3545336419

Politechniki Gdańskiej, wykonując w latach 1947—1950 pomiary w 11 miejscowościach Lubelszczyzny.

Próbę koordynacji badań nad budownictwem wiejskim i małomiasteczkowym podejmuje w 1956 r. prof. Ignacy Tłoczek, organizując Centralny Ośrodek Informacyjny przy Katedrze Architektury i Planowania Wsi Politechniki Warszawskiej. Działalność Ośrodka zamyka wydane w roku 1962 sprawozdanie zawierające poza kilkoma artykułami również wykaz inwentaryzacji budownictwa ludowego wykonanych w latach 1920—1960 przez różne ośrodki w kraju. Nie jest to jednak wyczerpujące zestawienie i nie podaje rzeczywistej ilości wykonanych inwentaryzacji architektury drewnianej. Z terenu województwa lubelskiego wymienia inwentaryzacje 590 budynków ze 132 miejscowości⁵¹.

Zakrojone na wielką skalę inwentaryzacje budownictwa drewnianego w województwie lubelskim prowadziła w latach 1956—1963 Katedra Historii Architektury Polskiej Politechniki Krakowskiej kierowana przez prof. Wiktora Zina. Sporządzono kilkaset rysunków z 46 miejscowości Lubelszczyzny, akcję tę jednak przerwano. Katedra wydała ponadto dwie cenne publikacje zawierające materiały z województwa lubelskiego ⁵².

W znacznie mniejszym zakresie wykonywano inwentaryzacje budownictwa drewnianego dla potrzeb doraźnych na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie, Ośrodka Dokumentacji Zabytków w Warszawie i Muzeum Wsi Lubelskiej.

Państwowy Instytut Sztuki (obecnie Instytut Sztuki PAN) rozpoczął w 1952 r. prace redakcyjne nad VIII tomem „Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce" obejmującym województwo lubelskie. Zarejestrowano wówczas i opisano drewniane obiekty sakralne i dworki, wyjątkowo tylko uwzględniając budownictwo ludowe. Niemal zupełnie pominięto wiejskie budownictwo przemysłowe, przede wszystkim młyny i wiatraki. Owocem kilkuletnich prac jest wydanie 11 zeszytów dla poszczególnych powiatów oraz przygotowanie w maszynopisach katalogów dla 7 powiatów⁵³.

Rejestrację zabytków prowadził również Ośrodek Dokumentacji Zabytków Zarządu Muzeów i Ochrony Zabytków w Warszawie. Rozpoczęto tę akcję sporządzeniem kart ewidencyjnych obiektów zabytkowych, tzw. kart zielonych (od koloru tych kart) ⁵⁴. W roku 1964 wydano Spis zabytków architektury i budownictwa\ a po przeprowadzeniu weryfikacji spis wydano ponownie w roku 1973 pt. Zabytki architektury i budownictwa w Polsce w formie zeszytów oddzielnych dla każdego województwa⁵⁵. Wprawdzie w nowym wydaniu dokonano wielu uzupełnień, jednakże weryfikacja nie wniosła istotnych zmian i nowy spis, podobnie jak poprzedni, „karty zielone" i katalogi zabytków, budownictwo drewniane traktuje — poza obiektami sakralnymi i dworkami — marginesowo ⁵⁶.

Inną akcją zakrojoną na szeroką skalę są prace nad Polskim Atlasem Etnograficznym, prowadzone w latach 1953—1955, oraz badania uzupełniające w latach następnych. Efektem ich jest wydanie dotąd czterech zeszytów Atlasu zawierających ogółem 127 map, w tym 47 map dotyczących budownictwa ludowego. To monumentalne wydawnictwo przynosi niezwykle dużo materiałów do budownictwa drewnianego, ma jednak wiele braków wynikłych przede wszystkim z samych założeń. Niefortunnie ustalona sieć badanych miejscowości nie pozwala na uchwycenie wszystkich typów i form budownictwa drewnianego w odnośnych regionach, nie wykorzystano wszystkich źródeł, równocześnie przygotowywano do druku różne zagadnienia, a to spowodowało rozproszenie materiałów dotyczących budownictwa we wszystkich zeszytach itp.⁵⁷

16