen nie s stosowane powszechnie. W przemy[le chemicznym najcz[ciej s u|ywane stale stopowe specjalne tj.: stale nierdzewne, kwasoodporne, |aroodporne, |arowytrzymaBe. Stal nierdzewna  stal odporna na dziaBanie czynników atmosferycznych, rozcieDczonych kwasów, roztworów alkalicznych i podobnych. Nierdzewno[ stali uzyskuje si poprzez zwikszon zawarto[ chromu. Im wiksza zawarto[ chromu, tym wiksza odporno[ stali na korozj. Zwykle stosuje si od 12% do 25% chromu. Zwikszona zawarto[ wgla tak|e wpBywa na wzrost nierdzewno[ci stali, lecz zawarto[ tego dodatku stopowego ogranicza si ze wzgldu na jego wpByw na krucho[ stali. 1 Stal kwasoodporna  stal odporna na dziaBanie wszystkich kwasów organicznych i wikszo[ci nieorganicznych, z wyjtkiem kwasu solnego i siarkowego. Kwasoodporno[ uzyskuje si dziki stabilizacji austenitu w normalnych warunkach, co mo|na uzyska dziki wysokim zawarto[ciom chromu (17%  20%) I niklu (8% - 14%), oraz innych dodatków stopowych, takich jak mangan, tytan, molibden i miedz. Odporna na zu|ycie najbardziej jest znana stal Hadfielda zawierajca od 1- 1,3% C i 11-14% Mn. Jest to stal w stanie przesyconym austenityczna, praktycznie nieobrabialna przez skrawanie. Wyroby otrzymuje si nadajc im ostateczn posta przez odlewanie. Odznacza si wybitn odporno[ci na [cieranie i jednocze[nie ma du| odporno[ na uderzenie. Ze stali tej wykonuje si cz[ci gsienic do traktorów i czoBgów, kosze i chwytaki do koparek, rozjazdy tramwajowe i kolejowe. Stal zaworowa - nale|y do grupy stali |arowytrzymaBych z przeznaczeniem na zawory wylotowe silników spalinowych. S to stale chromowo-krzemowo- molibdenowe, oraz stale chromowo-niklowo-wolfra-mowo-molibdenowe z dodatkiem do 0,5% azotu przeznaczone na najsilniej obci|one zawory wylotowe i wlotowe silników lotniczych i samochodowych. {aroodporna, przez |aroodporno[ stali rozumie si jej odporno[ na korozyjne dziaBanie gorcych gazów o temperaturze powy|ej 550°C (tzn. powy|ej temperatury czerwonego |aru). GBównymi skBadnikami stopowymi stali |aroodpornych s chrom, krzem i glin. {arowytrzymaBe s to stale |aroodporne, które dodatkowo w wysokiej temperaturze pod wpBywem staBego obci|enia w cigu dBugiego czasu nie wykazuj odksztaBceD lub tylko w stopniu minimalnym, czyli s odporne na peBzanie. Najcz[ciej stosowane stale |arowytrzymaBe to: chromowo-niklowe z dodatkiem krzemu przy zwikszonej zawarto[ci manganu. zawarto[ wgla w tych stalach nie przekracza 0.2%. Ze wzgldu na zawarto[ stopów w stali, mo|emy wyró|ni stale: Niskostopowe  st|enie jednego pierwiastka (oprócz wgla) nie przekracza 2%, a suma pierwiastków Bcznie nie przekracza 3,5% Zredniostopowe  st|enie jednego pierwiastka (oprócz wgla) przekracza 2%, lecz nie przekracza 8% lub suma pierwiastków Bcznie nie przekracza 12% Wysokostopowe  st|enie jednego pierwiastka przekracza 8% a suma pierwiastków Bcznie nie przekracza 55%. Do najcz[ciej stosowanych dodatków w stalach zalicza si: Nikiel- wpBywa na obni|enie temperatury przemiany A, oraz obni|a krytyczn szybko[ chBodzenia przy hartowaniu. W praktyce oznacza to, |e stal niklowa przehartowuje si gBbiej ni| wglowa. Oznaczany jako N. Chrom- zwiksza twardo[ stali, wpBywa na rozdrobnienie ziarna oraz zwiksza zdolno[ przehartowania stali, jednak w wikszym stopniu ni| nikiel. W stalach konstrukcyjnych z wyjtkiem Bo|ysk owych chrom stosuje si zazwyczaj z innymi skBadnikami, jak np. nikiel molibden, mangan- s to przede wszystkim stale do nawglania i ulepszania cieplnego. Dodatek chromu w du|ych ilo[ciach (12-30%) zwiksza wybitnie odporno[ stali na dziaBanie czynników utleniajcych( stale nierdzewne, kwasoodporne, |aroodporne). W symbolach stali jego dodatek oznacza si liter H 2 Mangan- dziaBa na struktur podobnie jak nikiel, ale w stopniu znacznie silniejszym. Stale manganowe konstrukcyjne(0,8-1,4%Mn) odznaczaj si du| wytrzymaBo[ci na rozciganie i odporno[ci na uderzenie: stosuje si je na konstrukcje mostowe, szyny kolejowe, osie samochodowe. W symbolach stali jego dodatek oznacza si liter G. Wolfram- nadaje stali drobnoziarnisto[, zwiksza hartowno[, twardo[ i odporno[ na zu|ycie. Dodatek wolframu w du|ej ilo[ci(8-20%)powoduje odporno[ stali na odpuszczenie temperaturach a| do 600 C(stale szybkotnce). Jego dodatek oznacza si jako W. Molibden- zwiksza gBboko[ hartowania, zmniejsza krucho[ odpuszczania, zwiksza odporno[ na peBzanie oraz podobnie jak wolfram wywoBuje odporno[ na odpuszczanie w 600C. Oznaczany jako M. Wanad- przeciwdziaBa rozrostowi ziarna stali w wysokich temperaturach( sprzyja drobnoziarnisto[ci), zwiksza gBboko[ hartowania a w stalach szybkotncych zwiksza twardo[ ostrza. W symbolach stali jego dodatek oznacza si liter V (F). Krzem- w ilo[ciach 0,5-2,6%( najcz[ciej Bcznie z manganem) stosuje si do wyrobu stali resorowych i spr|ynowych. Krzem zmniejsza straty energetyczne "w |elazie" wywoBane prdem zmiennym i dlatego stosuje si w ilo[ciach do 4% do wyrobu blach prdnicowych i transformatorowych. W symbolach stali jego dodatek oznacza si liter S. Kobalt- - stosowany w stalach szybkotncych najwy|szej jako[ci(w ilo[ci od 5-10%), podnosi znacznie trwaBo[ ostrza. Jego dodatek oznacza si jako K. Miedz- Posiada podobne wBa[ciwo[ci fizyczne jak czyste |elazo, lecz jest znacznie bardziej odporne na korozj. Miedz jest po|danym dodatkiem i jej zawarto[ systematycznie wzrasta wraz z u|yciem stali zBomowej przy wytapianiu nowej stali. W symbolach stali jej dodatek oznacza si literami Cu. Zastosowanie stali stopowej w in|ynierii i aparaturze chemicznej: Stale |aroodporne i |arowytrzymaBe Prty, blachy i rury do aparatury krakingu ropy naftowej, aparatura do uwodornienia wgla, synteza NH3, spr|yny manometrów ponadto zasuwy, Bopatki turbin i cz[ci pomp Cz[ci aparatury kotBów i innych urzdzeD pracujcych w wysokich temperaturach i przy maBych obci|eniach mechanicznych Cze[ci aparatury do destylacji siarki, cz[ci palników zdmuchiwaczy sadzy, osBony termopar Cz[ci obci|one mechanicznie, pracujce w wysokich temperaturach Silnie obci|one mechanicznie cz[ci do urzdzeD konwersji metanu, pirolizy gazów, hydrogenizacji, urzdzenia do przemysBu szklarskiego, kosze do wypalania porcelany W zale|no[ci od rodzaju stali wytrzymuj one w temperaturach od 650- 1200oC . Stale zaworowe Zawory wylotowe oraz silnie obci|one, zawory wylotowe silników spalinowych, samochodowych, motocyklowych(850-900oC) Stale kwasoodporne W przemy[le naftowym na spawane wykBadziny zbiorników zwykBych i ci[nieniowych, na kolumny rektyfikacyjne, wymienniki ciepBa i rury krakingowe, niektóre urzdzenia w przemy[le koksowniczym Na Bopatki turbin parowych, zawory pras hydraulicznych, sworznie nakrtki i przedmioty gospodarstwa domowego 3 WaBy, [ruby, dBawice, spr|yny, cz[ci maszyn i formy do odlewów pod ci[nieniem Narzdzia skrawajce, pomiarowe, igBy do gazników, Bo|yska kulkowe Urzdzenie do wytwarzania kwasu azotowego, urzdzenia i cz[ci maszyn przemysBu |ywno[ciowego np. : mleczarskiego, browarniczego, cukrowniczego, owocowo- warzywniczego, wytwórni konserw i przemysBu gospodarstwa domowego Oznaczanie stali. Obowizuj dwa systemy oznaczania stali: " Znakowy (wg PN-EN 10027-1:1994); znak skBada si z symboli literowych i cyfr, " Cyfrowy (wg PN-EN 10027-2: 1994), numer stali skBada si tylko z cyfr. Oznaczanie postaci i stanu obróbki cieplnej Posta stali uzyskana w wyniku przeróbki technologicznej oznacza si nastpujcymi literami(PN-56/H-01101): Lana(staliwo) -L Kuta -K Walcowana na gorco -W Walcowana na zimno -Z Cigniona na zimno -C Stan stali okre[lony wg ostatniej obróbki cieplnej jakiej podlegaBa stal po nadaniu jej postaci oznacza si równie| literami: Surowy - - Ujednorodniony -J Normalizowany -N Zmikczony -M Odpr|ony -O Hartowany lub przesycony -H Ulepszony(hartow. i wysoko odpuszczony) -T StopieD utwardzenia stali w stanie zgniecionym: Podwójnie twarda( spr|ysta) -Z2/1 Twarda -Z1/1 PóBtwarda -Z1/2 wiertwarda -Z1/4 Bibliografia: PikoD J: Podstawy konstrukcji aparatury chemicznej cz., PaDstwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa 1979 Praca zbiorowa pod red. Mgr in|. Barbary Reymer: poradnik mechanika, nauki matematyczno-fozyczne i ogólnotechniczne, wydawnictwo naukowo-techniczne, Warszawa 1976 http://pl.wikipedia.org/wiki/Stal_stopowa http://pl.wikipedia.org/wiki/Stal_niskostopowa 4

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
materia y www przeklej pl
micros multimetry www przeklej pl
adam bytof moc autohipnozy www przeklej pl
index www przeklej pl
zwielokrotnianie umyslu www przeklej pl
micros transformatory www przeklej pl
adam bytof alchemia cudow www przeklej pl
03 analiza wycena www przeklej pl

więcej podobnych podstron