5796573968

Piotr Bystranowski

0    nieefektywności regulacji ryzyka z punktu widzenia behawioralnej ekonomicznej analizy...

Sunsteina zjawiska: zaniedbania prawdopodobieństwa (próbability neglect)²⁷.0 ile w przypadku heurystyki dostępności dobitność danego zdarzenia prowadzi do zawyżania możliwości jego wystąpienia, o tyle w przypadku zaniedbania prawdopodobieństwa prawdopodobieństwo przestaje mieć dla danego człowieka jakiekolwiek znaczenie. By trzymać się przykładu z elektrownią: liczy się tylko to, że skutki awarii mogą być straszliwe, natomiast nie zwraca się w ogóle uwagi na prawdopodobieństwo wystąpienia tych skutków.

Innym ważnym osiągnięciem nauk empirycznych, z których czerpie behawioralna ekonomiczna analiza prawa, jest opracowanie deskryptywnych teorii decyzji w warunkach ryzyka, które sygnalizują systematyczne odchylenia od norm racjonalności wyznaczonych przez przyjmowaną na gruncie ekonomii neoklasycznej teorię oczekiwanej użyteczności. Poniżej przedstawię - intuicyjnie i bez wikłania się w formalizm matematyczny - dwa istotne założenia prawdopodobnie najbardziej znanej teorii nieoczekiwanej użyteczności, czyli teorii perspektywy Daniela Kahnemana i Amosa Tversky'ego²⁸.

Po pierwsze, według teorii perspektywy, a wbrew przewidywaniom teorii oczekiwanej użyteczności, ludzie nie percypują prawdopodobieństwa liniowo. Kluczowe znaczenie ma tu tzw. efekt możliwości/pewności. Polega on na tym, że nawet niewielki przyrost prawdopodobieństwa jest odczuwany bardzo mocno, o ile powoduje, iż zdarzenie dotąd niemożliwe staje się możliwe (choćby wciąż było bardzo mało prawdopodobne) lub zdarzenie dotąd tylko możliwe staje się pewne (choćby i tak wcześniej było bardzo prawdopodobne). Natomiast na identyczne zmiany prawdopodobieństwa znajdujące się bliżej środka skali ludzie są dalece mniej wrażliwi. W regulacji ryzyka owo zjawisko może skutkować tym, że społeczeństwo i regulatorzy nie zadowalają się względnym obniżeniem prawdopodobieństwa niepożądanych zjawisk, gdyż chcą ich zupełnego wyeliminowania, choćby było to zbyt kosztowne, a często wręcz niemożliwe.

Po drugie, innym opisywanym przez teorię perspektywy odchyleniem od normy racjonalności jest to, że ludzie, podejmując decyzje, opierają się na przewidywanych wynikach rozumianych nie jako zmiany w globalnym stanie posiadania, a raczej jako zyski

1    straty wobec pewnego arbitralnie przybranego punktu odniesienia, którym najczęściej jest konkretna sytuacja, w jakiej podmiot decyzyjny w danej chwili się znajduje. Ma to istotne znaczenie w tym kontekście, że według teorii perspektywy ludzie o wiele mocniej reagują na zmiany ujemne niż dodatnie (niechęć do strat). Jako że niemal każda opcja ryzykowna może za sobą pociągnąć zarówno zyski, jak i straty, zjawisko niechęci do strat często skutkuje nieracjonalną niechęcią do opcji ryzykownych i pozbawionym

Ibidem, s. 70.

Opis teorii pespektywy opieram na: E Wakker, Prospect Theoryfor Risk and Ambiguity, Cambridge 2010.

16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16