6775041089

Wstęp

Niniejszy skrypt nosi tytuł „Współczesne koncepcje filozofii i etyki”. Należy tu od razu zauważyć, że zawartei) w owym tytule oddzielenie etyki i filozofii ma charakter jedynie dydaktyczny, ułatwiający zrozumienie tego, że czym innym jest filozofia jako całość, a czym innym jedna z jej części, choć w życiu człowieka niezwykle potrzebna, czyli etyka. Etyka bowiem stanowi tę część filozofii (i jej dyscyplinę), która zajmuje się szukaniem odpowiedzi na pytania dotyczące przyczyn dobra i zła właściwych ludzkim czynom, czyli przyczyn moralności. Ze względu na to, że moralność w sposób niezwykle dotkliwy odnosi się do każdego człowieka, dział filozofii zajmujący się nią wydaje się być czymś szczególnie ważnym, a więc wartym wyodrębnienia. I tak jak etyka chce poznać przyczyny moralności, tak inne dyscypliny filozofii szukają przyczyn czy to np. człowieka (antropologia), czy po prostu bytu, czyli tego co istnieje (metafizyka). Należy jeszcze wspomnieć o filozofii przyrody - zajmującej się budową i prawami świata materialnego; o teorii poznania - badającej przyczyny poznania; o filozofii Boga - interesującej się przyczyną sprawczą rzeczywistości oraz historią filozofii - wyjaśniającej powstawanie i rozwój myśl filozoficznej na przestrzeni wieków. Całość dyscyplin filozoficznych dopełnia filozofia państwa i prawa, filozofia polityki, filozofia życia społecznego, filozofia kultury i estetyka.¹

Ów szeroko zarysowany program poznawczy „rodził się” wśród uprawiających filozofię od początków jej powstania (VI w. p. Ch.). Pełny wymiar uzyskał w filozofii średniowiecznej mającej ambicję objąć swym zasięgiem poznawczym całość rzeczywistości, w tym jej dwa główne wymiary: materialny i duchowy. Koniec średniowiecza (XV w.) oznacza powolną rezygnację z tego typu dążeń. Kolejną cezurę w dziejach filozofii stanowi wiek XVII i myśl Kartezjusza radykalnie oddzielającego materię i ducha choć jeszcze je uwzględniającego. Myśliciele pokartezjańscy wyciągnęli wnioski z tego oddzielenia, tworząc dwie zasadnicze koncepcje filozofii. Jedna z nich (materializm) uwzględnia tylko materię. Druga (spirytualizm) uwzględnia tylko ducha.

Za jedyną myśl filozoficzną zachowującą maksymalistyczny program poznawczy należy zaś uznać tomizm - kierunek filozofii inspirowany myślą św. Tomasza z Akwinu.

A. Andrzejuk, Elementarz filozofii, Warszawa 2007, s. 23 - 41.