3873749740

Dyskusja 127

kajania potrzeb, druga zaś — działaniem na rzecz wykorzystania możliwości regionu. Wynika to stąd, że często w ogóle trudno jest precyzyjnie odróżnić oba te kierunki działania bowiem mogą one zazębiać się i wzajem nakładać. Mimo to wydaje się uzasadnione, aby w zaspokajaniu potrzeb regionu powodować się maksymalizacją celu przy danych środkach, zaś w wykorzystywaniu jego możliwości — minimalizacją nakładu na dany cel. Uzasadnienie takiego podejścia wynika z praktyki działania gospodarczego.

Uzasadnienie to zaczyna się od tego, że decyzje strategiczne podejmowane na szczeblu centralnym, a odnoszące się do makroporcji rozwoju gospodarczego siłą rzeczy abstrahować muszą od struktury regionalnej, a także — z reguły — od stanu poszczególnych regionów. W procedurę podejmowania decyzji i budowy planu sprawy te są włączane w zasadzie po tak pryncypialnych ustaleniach, jak np. struktura tworzonego, a zwłaszcza dzielonego dochodu narodowego. Na szczególne podkreślenie zasługują decyzje dotyczące podziału środków. Ich regionalna alokacja dokonywana jest w dalszych fazach budowy planu.

Z logiki samego rozwoju i logiki planowania tego rozwoju wynika, że na danym etapie może nie istnieć potrzeba wykorzystania wszystkich możliwości każdego regionu (to znaczy wprzęgnięcia ich w maksymalnym stopniu w proces reprodukcji), a jednocześnie — że ograniczone są możliwości zaspokojenia wszystkich potrzeb regionu.

Przyjęliśmy, znów zastrzegając umowność podziału, że wykorzystanie możliwości regionu stanowi jego wkład w rozwój całej gospodarki narodowej, zaś zaspokojenie potrzeb regionu — wkład całej gospdarki w rozwój regionu. Twierdzenie to przybliża nas do objaśnienia tezy o zróżnicowanym traktowaniu zasady racjonalnego gospodarowania, w odmienny sposób zastosowane do obu stron rozwoju reginalnego (traktowanego ciągle w pierwszej jego wersji, to znaczy jako rozwoju pojedynczego regionu). Do celu drugiego — zaspokojenia potrzeb — nie można stosować zasady oszczędności środków (najmniejszych nakładów), bowiem obejmuje on ogromną sferę potrzeb pozaekonomicznych, bezpośrednio związanych z sytuacją socjalno-bytową ludności regionu.

Stosowanie tego właśnie wariantu racjonalnego gospodarowania prowadziłoby do określania rzeczowego programu zaspokajania potrzeb przy minimalizowaniu nakładów. Za prawidłowszą należy tu uznać zasadę największego efektu, tzn. możliwie najpełniejszego zaspokojenia potrzeb przy danych środkach, co zmusza wszystkie podmioty działające w tym kierunku (z grubsza biorąc: podmioty szczebla centralnego i szczebla regionalnego) do racjonalnego wyboru celów szczegółowych i racjonalnego wykorzystania środków.

Z kolei zasada minimalizacji nakładów na zadane cele związane z uruchamianiem nowych czynników rozwoju regionu prowadzi do zapewnienia zamierzonych struktur rozwoju całej gospodarki, a w tym międzyregionalnych proporcji produkcji.

Rekapitulując można powiedzieć, co następuje. Rozwój regionalny w pierwszym rozumieniu odbywa się przez powiększanie możliwości regionu świadczenia na rzecz rozwoju całej gospodarki narodowej i przyspieszanie zaspokajania jego potrzeb. Rozwój ten jest efektywny wówczas, gdy cele związane z powiększaniem możliwościami osiągane są przy najmniejszych nakładach, zaś środki przeznaczane na cele zaspokajania potrzeb dają największe efekty.

Przejdźmy do drugiej postaci pojęcia rozwoju regionalnego. Zgodnie