8097133802

Wprowadzenie

W Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (IEiAK UJ) znajduje się zbiór fotograficzny pochodzący z Institut fur Deutsche Ostarbeit (IDO) - Instytutu Niemieckiej Pracy Wschodniej¹. Kolekcja

¹ Inne nazwy występujące w opracowaniach to: Ostinstitut, Institut fur Ostdeutsche Arbeit, Institut Deutsche Ostarbeit. IDO został powołany przez Hansa Franka, działał w latach 1940-1945. Ambicją twórcy było przekształcenie go w niemiecki uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Krakowie. Centrala i niektóre sekcje IDO mieściły się w najstarszych budynkach zamkniętego przez Niemców Uniwersytetu Jagiellońskiego. Działalność Instytutu podporządkowano politycznym celom Trzeciej Rzeszy i jej nazistowskiej ideologii. Na początku 1943 r. zmienił się jego status i odtąd ośrodek podlegał Hauptabtei-lung Wissenschaft und Unterricht (Głównemu Wydziałowi Nauki i Oświaty; w innych tłumaczeniach: Główny Departament ds. Nauki i Oświaty lub Główny Wydział Nauki i Wiedzy) rządu Generalnego Gubernatorstwa, zob. „Verordnungsblatt fur das Generalguvernement. Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa, Ausgeben zu Krakau, den 5. Februar 1943”, 1943, Nr. 7, S. 49-50 [dokument w IPN GK196/300 NTN 300, 54]. Struktura organizacyjna, zadania sekcji oraz skład zespołu pracowników zostały omówione przez badaczy tematu w publikowanych opracowaniach. Podajemy wybór literatury: W. Coblitz, Das Institut fur Deutsche Ostarbeit, „Das Generalgouvemement” 1942, 2 Jah., H. 2, S. 50-53 [fotografie 3]; fotografie z otwarcia IDO, zob. Archiwum UJ, KHUW 31 oraz z wizyty Franka w IDO (23 września 1941 r.), zob. tamże, IDO SRV, Box 65.141.001-038 i Box 65.142.001-023; W. Moskalik, Uwagi o działalności placówki hitlerowskiej „Das Institut fur deutsche Ostarbeit”. Rządy hitlerowskie w Krakowie [w:] Pokłosie z sesji naukowej odbytej w Uniwersytecie Jagiellońskim w dniu 24 marca 1965 roku, „Prace Historyczne”, ZNUJ, 1966, z. 19, s. 77-94; T. Wroński, Kronika okupowanego Krakowa, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1974, s. 90-92, 98, 118, 148, 154, 168, 184, 219, 231, 342, 374; S. Gawęda, Uniwersytet Jagielloński w okresie okupacji hitlerowskiej 1939-1945, „Prace Historyczne”, ZNUJ, 1979, z. 58, s. 52-62; R. Fuks, S. Kania, Grabież dzieł sztuki i niszczenie kultury polskiej [w:] Zbrodnie i sprawcy. Ludobójstwo hitlerowskie przed sądem ludzkości i historii, red. C. Pilichowski, Warszawa, PWN, 1980, s. 684-686; B. Piotrowski, W służbie rasizmu i bezprawia. „Uniwersytet Rzeszy” w Poznaniu (1941-1945), Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM, 1984, s. 65-66, 76, 90,122-123,147-148; J. Chrobaczyński, Postawy, zachowania, nastroje. Społeczeństwo Krakowa wobec wojny i okupacji 1939-1945, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1993, s. 38-39; A. Chwalba, Dzieje Krakowa. Kraków w latach 1939-1945, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 2002, s. 49-50; A. Rybicka, Instytut Niemieckiej Pracy Wschodniej. Institut fur Deutsche Ostarbeit. Kraków 1940-1945, Warszawa, Wydawnictwo DiG, 2002 (z obszerną bibliografią, w tym obcojęzyczną) oraz polemika z tezami autorki, zob. przyp. 68; zob. T. Bałuk-Ulewiczowa, Wyzwolić się z błędnego koła. Institut Jur Deutsche Ostarbeit w świetle dokumentów Armii Krajowej i materiałów zachowanych w Polsce, Kraków, Wydawnictwo Arkana Historii, 2004; K. Estreicher jun., Straty kultury polskiej pod okupacją niemiecką 1939-1944 wraz z oryginalnymi dokumentami grabieży. Cultural Losses of Poland during the German occupation 1939-1944 with original documents ofthe looting, Kraków, Pałac Sztuki Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, 2003, s. 82 (83), 84 (85), 118 (119), 120 (121), 150 (151), 152 (153), 154 (155); G.E. Schafft, Od rasizmu do ludobójstwa. Antropologia Trzeciej Rzeszy, Kraków, Wydawnictwo

11