6218157413

AMFILADA - trakt pomieszczeń połączonych wejściami, umieszczonymi na jednej osi ( na ogół identycznej z osia traktu, lub równoległej do niej). Amfiladowy układ pomieszczeń stanowił element kompozycyjny wnętrza pałacowego począwszy od dojrzałego renesansu. Był szczególnie charakterystyczny dla barokowych i klasycystycznych wnętrz reprezentacyjnych. W XIX i XX wieku amfiladowy układ spotykany jest w wielu mieszkaniach kamienic miejskich.

AMFIPROSTYLOS - rodzaj świątyni greckiej. Budowany na planie prostokąta , zwykle z czterokolumnowym portykiem w fasadzie głównej i tylnej.

amfiprostyios - Świątynia Nike, Akropol, Ateny

APSYDA (ABSYDA) - występuje głównie w architekturze sakralnej. Pomieszczenie na rucie półkola, elipsy, trójliścia, podkowy, trapezu\ lub wieloboku, zamykające prezbiterium lub nawę (niekiedy nawy boczne i ramiona transeptu) o równej lub mniejszej od nich wysokości i szerokości, wyodrębnione lub wtopione w bryłę budynku.

Pojawiła się w bazylikach i świątyniach starożytnych w Rzymie, stamtąd przejęła ją chrześcijańska architektura sakralna. W najwcześniejszych kościołach chrześcijańskich apsyda kierowana była ku zachodowi a od ok. V wieku ku wschodowi. Najbogatszy system apsyd wytworzyła architektura koptyjsko - nubijska i romańska.

ARCHITRAW (EPISTYL : NASŁUPIEł - belka spoczywająca na kolumnach (belkach, pilastrach), najniższy i najważniejszy człon belkowania. Jego pierwotna funkcja było podtrzymywanie belek stropu ukrytych za fryzem. Architraw występuje we wszystkich porządkach architektonicznych:

a)    w doryckim - jest gładki, zakończony u góry płaską listwą (tenia), do której pod tryglifami fryzu przymocowane są w różnych odstępach małe listewki (reguła) z sześcioma łezkami (gutty)

b)    w jońskim - ukształtowany z trzech poziomych listew (fasciae), ku górze wysuniętych i idących coraz bardziej do przodu

c)    w korynckim - dodatkowo ozdobiony profilowaniem uskakujących listew

ARCHIWOLTA - a) profilowane lub ornamentowane czoło arkady, element dekoracyjny przykrywający krzywiznę konstrukcyjnego łuku. Bywają wykute w czołach kamiennych klińców łuku jednak częściej SA wykonywane w materiałach narzutowych (np.. tynk, stiuk). Występują na łukach arkady w otworach drzwi, bram, okien, na łukach odciążających lub gdy występują samodzielnie na płaszczyźnie muru , wtedy nazywane są ślepą archiwoltą.

Stosowano je w architekturze wszystkich okresów i kierunków, zwłaszcza wczesnochrześcijańskim, bizantyjskim, przedromańskim, renesansowym, manierystycznym i barokowym, (w budownictwie islamu wykonywano ja np. z naprzemianległych dwubarwnych klińców; w manieryzmie często zaznaczano ja boniowaniem).

b) łuk konstrukcyjny w zamknięciu górą portali romańskich i gotyckich powtarzających się kilkakrotnie i biegnących w głąb uskokach, najczęściej ozdobiony rzeźbą.

ARKADA - element architektoniczny składający się z dwóch podpór ( filarów, kolumn) zamkniętych górą łukiem. W zależności od ich funkcji dzieli się je na : a) konstrukcyjne - pełnia rzeczywista funkcję dźwigania lub odciążania

Słownik terminów - historia sztuki 3