TreÅ“ÃÅš "Folwarku zwierzêcego" George`a Orwella nie jest skomplikowana, jest dynamiczna, a niektórzy czytelnicy uwaÂżajÂÄ…, Âże jest zabawna. JeÅ“li tak - to tylko pozornie. OpowieÅ“ÃÅš o tym, co wydarzyÂÅ‚o siê w folwarku pana Jonesa, zwanym Folwarkiem Dworskim, powinna bowiem byÃÅš powaÂżnÂÄ… nauczkÂÄ… dla wielu spoÂÅ‚eczeÃÄ…stw. Oto w tym wÂÅ‚aÅ“nie folwarku gnêbione i wyzyskiwane zwierzêta wznieciÂÅ‚y powstanie przeciw czÂÅ‚owiekowi. Najpierw sêdziwy i najmÂÄ…drzejszy ze wszystkich knur Major, czujÂÄ…c nadchodzÂÄ…cÂÄ… Å“mierÃÅš, zebraÂÅ‚ zwierzêta, przemówiÂÅ‚ do caÂÅ‚ej folwarcznej rzeszy, ukazujÂÄ…c im jak nêdznie ÂżyjÂÄ…, opowiedziaÂÅ‚ teÂż sen wizjê Å“wietlanej przyszÂÅ‚oÅ“ci zwierzÂÄ…t wyzwolonych, oraz przykazaÂÅ‚ im hymn - pieÅ“ÃÄ… "Zwierzêta Anglii". Gdy zdechÂÅ‚ Major, dowództwo przejêÂÅ‚y dwie inteligentne Å“winie: Snowball i Napoleon, wspierane przez Squealera - prosiê - agitatora, który Å“wietnie operowaÂÅ‚ umiejêtnoÅ“ciÂÄ… przemawiania i wyjaÅ“niania wszystkiego ogóÂÅ‚owi. Przygotowano powstanie. WybuchÂÅ‚o pewnego dnia, gdy nienakarmione i pozostawione sobie same zwierzêta straciÂÅ‚y cierpliwoÅ“ÃÅš - zaatakowaÂÅ‚y ludzi i wygnaÂÅ‚y Jonesów z folwarku. Nazwê zmieniono na Folwark Zwierzêcy, ustalono rygorystyczny zestaw siedmiu przykazaÃÄ…, w którym twardo widniaÂÅ‚ zakaz kontaktowania siê z ludŸmi, picia alkoholu, noszenia ubraÃÄ…, spania w ÂłóÂżku. "Konstytucja" gÂÅ‚osiÂÅ‚a teÂż, Âże wszystkie zwierzêta sÂÄ… równe, i Âże wszystko co chodzi na dwóch nogach jest wrogiem zwierzêcia. NastaÂÅ‚ pokój - lecz bynajmniej nie szczêœliwe Âżycie. RzÂÄ…dy sprawowaÂÅ‚y Å“winie Snowball i Napoleon, i nie byÂÅ‚y jednomyÅ“lne. KtoÅ“ musiaÂÅ‚ pracowaÃÅš, by byÂÅ‚o co jeÅ“ÃÅš, kto inny zarzÂÄ…dzaÂÅ‚ pracÂÄ… i zbieraÂÅ‚ plony... Wydarzeniem staÂÅ‚ siê atak sÂÄ…siednich gospodarzy na Folwark Zwierzêcy, lecz zwierzêta odniosÂÅ‚y zwyciêstwo w Bitwie pod OborÂÄ… i zostawiono je w spokoju w ich wyizolowanym paÃÄ…stewku. PowstaÂÅ‚y tu komitety, rozdzielono ordery. Wydarzeniem duÂżej wagi byÂÅ‚ przewrót przeprowadzony przez Napoleona, który wyhodowaÂÅ‚ sobie w tajemnicy mini-armiê groŸnych psów, i operujÂÄ…c takÂÄ… siÂÅ‚ÂÄ…, przepêdziÂÅ‚ Snowballa, i rozpoczÂÄ…ÂÅ‚ jednowÂÅ‚adztwo oparte na zastraszaniu. Snowballa ogÂÅ‚osiÂÅ‚ zdrajcÂÄ…, wrogiem Animalizmu, a sobie przypisaÂÅ‚ jego osiÂÄ…gniêcia. Zwierzêta ruszyÂÅ‚y do budowy wiatraku, który miaÂÅ‚ uÂÅ‚atwiÃÅš im Âżycie. PracowaÂÅ‚y ciêÂżko, pomijajÂÄ…c oczywiÅ“cie kastê rzÂÄ…dzÂÄ…cÂÄ… (Å“winie, psy), przodownikiem pracy zaÅ“ byÂÅ‚ szczery i dobry, silny choÃÅš têpy koÃÄ… Boxer. Gdy wiatrak juÂż powstaÂÅ‚ - ktoÅ“ zniszczyÂÅ‚ dzieÂÅ‚o zwierzÂÄ…t, a Napoleon stwierdziÂÅ‚, Âże to Snowball... Podjêto pracê od nowa, lecz zwierzêtom zaczÂÄ…ÂÅ‚ groziÃÅš gÂłód. ÅÅ‚winie zdecydowaÂÅ‚y siê na handel z ludŸmi, który to one oczywiÅ“cie prowadziÂÅ‚y. Powoli zwierzêta ku wÂÅ‚asnemu zdziwieniu obserwowaÂÅ‚y przeróÂżne zmiany: Å“winie ÃÅšwiczyÂÅ‚y chodzenie na dwóch nogach, przymierzaÂÅ‚y ubrania, próbowaÂÅ‚y alkoholu, spaÂÅ‚y w ÂłóÂżkach Jonesów.. Wszelkie ich poczynienia wprawdzie Å“wietnie tÂÅ‚umaczyÂÅ‚ demagog - Squealer, lecz spoÂÅ‚ecznoÅ“ÃÅš czworonogów czuÂÅ‚a siê niepewnie, no i oczywiÅ“cie baÂÅ‚a siê psiej policji Napoleona. OkazaÂÅ‚o siê teÂż, Âże przykazania konstytucyjne dziwnie zmieniÂÅ‚y treÅ“ÃÅš - oto "zwierzêta sÂÄ… równe i równiejsze", nie wolno im piÃÅš alkoholu "bez umiaru", a "cztery nogi: dobrze, dwie nogi: lepiej"! Stary hymn zostaÂÅ‚ zakazany, Å“piewano teraz pieÅ“ni pochwalne na czeÅ“ÃÅš przywódcy, ten zaÅ“ dzierÂżyÂÅ‚ w rêku bat... MinêÂÅ‚o parê lat, urosÂÅ‚o nowe pokolenie, stare czasy i ideaÂÅ‚y odeszÂÅ‚y w zapomnienie. Szczególnie przykry los spotkaÂÅ‚ Boxera - wiernego przodownika pracy i kombatanta bitew. Oto, gdy zachorowaÂÅ‚, Å“winie pod pretekstem oddania do szpitala, sprzedaÂÅ‚y konisko na ubój do rzeŸni... Nowym spoÂÅ‚eczeÃÄ…stwem rzÂÄ…dziÂÅ‚ Napoleon niepodzielnie. Ostatni raz widzimy Folwark, gdy trwa tam uczta z sÂÄ…siadami - ludŸmi, zawiÂÄ…zujÂÄ… siê sojusze, utrwalajÂÄ… siê kontakty, Å“winie znów przemianowujÂÄ… nazwê - tym razem na Folwark Dworski. Zwierzêta, które podglÂÄ…dajÂÄ… ucztujÂÄ…cych przez okno, widzÂÄ… jak ryje ich wÂÅ‚adców przemieniajÂÄ… siê w twarze ludzi i wszystkie gÂÅ‚osy brzmiÂÄ… jednakowo... Czyli, znaleŸliÅ“my siê w punkcie wyjÅ“cia!



MikropowieÅ“ÃÅš, powieÅ“ÃÅš - parabola, opowiadanie alegoryczne, satyra - takie oto nazwy gatunku utworu Orwella moÂżemy usÂÅ‚yszeÃÅš. MikropowieÅ“ÃÅš lub opowiadanie podkreÅ“lajÂÄ… rozmiary tego dzieÂÅ‚a - jest to bowiem ksiÂÄ…Âżeczka doÅ“ÃÅš krótka, bez rozbudowanych wÂÄ…tków pobocznych, o akcji Âżywej, lecz skondensowanej. Wymowa satyryczna "Folwarku zwierzêcego" jest bezdyskusyjna, sam autor potwierdza jÂÄ… w sÂÅ‚owach: "rozwaÂżaÂÅ‚em zdemaskowanie mitu sowieckiego w opowiastce, którÂÄ… mógÂÅ‚by zrozumieÃÅš niemal kaÂżdy". System komunistyczny zostaÂÅ‚ poddany tu ostrej, satyrycznej krytyce. Lecz najistotniejszym chwytem kompozycyjnym wydaje siê parabolicznoÅ“ÃÅš utworu. Na czym polega? Pamiêtamy, Âże powieÅ“ÃÅš-parabola (przypowieÅ“ÃÅš) ukazuje pewne prawdy i problemy wielkiej wagi, posÂÅ‚ugujÂÄ…c siê prostÂÄ… fabuÂÅ‚ÂÄ…, która jest jedynie pretekstem i przykÂÅ‚adem. Utwór paraboliczny to utwór "podwójny" - jego zewnêtrzna, pierwszoplanowa treÅ“ÃÅš nie jest najwaÂżniejsza, istotÂÄ… sÂÄ… znaczenia ukryte. TakÂÄ… powieÅ“ciÂÄ… byÂÅ‚a "DÂżuma" Alberta Camusa, "Proces" Franza Kafki. Takim utworem jest teÂż "Folwark zwierzêcy" George`a Orwella. PrzecieÂż jasne jest, Âże nie jest to opowieÅ“ÃÅš o zwierzÂÄ…tkach. Te zwierzêta to my - ludzie, to co przydarzyÂÅ‚o siê czworonoÂżnym mieszkaÃÄ…com folwarku Jonesa jest czystym odzwierciedleniem poczynaÃÄ… dwunogów rozumnych - mieszkaÃÄ…ców róÂżnych krajów. Folwarki Orwella to paÃÄ…stwa sÂÄ…siadujÂÄ…ce ze sobÂÄ… na politycznej mapie Ziemi, paÃÄ…stwa wÅ“ród których jedno dokonaÂÅ‚o rewolucyjnego przewrotu. Prawda o czynach wodzów - Å“wiÃÄ… i wydarzeniach na zbuntowanym folwarku jest prawdÂÄ… o ludziach - potwierdziÂÅ‚a to historia Rosji Radzieckiej i dzieje innych paÃÄ…stw o systemie totalitarnym. Wymowa paraboliczna jest tym bardziej wyraŸna, Âże Orwell zapoÂżycza sobie literacki chwyt z gatunku starego jak Å“wiat - czyli bajek. Bajki miaÂÅ‚y wymowê parabolicznÂÄ…, a bohaterowie tego gatunku - lisy, kruki, owce, szczury (pamiêtamy je choÃÅšby z dzieÂÅ‚ Ignacego Krasickiego), reprezentowaÂÅ‚y Å“wiat ludzi. Orwell konstruuje rozbudowanÂÄ…, prozatorskÂÄ…, satyrycznÂÄ… i parabolicznÂÄ… bajkê. Personifikuje zwierzêta i daje im ludzkie dusze, dar mówienia, a nawet pisania. Tym samym stwarza krainê fantastycznÂÄ…, ma moÂżliwoÅ“ÃÅš organizowania scen komicznych. Klucz i potêga paraboli i bajki tkwi jednak w tym, Âże Å“miejemy siê z czworonoÂżnych bohaterów Orwella lub pogardzamy nimi - Å“miejemy siê z siebie i pogardzamy wÂÅ‚asnym rodem czÂÅ‚owieczym... Cel gatunku zwanego parabolÂÄ… to pouczenie, które odbiorca powinien pojÂÄ…ÃÅš i zapamiêtaÃÅš.



OpowieÅ“ÃÅš o zwierzêtach stworzona przez Orwella wspaniale obrazowuje pewne prawidÂÅ‚owoÅ“ci historyczne i prawdy o istocie ludzkiej. Pisarz obnaÂża mechanizmy systemów totalitarnych takich jak komunizm. Ukazuje metody dochodzenia do wÂÅ‚adzy i sposoby jej utrzymania. Analizuje teÂż kolejne etapy przewrotów rewolucyjnych, które rozpoczynajÂÄ… siê propagandÂÄ… porywajÂÄ…cej ideologii, poÅ“wiêceniem prawdziwych ideowców, demokracjÂÄ…, a prowadzÂÄ… do dyktatury uzurpatorów. ÅÅ‚wietnie ukazuje takÂże Orwell metody manipulowania spoÂÅ‚eczeÃÄ…stwem, siÂłê oddziaÂÅ‚ywania na przemian demagogiÂÄ… i strachem, zwalczanie najmniejszych przejawów buntu. Przestrzega przed Å“lepÂÄ… wiarê w teorie w rodzaju "animalizmu" ukute przez przywódców po to, by zniewoliÃÅš ludzi. Przy tym wszystkim rysujÂÄ…c Å“wiat zwierzÂÄ…t folwarcznych, potrafi pisarz wspaniale zaprezentowaÃÅš typy charakterystyczne dla rewolucyjnych spoÂÅ‚eczeÃÄ…stw, a nawet dla ludzkoÅ“ci w ogóle. Oto Boxer - przodownik pracy, MojÂżesz-kruk-szpicel, Squealer - krzykliwy agitator - demagog, Napoleon - bezwzglêdny dyktator czy Mollie - naiwna, próÂżna klacz w typie "sÂÅ‚odkiej Å“licznotki".



George Orwell trafnie i obrazowo przedstawiÂÅ‚ wizjê komunizmu, obnaÂżajÂÄ…c mechanizm totalitaryzmu, sprawowania wÂÅ‚adzy, zniewolenia jednostki, maszynê propagandy i manipulacji.



Wzorem, wg którego budowaÂÅ‚ Å“wiat powieÅ“ci byÂÅ‚a Rosja Radziecka, lecz jak historia gÂÅ‚osi, nie byÂÅ‚a ani jedynym ani ostatnim paÃÄ…stwem tego ustroju. Pamiêtajmy, Âże "Folwark zwierzêcy" wydano po raz pierwszy w 1945 roku.