Kalendarium I Wojny Światowej
Rok 1914
Lipiec
25  w Rosji została ogłoszona powszechna mobilizacja
28  Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii
31  ultimatum niemieckie wobec Francji
Sierpień
1  Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji. W sierpniu wojska rosyjskie wkroczyły do Galicji i Prus Wschodnich
2  wojska niemieckie wkroczyły do Luksemburga
3  Niemcy wypowiedziały Francji wojnę
3  wojska niemieckie wkroczyły na terytorium Belgii
4  niemiecka artyleria ostrzelała Kalisz
4  Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Niemcom. Rozpoczęła się morska blokada Niemiec
5  Stany Zjednoczone ogłosiły neutralność w wojnie
5  pierwsza bitwa morska: zatonął niemiecki stawiacz min
6  legiony pod dowództwem Józefa Piłsudskiego wyruszyły z Krakowa do dawnego Królestwa Polskiego
7  Niemcy zajęły miasto LiŁge
8  marynarka brytyjska ostrzelała Dar es Salaam
8  Czarnogóra wypowiedziała wojnę Niemcom
14  wojska francuskie wkroczyły do Lotaryngii
18  rozpoczęła się niemiecka ofensywa na Francję
20  Niemcy zdobyły Brukselę
21  odwrót wojsk francuskich z Lotaryngii
23  Japonia wypowiedziała wojnę Niemcom
23  bitwa pod Mons
25  wojska austriackie stoczyły bitwę z wojskami rosyjskimi
26  Togo skapitulowały wobec wojsk francuskich i angielskich
26  rozpoczęła się bitwa pod Tannenbergiem
28  koniec bitwy pod Tannenbergiem
28  bitwa morska koło Helgolandu
Wrzesień
2  Austriacy opuścili Lwów
3  Rosjanie zajęli Lwów
3  rząd francuski ewakuował się do Bordeaux
6  wojska niemieckie stoczyły z wojskami rosyjskimi bitwę nad jeziorami mazurskimi
6  rozpoczęła się bitwa nad Marną
9  koniec bitwy nad Marną
12  kończy się bitwa nad jeziorami mazurskimi
Paz
dziernik
11  Niemcy zajęli Gandawę
13  rząd belgijski przeniósł się do Hawru.
21  Turcja zamknęła dla żeglugi drogę wodną przez cieśniny Bosfor i Dardanele
29  flota turecka zaatakowała rosyjskie wybrzeża
Listopad
2  Rosja, Wielka Brytania i Francja wypowiedziały wojnę Turcji
3  Niemcy zwyciężyły wojska brytyjskie pod Tanga w Niemieckiej Afryce Wschodniej
5  państwa Ententy wypowiedziały wojnę Turcji
5  Wielka Brytania zajęła Cypr
12  Turcja ogłosiła dżihad
Grudzień
8  brytyjsko-niemiecka bitwa morska koło Falklandów.
12  wojska rosyjskie zostały zatrzymane przez Austriaków pod Limanową
25  nalot zeppelinów na Londyn
Rok 1915
Luty
4  Niemcy ogłosiły blokadę morską wokół Wysp Brytyjskich
19  początek brytyjsko-francuskiej operacji morskiej w Dardanelach
Kwiecień
22  walki niemiecko-francuskie pod Ypres
25  lądowanie wojsk alianckich na Płw. Gallipoli
26  w Londynie został podpisany tajny układ sojuszniczy między Włochami i Ententą
Maj
2 5  bitwa pod Gorlicami; front rosyjski został przełamany przez wojska państw centralnych
7  niemiecki okręt podwodny (U-boot) zatopił statek Lusitania z Amerykanami na pokładzie
22  Austriacy odzyskali Lwów
23  Włosi podjęli działania zbrojne przeciwko Austro-Węgrom
Czerwiec
2  flota brytyjska rozpoczęła blokadę wybrzeży Azji Mniejszej
10  Wielka Brytania zdobyła niemiecki Kamerun
Lipiec
1  Niemcy rozpoczęli ofensywę na Litwę, Kurlandię i dawne Królestwo Polskie
19  Niemcy storpedowali angielski parowiec Arabic
Sierpień
5  Niemcy wkroczyli do Warszawy
24  Niemcy utworzyli w Warszawie Generalne Gubernatorstwo
Wrzesień
18  Niemcy wkroczyli do Wilna
22  Francuzi rozpoczęli ofensywę w Szampanii
Paz
dziernik
6  Austriacy rozpoczęli ofensywę w Serbii; do grudnia Serbia została zajęta
Rok 1916
Styczeń
8  zakończenie ewakuacji oddziałów alianckich z Dardaneli
Luty
21  rozpoczęła się niemiecko-francuska bitwa o Verdun
Marzec
9  Portugalia wypowiedziała wojnę Niemcom
16  rozpoczęcie ofensywy rosyjskiej koło Dyneburga
19  wojska rosyjskie zajęły miasto Isfahan w Persji
Kwiecień
29  kapitulacja wojsk brytyjskich w Kut-el-Amara w Iraku
Maj
31  1 czerwca  bitwa jutlandzka pomiędzy flotą brytyjską i niemiecką
Czerwiec
4  rozpoczęcie rosyjskiej ofensywy gen. Brusiłowa na froncie wschodnim
8  Rosja i Japonia podpisały układ sojuszniczy
24  rozpoczęcie ofensywy wojsk Ententy nad Sommą
Sierpień
27  Rumunia przystąpiła do wojny po stronie Ententy
28  Włochy wypowiedziały wojnę Niemcom
29  Hindenburg zostaje powołany na stanowisko niemieckiego szefa Sztabu Generalnego. Ludendorff zostaje
generalnym kwatermistrzem.
Wrzesień
26  początek bitwy austriacko-rumuńskiej pod Hermanstadt
Listopad
5  ogłoszenie przez cesarzy Niemiec i Austrii aktu 5 listopada
21  śmierć cesarza Austro-Węgier Franciszka Józefa I
26  Grecja wypowiedziała wojnę Niemcom
27  dymisja francuskiego wodza naczelnego gen. Josepha Joffre'a. Zastąpił go gen. Nivelle
Grudzień
6  wojska niemieckie i austriackie zajęły Bukareszt
6  utworzono Tymczasową Radę Stanu
12  Niemcy złożyły propozycje pokojowe
Rok 1917
Styczeń
22  propozycje pokojowe prezydenta USA Woodrowa Wilsona
14  Tymczasowa Rada Stanu rozpoczyna działalność
Marzec
16  car Rosji Mikołaj II abdykował
Kwiecień
2  Stany Zjednoczone przystąpiły do wojny po stronie Ententy
6  Stany Zjednoczone wypowiedziały Niemcom wojnę
9  początek angielsko-niemieckiej bitwy pod Arras
27  Grecja przystąpiła do wojny po stronie Ententy
Czerwiec
4 czerwca  utworzono armię polską we Francji
Lipiec
1  atak rosyjski na Zaborów i Brzeżany
24  spotkanie generałów Ferdinanda Focha (Francja), Robertsona (Wielka Brytania) i Luigiego Cadorny (Wło-
chy), w sprawie wysłania do Włoch wojsk francusko-brytyjskich
Sierpień
15  utworzenie Komitetu Narodowego Polskiego
Paz
dziernik
24  przełamanie frontu włoskiego przez Austriaków pod Caporetto
26  Austriacy zdobyli włoskie forty Montemaggiore
Listopad
7  wybuch rewolucji paz
dziernikowej
10  zatrzymanie ofensywy niemiecko-austriackiej nad Piawą
20  atak angielskich czołgów pod Cambrai
Grudzień
9  wojska brytyjskie zajęły Jerozolimę
22  początek rokowań państw centralnych z Rosją w Brześciu
Rok 1918
Styczeń
8  prezydent Wilson ogłosił orędzie, zawierając obietnice utworzenia państwa polskiego
Luty
9  podpisanie układu pokojowego miedzy państwami centralnymi a Ukrainą w Brześciu
16  proklamowano niepodległość Litwy
Marzec
3  podpisanie przez państwa centralne układu pokojowego z Rosją w Brześciu
9  lądowanie wojsk brytyjskich w Murmańsku
21  początek ofensywy niemieckiej na froncie zachodnim
Kwiecień
9  początek niemiecko-francuskiej bitwy pod Lys
Maj
1  koniec bitwy pod Lys
7  podpisanie przez państwa centralne układu pokojowego z Rumunią w Bukareszcie
Czerwiec
18  kontrofensywa francuska nad Marną
Sierpień
8  cofanie się Niemców na całej linii frontu
28  Rada Komisarzy Ludowych anuluje traktaty rozbiorowe
Wrzesień
15  początek ofensywy wojska Ententy w Macedonii
30  kapitulacja Bułgarii
Paz
dziernik
24  ofensywa włoska nad Piawą
28  powołano Polską Komisję Likwidacyjną
30  Włosi pokonali Austriaków pod Veneto
Listopad
3  Austro-Węgry podpisały z państwami Ententy rozejm
9  abdykował Wilhelm II cesarz Niemiec
11  abdykował Karol I, cesarz Austro-Węgier
11  zawieszenie broni w CompiŁgne
Kalendarium II Wojny Światowej
Rok 1939
Sierpień
31  niemiecka prowokacja zorganizowana przez SS i Abwehrę w Gliwicach.
Wrzesień
1  kampania wrześniowa: bez wypowiedzenia wojny Niemcy dokonują agresji na Polskę realizując tym plan
 Fall Weiss . Rozpoczyna się bitwa graniczna m.in.: walki w Beskidzie Zach. toczone przez 10. Brygadę Ka-
walerii, oddziały KOP-u i Obrony Narodowej z 7. Dywizją Piechoty, 2. Dywizją Pancerną i 1. Dywizją Gór-
ską wchodzących w skład niem. XXIII. Korpusu Pancerno-motorowego gen. Lista. Początek obrony Wester-
platte. Kilkugodzinny, nierówny bój gdańskich pocztowców z jednostkami SS.
3  Francja i Wielka Brytania wypowiadają III Rzeszy wojnę. Pozorowane walki  sojuszników kończą się
równie szybko jak zaczęły (okres ten nazwany został  dziwną wojną ). Koniec bitwy granicznej. Niemiecka
akcja dywersyjna (tzw. V kolumny) w Bydgoszczy.
5  niemiecka 1. Dywizja Pancerna (d-ca gen. R. Schmidt) wypiera z Piotrkowa Tryb. polską 19. Dywizję Pie-
choty (d-ca gen. bryg. J. Kwaciszewski).
6  Niemcy zajmują Kraków, z którego wycofały się oddziały Armii  Kraków . Niem. 2. Dywizja Lekka wy-
piera z Kielc resztki 74. pp (d-ca płk W. Wilniewczyc) z 7. Dywizji Piechoty i zajmuje miasto.
7  kapitulacja załogi na Westerplatte dowodzonej przez mjr Sucharskiego.
8  rozpoczęcie oblężenia Warszawy. Największa bitwa Kampanii Wrześniowej; bitwa nad Bzurą rozegrana
między Armią  Poznań i resztką Armii  Pomorze dowodzonymi przez gen. T. Kutrzebę a częścią 10., całej
8. i 4. Armii.
10  pierwszy masowy mord polskiej ludności cywilnej (rozstrzelano ok. 1500 ludzi) dokonany przez oddziały
SS w odwecie za pomoc udzieloną Wojsku Polskiemu w tłumieniu niemieckiej dywersji z 3 września.
12  pierwszy nieudany szturm niemieckich jednostek 1. i 2. Dywizji Górskich na Lwów.
15  okrążenie twierdzy w Brześciu Litewskim (obroną dowodził gen. K. Plisowski) i pierwszy nieudany szturm
jednostek niemieckiej 10. Dywizji Pancernej wchodzącej w skład XIX. Korpusu Pancernego gen. H. Guderiana.
17  ZSRR bez wypowiedzenia wojny dokonuje inwazji na ziemie wschodnie II Rzeczpospolitej realizując tym
postanowienia paktu Ribbentrop-Mołotow. Ucieczka Rządu oraz Wodza Naczelnego marszałka E. Rydza-
Śmigłego do Rumunii gdzie wraz z towarzyszącymi oddziałami Wojska Polskiego zostają internowani.
18  obrona Wilna przed armią sowiecką. Ucieczka załogi ORP  Orzeł wraz z okrętem z internowania w Tallin-
nie w Estonii.
19  do oblężenia Lwowa przez jednostki z XVII., XVIII i XXII. Korpusów Armijnych wchodzących w skład 14.
Armii gen. W. Lista dołączają jednostki radzieckie.
20  zaciekła obrona Grodna przed nacierającą Armią Czerwoną (trwała do 21 września).
22  wzięty w dwa ognie; od zachodu przez Wehrmacht, a od wschodu przez Armię Czerwoną kapituluje Lwów.
28  kapitulacja Warszawy. Bitwa polsko-sowiecka pod Szackiem na Wołyniu. Generał M. Karaszewicz-
Tokarzewski tworzy pierwsze zręby konspiracji wojskowej pod nazwą Służba Zwycięstwu Polski, przemiano-
wany przez Rząd RP na emigracji w Związek Walki Zbrojnej (13 paz
dziernika).
30  bitwa polsko-sowiecka pod Wytycznem na Lubelszczyz
nie. W Paryżu urząd Prezydenta RP obejmuje W.
Raczkiewicz, a Naczelnym Wodzem i premierem Rządu Koalicyjnego zostaje gen. W. Sikorski.
Paz
dziernik
2  kapitulacja załogi na Helu. Ostatnia bitwa kampanii; bitwa pod Kockiem (trwała do 5 paz
dziernika) stoczo-
na między Samodzielną Grupą Operacyjną  Polesie gen. bryg. F. Kleeberga a 13. Dywizją Zmotoryzowaną
gen. P. Ottona i XIV. Korpusem Zmotoryzowanym gen. G. von Wietersheima. Następuje całkowity, już IV
rozbiór Polski.
29  przymusowe przyznanie obywatelstwa ZSRR ludności w sowieckiej strefie wpływów.
Listopad
30  agresja ZSRR na Finlandię rozpoczęta natarciem korpusów Frontu Północno-Zachodniego na linię  Man-
nerheima .
Grudzień
13  bitwa morska u ujścia La Plata stoczona pomiędzy niem. pancernikiem DKM  Admiral Graf Spee (d-ca
komandor Langsdorf), a bryt. krążownikami HMS  Exeter , HMS  Ajax i HMS  Achilles .
14  polskie poparcie (z inicjatywy gen. W. E. Sikorskiego) sprawy Finlandii na forum Ligi Narodów.
26  kolejny mord na polskiej ludności cywilnej; w odwecie za śmierć 2 żołnierzy Wehrmachtu rozstrzelanych
zostało w Aninie 107 osób.
Rok 1940
Luty
10  pierwsza fala deportacji Polaków z kresów wschodnich dokonana przez oddziały NKWD, Armii Czerwo-
nej i milicji w głąb Rosji (wywieziono ok. 340 tys.  w większości Polaków, ale też Ukraińców i Białorusi-
nów).
11  przełamanie głównego pasa umocnień linii  Mannerheima przez L. Korpus Armijny.
Marzec
13  zajęcie Wyborga przez sowiecki XXXIV. Korpus Armijny.
30  podpisanie traktatu pokojowego między Finlandią, a Związkiem Radziecki, na mocy którego ZSRR przej-
muje Przesmyk Karelski wraz z m. Wyborg.
Kwiecień
3  pierwsze planowe mordy polskich jeńców dokonane przez NKWD m.in. w Katyniu, Charkowie i Miednoje
na Ukrainie. W sumie NKWD zamordowało 22 tyś. Polaków (oficerów i podoficerów Wojska Polskiego,
funkcjonariuszy Korpusu Ochrony Pogranicza i policji).
9  zgodnie z planem operacji  Weser�bung armia niemiecka dokonuje inwazji na Danię podbijając kraj w
ciągu jednego dnia (straty Duńczyków: 13 zabitych i 23 rannych) oraz na Norwegię. Niemieckie jednostki de-
santowe bez większego oporu wojsk norweskich zajmują m.in.: Narwik, Trondheim, Bergen, Egersund, Aren-
dal.
14  lądowanie aliantów w Namsos, �ndalsnes i w rejonie Narviku.
20  początek bitwy w rej. m. Lillehammer (zakończonej 25 kwietnia porażką aliantów) jaką stoczyły bryt. 148.
Brygada Piechoty (d-ca. brygadier H. de R. Morgan) i oddziały norw. 2. Dywizji Piechoty z niem. 196. Dywi-
zją Piechoty (d-ca gen. Pellengahr).
30  bitwa w dolinie �sterdalen na północ od Oslo stoczona między oddziałami norweskiej 2. Brygady Piecho-
ty, a oddziałami niemieckich 163. i 196. Dywizji Piechoty.
Maj
3  ewakuacja wojsk alianckich z miast �ndalsnes i Namsos. Kapitulacja wojsk norweskich na południu kraju.
10  w nocy armia niemiecka, wg planu  Gelb rozpoczyna działania zbrojne przeciwko Holandii, Luksembur-
gowi i Belgii. Uchwycenie mostów na Mozie i Kanale Alberta. Zdobycie w brawurowej akcji Fortu Eben
Emael przez 60 niemieckich spadochroniarzy Fallschirmj�ger z 1 kompanii 1 pułku; dowódca: kpt. Koch.
14  Luftwaffe bombarduje Rotterdam zabijając blisko 30 tys. cywilów. Armia holenderska prawie całkowicie
zaprzestaje walki.
15  kapitulacja Holandii. Czołgi gen. Rommla pokonują francuskie oddziały pod Philippeville.
20  niemiecka 2. Dywizja Pancerna gen. H. Guderiana zajmuje Abeville.
22  pod Arras dochodzi do bitwy pancernej, w której oddziały francuskie ponoszą klęskę.
23  bitwa o Boulogne i Calais.
24  wstrzymanie niemieckiej ofensywy na port Dunkierki.
26  brytyjski korpus ekspedycyjny wycofuje się na wybrzeże w rejon Dunkierki, gdzie rozpoczyna się proces
ewakuacyjny pod kryptonimem  Dynamo wojsk alianckich (trwać będzie do 4 czerwca).
27  bitwa o Narvik stoczona między jednostkami francuskimi (13. półbrygada Legii Cudzoziemskiej i 27. pół-
brygada Strzelców Alpejskich), Samodzielną Brygadą Strzelców Podhalańskich oraz norweskimi 6. i 7. Bry-
gadą Piechoty, a 3. Dywizją Górską gen. Dietla.
28  kapitulacja wojsk belgijskich.
Czerwiec
5  decydująca bitwa francusko-niemiecka nad Sommą (zakończona 9 czerwca porażką wojsk francuskich).
9  zakończenie ewakuacji oddziałów alianckich z Norwegii.
10  kapitulacja wojsk norweskich na północy kraju. Okupacja Norwegii. Włochy wypowiadają Francji wojnę.
11  zapada decyzja o ewakuacji rządu francuskiego z Paryża.
14  rozpoczyna działalność hitlerowski obóz koncentracyjny w Oświęcimiu.
17  bitwa w rejonie Lagarde stoczona między polską 1. Dywizją Grenadierów dowodzoną przez gen. B. Du-
cha, a jednostkami 75., 198. i 268. Dywizji Piechoty z XII. Korpusu Armijnego.
18  Niemcy bez walki zajmują Paryż. Bitwa na wzgórzach Clous du Doubs stoczona między francuskim XLV.
Korpusem Armijnym (w jego skład wchodziła polska 2. Dywizja Strzelców Pieszych gen. B. Prugara-
Ketlinga) a niemiecką Grupą Pancerną gen. H. Guderiana.
19  ewakuacja Rządu RP, prezydenta Raczkiewicza i Wodza Naczelnego gen. Sikorskiego do Wielkiej Bryta-
nii (do 25 czerwca dotrze tam ok. 25 tyś Polaków). W Londynie powstaje Komitet Wolnych Francuzów z gen.
de Gaullem na czele.
22  pod Compiegne rząd Ph. Petaina podpisuje zawieszenie broni między Francją a III Rzeszą.
Lipiec
3  bitwa morska u wybrzeży Mers el Kebir koło Oranu bryt. eskadry (skład: panc.  Valiant i  Resolution ,
lotnisk.  Ark Royal , krąż. liniowy  Hood oraz 2 krąż. i 11 niszczycieli) z eskadrą francuską (skład: stare
panc.  Provence i  Bretagne , lotnisk.  Commandant Teste , krąż. liniowe  Dunquerque i  Strasbourg
oraz 6 niszczycieli). W wyniku bitwy zatonął franc. panc.  Bretagne .
Sierpień
8  Bitwa o Wielką Brytanię rozpoczęciem przygotowań do operacji  Seel�we , czyli inwazji na wyspy brytyj-
skie (zakończona: 31 paz
dziernika).
9  Bitwa morska pod Punta Stillo na Morzu Śródziemnym stoczona między bryt. zespołem gibraltarskim (d-ca
adm. A. Cunningham; skład. panc.  Warspite ,  Malaya i  Royal Sovereign , lotnisk.  Eagle , 5 lekkich krą-
żowników i 12 niszczycieli), a wł. eskadrą (d-ca adm. Campioni; skład: panc.  Conte di Cavour i  Giulio Ce-
sare oraz 14 krążowników i 26 niszczycieli). W wyniku bitwy zatonął wł. ciężki krąż.  Zefiro .
Wrzesień
13  początek ofensywy włoskiej 10. Armii (6 dywizji piechoty i 8 batalionów pancernych) dowodzonej przez
gen. Grazianiego z obszaru Cyrenajki w Libii na Egipt.
16  wstrzymanie włoskiej ofensywy w rejonie Sidi Barrani (Egipt) z braku zaopatrzenia.
27  Podpisanie przez Niemcy, Włochy i Japonię tzw. paktu trzech (do paktu przyłączyły się: Węgry, Rumunia,
Słowacja i Bułgaria).
Paz
dziernik
28  agresja Włoch na Grecję.
Listopad
11  zbombardowanie przez startujące z lotniskowców  Eagle i  Illustrious samoloty RAF-u włoskiej floty
w Tarencie.
13  załamanie włoskiej ofensywy na linii miast Korcza-Konitsa-Paramithia i góry Smolikas.
28  w wyniku porażek na Bałkanach następuje reorganizacja włoskiej armii, zostaje odwołany gen. Badoglio,
na jego miejsce mianowany zostaje gen. Cavallero.
Grudzień
9  kontrofensywa wojsk brytyjskich gen. Wavella w Afryce Płn. i pogrom armii włoskiej (do niewoli dostało
się 4 generałów i 38 tys. żołnierzy włoskich).
19  prośby Mussoliniego o pomoc w Afryce Płn. kierowane do Hitlera.
Rok 1941
Styczeń
5  australijska 6. Dywizja Piechoty zdobywają Bardiję.
10  bitwa morska w pobliżu Pantellarii stoczona między eskadrą wł. torpedowców wspieranych przez niem.
eskadrę Luftwaffe  Fliegerkorps X , a osłoną bryt. konwoju zmierzającego na Maltę. W wyniku bitwy zatonął
bryt. krąż. HMS  Southampton , a uszkodzeń doznały niszcz.  Gallant i lotnisk.  Illustrious .
23  australijska 6. Dywizja Piechoty zdobywa Tobruk.
Luty
5  brytyjska 7. Dywizja Pancerna przecinając w poprzek Cyrenajkę dociera do m. Bena Fom odcinając drogę
odwrotu włoskiej armii.
7  kapitulacja okrążonej w rejonie Benghazi przez Brytyjczyków włoskiej 10. Armii.
8  zgodnie z planem  Sonnenblume do Trypolisu dociera pierwszy włoski konwój z niemieckimi jednostkami
Korpusu Afrykańskiego (transportowanie trwać będzie do 11 lutego). W początkowej fazie w skład korpusu
wchodziły: niemieckie 5. Dywizja Lekka i 15. Dywizja Pancerna oraz włoska Dywizja Pancerna  Ariete .
12  dowódcą Deutsches Afrika Korps zostaje mianowany gen. Erwin Rommel.
Marzec
3  rajd na Lofoty, archipelag wysp u wybrzeży Norwegii, przeprowadzony przez bryt. Brygadę Służb Specjal-
nych (Special Service Brigade) dowodzoną przez bryg. J. C. Haydona przy wsparciu 5 niszczycieli: HMS
 Somali (okręt flagowy), HMS  Bedouin , HMS  Tartar , HMS  Eskimo , HMS  Legion .
28  bitwa morska pad Matapan stoczona między dwiema wł. eskadrami (skład: panc.  Vittorio Veneto , 4
ciężkie krążowniki, 2 lekkie krążowniki oraz 8 niszczycieli), a bryt. 14 Flotyllą śródziemnomorską (skład:
panc.  Warspite ,  Barham i  Valiant , lotnisk.  Formidable oraz 7 krążowników) wsparte przez dodatkowe
siły RAF-u. W wyniku bitwy zatonęły: 3 wł. krąż.  Pola ,  Alfieri i  Carducci , a poważnym uszkodzeniom
uległ wł. panc.  Vittorio Veneto .
31  kontrofensywa wojsk niemiecko-włoskich w kierunku na Adżedabija i Bengazi.
Kwiecień
2  przełamanie obrony niepełnej brytyjskiej 2. Dywizji Pancernej i rozbicie jej pod Adżedabija. Prohitlerowski
zamach stanu Raszyda el Ghailani w Iraku.
3  odbicie Bengazi przez wojska niemiecko-włoskie.
6  zgodnie z założeniami planu operacji  Merita armie niemieckie przy współudziale armii włoskiej (2. Ar-
mia) i węgierskich (2. i 3. Armia) atakują Jugosławię i Grecję.
9  zajęcie Salonik przez niemiecką 2. Dywizję Pancerną. Kapitulacja odciętej od pozostałych sił greckich Ar-
mii  Wschodnia Macedonia . Jednostki niemieckiej Afrika Korps odbijają Bardiję
10  14. Dywizja Pancerna z XLVI. Korpusu Zmotoryzowanego zajmuje Zagrzeb.
11  otoczenie m. Tobruk, do którego wycofały się oddziały australijskiej 9. Dywizji Piechoty.
12  przejęcie bez walki Belgradu przez oddziały niemieckiej 1. Grupy Pancernej.
17  wycofanie się Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego pod Termopile.
18  bezwarunkowa kapitulacja Jugosławii podpisana 17 IV w Belgradzie. Opanowanie przez Brygadę SS  Le-
ibstandarte SS Adolf Hitler przełęczy Metsowon i odcięcie jedynej drogi ewakuacji greckich Armii  Epir
i resztkom Armii  Środkowa Macedonia .
20  podpisanie układu o zawieszeniu broni przez greckiego gen. Tsalakoglu dowódcę Armii  Epir i niemiec-
kiego gen. S. Dietricha dowódcę Brygady  LSSAH .
26  wojska niemieckie zajmują Korynt i Patras.
27  wojska niemieckie zajmują Ateny i Pireus. Rozpoczęcie ewakuacji Brytyjskiego Korpusy Ekspedycyjnego
na Kretę i do Egiptu.
Maj
20  zgodnie z planem operacji  Merkur na Krecie desantowały pierwsze oddziały 7. Dywizji Spadochronowej
i 5. Dywizji Górskiej z niemieckiego XI. Korpusu Powietrzno-Desantowego gen. K. Studenta przy wsparciu
VIII. Korpusu Lotniczego.
22  zniszczenie dwóch niem. eskadr inwazyjnych zmierzających na Kretę przez dwa bryt. zespoły okrętów.
23  atak bombowy niem. eskadry Ju-82 na bryt. zespół 6 krążowników i kilku niszczycieli (d-ca kontradm.
King). W wyniku ataku zatonęły: 2 krąż.  Fiji i  Gloucester oraz niszcz.  Greyhound .
24  w odległości 270 mil na pd.-zach. od Islandii
dochodzi do bitwy morskiej między bryt. panc.  Prince of Wales i krąż. liniowym  Hood , a niem. panc.
 Bismarck (d-ca kmdr Lindemann) i krąż. liniowym  Prinz Eugen .
26  kontakt bojowy ORP  Pioruna z niem. panc.  Bismarckiem .
27  Deutsches Afrika Korps zdobywa przełęcz Halfaya będącą wrotami do Egiptu. Tonie duma Kriegsmarine,
panc.  Bismarck ostrzelany przez bryt. panc.  King George V i  Rodney oraz krąż.  Norfolk i  Dorsetshi-
re .
29  ewakuacja z Krety Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego dowodzonego przez gen. B. Freyberga (zakoń-
czona 1 czerwca).
30  opanowanie Iraku przez Brytyjczyków. Ucieczka rządu Ghailaniego z Iraku do Iranu.
Czerwiec
1  kapitulacja wojsk greckich na Krecie.
5  niemieckie bombardowanie portu w Aleksandrii.
8  opanowanie Syrii przez Brytyjczyków i Wolnych Francuzów.
22  rozpoczęcie planu  Barbarossa czyli ataku Niemiec (wraz z sojuszniczymi Rumunią i Włochami) na
Związek Radziecki. Armia Czerwona nieprzygotowana do obrony cofa się na całej linii frontu. Początek oblę-
żenia cytadeli w Brześciu Litewskim (Niemcy zdobywają twierdzę dopiero po tygodniu ciężkich walk).
23  do wojny ze Związkiem Radzieckim przystępuje Słowacja (26 czerwca Finlandia, a 27 czerwca Węgry).
30  gen. Auchinleck zostaje naczelnym dowódcą wojsk brytyjskich na Bliskim Wschodzie.
Lipiec
10  natarcie niemieckiej Grupy Armii  Nord dowodzonej przez gen. W. von Leeba w kierunku Leningradu.
Natarcie oddziałów fińskiej Grupy Operacyjnej  Kannaksen na kierunku Ołoniec i Pietrozawodsk (płn. rej.
Leningradu).
12  oficjalne podpisanie zawieszenia broni w Syrii. Przekazanie całego kraju Brytyjczykom i Wolnym Francu-
zom. Zawarcie układu między Wlk. Brytanią a ZSRR o współdziałaniu przeciw III Rzeszy.
Sierpień
15  oddziały niem. 18. Armii zajmują Nowgorod.
18  pierwsze oddziały Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich lądują w oblężonym Tobruku.
Wrzesień
3  pierwsza próba z cyklonem B przeprowadzona na sześciuset sowieckich jeńcach.
Paz
dziernik
3  cztery niemieckie U-Booty przedostają się na Morze Śródziemne. Czołowe jednostki 2. Armii Pancernej
 Guderian zajmują miasto Orzeł (na płd.-zach. od Moskwy).
8  brytyjska flota zatapia cały włoski konwój (7 okrętów) zmierzający do Trypolisu.
18.  gen. Cunnigham obejmuje dowództwo nad brytyjską 8. Armią. Rozpoczęcie kontrofensywy przeciwko
Korpusowi Afrykańskiemu gen. Rommla.
25  kolejna zmiana na stanowisku dowódcy 8 Armii, na jej czele staje gen. Ritchie.
30  rozpoczęcie ofensywy niemieckiej 11. Armii gen. E. von Mansteina na Sewastopol nad Morzem Czarnym,
a następnie od 11 paz
dziernika oblężenie miasta.
Listopad
13  zatopienie w zach. części M. Śródziemnego bryt. lotnisk. HMS  Ark Royal przez niem. okręt podwodny
 U-81 .
18  rozpoczęcie drugiej ofensywy brytyjskiej mającej na celu deblokadę Tobruku i wyparcie wojsk  osi z Cy-
renajki.
19  niemiecka 1. Grupa Pancerna  Kleist dociera do Rostowa nad Donem. Opanowanie m. Sidi Rezegh przez
brytyjski XXX. Korpus Armijny.
20  niemieckie kontruderzenie i początek bitwy pancernej we wsch. Cyrenajce między Tobrukiem, a Sallu-
mem.
Grudzień
7  wycofywanie się jednostek Afrika Korps spod Tobruku w kierunku na El Ghazalę.
10  całkowite odblokowanie Tobruku przez nacierające wojska brytyjskie.
23  wojska niemiecko-włoskie wycofują się z Bengazi.
27  desant bryt. komandosów (576 żołnierzy, d-ca bryg. J. C. Haydona) na norweskie wyspy M�lły i V�gsły,
wsparcie stanowiły: bryt. krążownik HMS  Kenya , niszczyciele HMS  Onslow i HMS  Oribi . Ponowny
atak komandosów (12. Grupa, d-ca ppłk S. S. Harrison) na wyspy lofockie przy wsparciu krążownika HMS
 Arethusa , 2 niszczycieli Polskiej Marynarki Wojennej ORP  Kujawiak i ORP  Krakowiak oraz norwe-
skich korwet  Acantus i  Eglantine .
29  zamordowanie ponad 160 rannych żołnierzy Wehrmachtu przez oddział sowieckiej piechoty morskiej
w Teodozji na Krymie.
Rok 1942
Styczeń
5  mianowanie gen. F. Paulusa na dowódcę 6. Armii.
7  wstrzymanie wycofywania oddziałów Deutsches Afrika Korps i Corpo Armata di Manovra na liniach
obronnych na wsch. od El Agejla w Trypolitanii.
17  mianowanie feldmarsz. G. von K�chlera na dowódcę Grupy Armii  Nord . Kapitulacja oddziałów wło-
skich w garnizonach w Sallum i na przełęczy Halfaya we wsch. Cyrenajce.
21  rozpoczęcie kontrofensywy Korpusu Afrykańskiego w kierunku Cyrenajki.
Luty
2  ponowne przejęcie Benghazi przez wojska  osi .
7  zatrzymanie niemieckiej kontrofensywy na linii El Ghazala i Bir Hakeim przez jednostki brytyjskie i Samo-
dzielną Brygadę Strzelców Karpackich.
Marzec
28  atak bryt. komandosów na niemiecką bazę morską w St. Nazaire (operacja  Rydwan ) w celu zniszczenia
remontowego doku  Normandie .
Maj
26  rozpoczęcie III ofensywy wojsk gen. Rommla z rejonu El Ghazala. Ofensywa Afrika Korps (15. i 21. Dy-
wizje Pancerne oraz 90. Dywizja Lekka) omijając łukiem od południa brytyjskie umocnienia w Bir Hakeim
ruszyła w kierunku El Adem.
27  zdobycie  z marszu przez Niemców miast Akroma, Ed Daba i Sidi Rezegh.
Czerwiec
12  po przegrupowaniu i uzupełnieniu stanów, niemieckie dywizje ponowiły atak na kierunku El Adem. Bry-
tyjska 8. Armia zagrożona rozczłonkowaniem wycofuje się na granicę Egiptu.
21  opanowanie przez Niemców Tobruku.
22  mianowanie E. Rommla marszałkiem polnym (Feldmarschall).
23  przekroczenie przez wojska niemiecko-włoskie granicy libijsko-egipskiej.
30  Deutches Afrika Korps w wyniku wyczerpania ciągłym natarciem zatrzymuje się pod El Alamejn.
Lipiec
13  nowym dowódcą brytyjskiej 8. Armii zostaje gen. B. Montgomery.
19  lądowanie w Dieppe (zw.  eksperymentem na wielką skalę ) oddziałów kanadyjskiej 2. Dywizji Piechoty
(d-ca bryg. J. H. Roberts) wraz z niewielkimi oddziałami komandosów m.in. amer.  Rangers ; wparcie stano-
wiło ok. 200 okrętów, w tym kontrtorpedowiec ORP  Ślązak oraz ok. 200 samolotów RAFu.
31  rozpoczęcie natarcia niemiecko-włoskiej Armii Pancernej na pozycje 8. Armii.
Wrzesień
2  z portów w Szkocji wypływa do Murmańska-Archangielska jeden z największych konwojów (kryp. PQ-18)
składający się z 40 statków transportowych i 67 okrętów wojennych (m.in. lotniskowiec  Avenger ).
3  załamanie natarcia niemiecko-włoskiej Armii Pancernej na grzbiecie Alam el Halfa i odwrót na pozycje
wyjściowe.
12  początek nękających ataków U-Bootów i Luftwaffe na konwój PQ-18 (będą one trwać do 18 września),
zniszczenie  U-88 przez bryt. niszczyciel HMS  Faulknor . Zatopienie bryt. transportowca  Laconia przez
U-Boota oraz amerykański atak bombowy na jednostki ratunkowe.
13  potężny atak Luftwaffe w sile 40 samolotów torpedowych niszczy osiem statków z konwoju PQ-18 (straty
Niemców wyniosły tylko 5 samolotów).
Paz
dziernik
23  atak 8. Armii na linie obronne wojsk niemiecko-włoskich, rozpoczęcie bitwy pod El Alamejn.
Listopad
2  w rejonie Tell el Akkakir dochodzi do bitwy pancernej między niemieckimi 15. i 21. DPanc., a brytyjskimi
1. i 10. DPanc.
3  porażka w starciu z brytyjskimi czołgami powoduje odwrót niemieckich oddziałów z rejonu El Alamejn.
Pozostawione na południu włoskie dywizje piechoty:  Bologna ,  Brescia ,  Folgore oraz  Pavia kapitulują
przed nacierającymi Brytyjczykami.
8  rozpoczęcie alianckiej operacji  Torch desantem we francuskiej Afryce Północnej; Amerykańskie Zgru-
powanie Zachodnie (d-ca gen. G. Patton) ląduje w rej. Casablanki, Amerykańskie Zgrupowanie Środkowe (d-
ca gen. W. Fredendall) ląduje w rej. Oranu, Brytyjsko-amerykańskie Zgrupowanie Wschodnie (d-ca gen. K.
Anderson) ląduje w rej. m. Algier.
9  oddziały niemiecko-włoskiej 5. Armii Pancernej (d-ca gen. D. von Arnim) desantują w m. Tunis.
10  jednostki 8. Armii zdobywają Sidi Barrani. Podpisanie zawieszenia broni między wojskami angloamery-
kańskimi, a wojskami francuskimi stacjonującymi w Afryce Płn.
11  armia niemiecka wkracza do nieokupowanej strefy Francji. Rozpoczęcie ostatniej ofensywy 6. Armii na
Stalingrad.
12  Sallum, fort Capuzzo i Bardija zostają zajęte przez 8. Armię.
13  odbicie Tobruku przez 8. Armię.
19  rozpoczęcie ofensywy radzieckiej pod Stalingradem w ramach operacji  Uran . Zatrzymanie niemieckiego
natarcia w rej. m. Medżes el Bab przez jednostki francuskie.
25  pierwsze z dwóch nieudanych szturmów brytyjskiej 1. Armii na Tunis.
26  6. Armia zostaje ostatecznie zamknięta między
rzekami Donem i Wołgą.
Grudzień
31  bitwa koło Wyspy Niedz
wiedziej: atak niem. ciężkich krążowników  Admiral Hipper i  L�tzow oraz 6
niszczycieli (d-ca wiceadm. Kummetz) na konwój JW-51B (nowa seria) eskortowany przez 5 niszczycieli i 6
mniejszych jednostek (d-ca kmdr Sherbrooke), a następnie przez przybyłe z odsieczą krążowniki  Sheffield
i  Jamaica (d-ca adm. Burnett).
Rok 1943
Styczeń
8  zamknięcie pierścienia okrążenia wokół 6. Armii gen. Paulusa pod Stalingradem.
14  konferencja w Casablance, gdzie spotkali się Roosevelt i Churchill (zakończyła się 24 stycznia).
23  ewakuacja wojsk niemiecko-włoskich z Trypolitanii i przerzucenie ich do Tunisu na linie obronne w Ma-
reth.
30  dymisja adm. Raedera ze stanowiska głównodowodzącego niem. marynarki wojennej i zajęcie jego miej-
sca przez adm. Doenitza.
31  mianowanie przez Hitlera gen. Paulusa feldmarszałkiem. Kapitulacja 6. Armii podpisana przez świeżo
awansowanego Paulusa.
Luty
18  oświadczenie Ministra Propagandy Rzeszy Goebbelsa o rozpoczęciu przez Niemcy  wojny totalnej .
22  o serii zwycięskich potyczek z jednostkami amerykańskiego II. Korpusu Armijnego i odrzuceniu ich pra-
wie pod samą granicę z Algierią, feldmarsz. E. Rommel zatrzymuje natarcie.
23  przegrupowywanie i koncentracja wojsk niemiecko-włoskich w Tunisie i przygotowania do ofensywy ma-
jącej na celu odrzucenia Brytyjczyków naciskających linię Mareth bronioną przez włoską 1. Armię (d-ca gen.
Messe).
Marzec
6  nieudana próba przeprowadzona przez niemieckie 10., 15. i 21. Dywizje Pancerne rozbicia lewego skrzydła
bryt. 8. Armii.
9  odwołanie feldmarsz. E. Rommla ze stanowiska dowódcy afrykańskiego korpusu, jego miejsce zajmuje gen.
D. von Arnim.
20  rozpoczęcie działań zaczepnych przez jednostki bryt. 8. Armii na linii Mareth z równoczesnym atakiem
oddziałów Wolnych Francuzów (d-ca gen. P. Leclerc) na południowe skrzydło włoskiej 1. Armii.
27  wycofanie włoskiej 1. Armii na linię Wadi Akarit.
Kwiecień
7  okrążenie resztek wojsk niemiecko-włoskich, w skład których wchodziły: niem. 5. Armia Pancerna, Deut-
sches Afrika Korps i włoska 1. Armia, przez brytyjską 8. Armię i amerykański II. Korpus wokół przyczółka
w pn.-wsch. Tunisie.
13  niemieckie radiostacje nadały komunikat o odkryciu w lasach pod Katyniem masowych grobów pomordo-
wanych przez NKWD polskich oficerów.
19  wybuch powstania w getcie warszawskim zorganizowanego przez Żydowską Organizację Bojową.
20  rozpoczęcie natarcia wojsk alianckich na niemiecko-włoski przyczółek. Zaciekły opór wł. 1. Armii za-
trzymał szturm bryt. 8. Armii, sukcesów nie osiągnęła również bryt. 1. Armia na odcinku bronionym przez
niem. 5. Armię Pancerną (d-ca gen. von Vaerst).
26  zerwanie polsko-radzieckich stosunków dyplomatycznych, oskarżenie Rządu RP o paktowanie z III Rzeszą
przeciwko ZSRR.
Maj
5  rozpoczęcie decydującej alianckiej ofensywy w sile franc. 19 Korpusu Armijnego i bryt. V. Korpusu Armij-
nego przeciwko wojskom niemiecko-włoskim w Tunisie.
6  następuje przełamanie linii obronnych wojsk niemiecko-włoskich, do zadania decydującego ciosu ruszają
bryt. IX. Korpus Armijny wraz z 6. i 7. Dywizją Pancerną.
7  oddziały brytyjskie zajmują m. Tunis, a amerykański II. Korpus Armijny zdobywa Bizertę.
9.  kapitulacja niem. 5. Armii Pancernej, w skład której wchodził m.in. Korpus Afrykański.
12  początek rozmów Roosevelta i Churchilla na konferencji w Waszyngtonie.
13  kapitulacja włoskiej 1. Armii.
Czerwiec
4  śmierć gen. W. Sikorskiego w katastrofie lotniczej w pobliżu Gibraltaru.
5  początek największej bitwy pancernej II wojny światowej w ramach operacji  Zitadelle : bitwy pod Kur-
skiem stoczonej między niemieckimi: Grupą Armii  Mitte i Grupą Armii  S�d , a radzieckimi armiami fron-
tów: Briańskiego, Centralnego, Woroneskiego, Stepowego i Południowo-Zachodniego.
10  rozpoczęcie operacji  Husky czyli lądowania alianckiej 15. Grupy Armii (d-ca gen. H. Alexander) na Sy-
cylii.
22  amerykańska 7. Armia zdobywa Palermo.
23  zakończenie działań na łuku Kurskim.
25  obalenie faszystowskich rządów, aresztowanie b. dyktatora B. Mussoliniego i przejęcie władzy przez
marsz. P. Badoglio.
Lipiec
6  rozpoczęcie ewakuacji z rej. m. Mesyna wojsk niemiecko-włoskich z Sycylii (do 17 sierpnia).
17  wraz z zajęciem Mesyny przez wojska alianckie kończy się kampania sycylijska.
Wrzesień
3  lądowanie bryt. XIII. Korpusu Armijnego z 8. Armii (d-ca gen. B. Montgomery) w rej. m. Reggio di Cala-
bria rozpoczęciem operacji  Baytown . Podpisanie w Cassibile pod Syrakuzami aktu kapitulacji Włoch przez
przedstawicieli nowego rządu.
4  Niemcy przystępują do okupacji północnych i środkowych Włoch oraz rozbrajania wojsk włoskich. Wybuch
powstania w Neapolu.
9  zgodnie z planem operacji  Avalanche amerykańska 5. Armia ląduje pod Salerno. Pozostałe jednostki bryt.
8. Armii wg planu operacji  Slapstick lądują w Tarencie.
11  atak bombowy Luftwaffe na wł. eskadrę zmierzającą na Maltę w cieśninie Bonifacio. W wyniku ataku za-
tonęły najnowszy panc.  Roma i niszcz.  Antonio da Noli .
12  brawurowa akcja odbicia Mussoliniego przeprowadzona przez niemieckich spadochroniarzy pod dowódz-
twem Oberleutnanta von Berlepscha (w akcji brali udział również Hauptsturmf�hrer Skorzeny i jego esesma-
ni).
15  powstanie Republiki Saló, państewka Mussoliniego.
20  zakończenie ewakuacji wojsk niemieckich z Sardynii i Korsyki.
27  oddziały bryt. 8. Armii zajmują m. Foggia.
Paz
dziernik
1  zdobycie Neapolu przez amerykańską 5. Armię. Wycofywanie się jednostek niem. 10. Armii na linię rzek:
Garigliano, Rapido i Sangro zw. Zimową Linią (Winterstellung).
8  amer. 5. Armia zdobywa Kapui.
12  bitwa pod Lenino, chrzest bojowy nieprzygotowanej i z
le wyekwipowanej 1. Dywizji Polskiej im. T. Ko-
ściuszki gen. Berlinga (w składzie radzieckiej 33. Armii Frontu Zachodniego).
23  rozpoczęcie konferencji w Teheranie; rozmowy T. Roosevelta, W. Churchilla i J. Stalina na tematy m.in.
drugiego frontu, powojennych losów III Rzeszy i podziału stref wpływów. Początek końca Wolnej Polski.
Grudzień
25  nieudany atak niem. pancernika  Scharnhorst na bryt. konwój ochraniany przez 3 krążowniki ( Norfolk ,
 Belfast i  Sheffield ) w rej. Nordkapu. Osaczenie  Scharnhorsta przez przybyłe z odsieczą bryt. pancernik
HMS  Duke of York wraz z kilkoma innymi jednostkami i zatopienie niem. pancernika.
26  zdobycie przez bryt. 8. Armię Ortony.
28  bitwa morska w Zat. Biskajskiej stoczona między bryt. lekkimi krążownikami HMS  Glasgow i HMS
 Enterprise , a niemieckim zespołem 11 niszczycieli (5 dużych typu  Narvik i 6 małych typu  Elbing ) do-
wodzonymi przez kmdr Erdmengera. Zatopienie niem. jednego dużego niszczyciela  Z-27 i dwóch małych
 T-25 i  T-26 .
Rok 1944
Styczeń
4  wojska Armii Czerwonej przekraczają w rej. Rokitna przedwojenną granicę Polski.
14  ofensywa wojsk radzieckich w rej. Leningradu.
18  oddziały radz. 59. i 60. Armii i IV. Korpusu Pancernego Gwardyjskiego przełamują niemieckie linie
obronne obsadzone przez grupy boj.  Gneisenau (304. DP, resztki XLVIII. KPanc.) i  L�tt (niedobitki 344.
i 359. DP) w rej. Krakowa.
19  wyparcie z Krakowa oddziałów niem. 17. Armii i 4. Armii Pancernej (wchodzących w skład Grypy Armii
 A ) i przejęcie miasta. Okrążenie znacznych sił niemieckich w rej. Krasnoje Sieło i Ropszy przez jednostki
radz. Frontu Leningradzkiego.
20  odbicie z rąk niemieckich Nowgorodu przez oddziały radz. 59. Armii (wchodzącej w skład Frontu Woł-
chowskiego).
22  lądowanie oddziałów amerykańskiego VI. Korpusu Armijnego (wchodzącego w skład 5. Armii) pod Anzio
i Nettuno we Włoszech. Zatopienie u wybrzeży Anzio bryt. niszcz.  Janus i  Inglefield przez U-Booty oraz
statku szpitalnego  St. David przez Luftwaffe.
24  pierwszy szturm amer. 34. Dywizji Piechoty na masyw Monte Cassino broniony przez niem. 5. Dywizję
Górską i 15. Dywizję Grenadierów Pancernych. Radziecka ofensywa 1. i 2. Frontu Ukraińskiego pod Korsu-
niem-Szewczenkowskim na linie obronne niemieckich 8. Armii i 1. Armii Pancernej wchodzących w skład
Grupy Armii  S�d .
30  fiasko ataku wojsk angloamerykańskich pod Anzio.
Luty
10  załamanie amerykańskiego natarcia na Monte Cassino i niemiecki kontratak.
12  zamknięcie okrążenia wokół niem. 8. Armii i 1. Armii Pancernej w rejonie miasta Szenderowki (ok. 20 km
na płd.-wsch. od Korsunia-Szewczenkowskiego).
15  zmasowany atak alianckiego lotnictwa bombowego na klasztor i jego całkowite zniszczenie.
16  nieudana próba odrzucenia przez Niemców wojsk alianckich z przyczółków pod Anzio. Po Amerykanach
kolejny wysiłek w zdobyciu Monte Cassino podejmuje korpus nowozelandzki.
17  zakończenie operacji w rej. Korsunia-Szewcz. w wyniku której radzieckie wojska poważnie osłabiły nie-
mieckie 8. Armię i 1. Armię Pancerną.
23  obsadzenie ruin klasztoru i obszaru masywu Monte Cassino przez doborową 1 Dywizję Strzelców Spado-
chronowych będącą silnym wsparciem dla pozostałych dwóch dywizji niemieckich.
28  pacyfikacja wsi Huta Pieniacka przez jednostki z ukraińskiej Dywizji SS  Galizien w odwecie za śmierć
dwóch żołnierzy z tej formacji zabitych 23 lutego w starciu z lokalną samoobroną.
Marzec
15  ponowne natarcie korpusu nowozelandzkiego, tym razem przy wsparciu hinduskiej 4. Dywizji Piechoty na
Monte Cassino.
23  ostateczne załamanie natarcia korpusu nowozelandzkiego. Zajęcie i utrzymanie przez wojska alianckie
części miasteczka Cassino.
Kwiecień
20  rozpoczęcie obsadzania na pozycjach pod masywem Monte Cassino pierwszych jednostek z II. Korpusu
Polskiego (trwać to będzie do 30 kwietnia).
Maj
11  rozpoczęcie generalnej ofensywy wojsk alianckich w celu przełamania linii  Gustawa .
13  zdobycie Monte Maio przez oddziały Francuskiego Korpusu Ekspedycyjnego i Santa Maria Infante przez
amerykański II. Korpus Armijny.
14  wstrzymanie natarcia na Monte Cassino przez II. Korpus Polski.
15  zdobycie Pignataro przez brytyjski XIII. Korpus Armijny.
16  zdobycie Monte Petrella przez wojska francuskie.
17  zdobycie Formii przez oddziały amerykańskie i Piumaroli przez brytyjskie. Wznowienie szturmu II. Kor-
pusu Polskiego na Monte Cassino.
18  zdobycie przez II. Korpus Polski masywu Monte Cassino wraz z klasztorem. Ostateczne przełamanie linii
 Gustawa przez wojska alianckie.
23  przełamanie linii  Hitlera . Rozpoczęcie natarcia amerykańskiego VI. Korpusu Armijnego z przyczółka
pod Anzio.
24  połączenie nad jez. Fogliano dwóch amerykańskich korpusów (II. i VI.). Zdobycie Piedimonte przez II.
Korpus Polski.
25  zdobycie Pizzo Corno i Monte Cairo przez II. Korpus Polski.
27  wycofanie II. Korpusu Polskiego na tyły do odwodu (prawdopodobnie z przyczyn politycznych).
Czerwiec
4  wkroczenie do Rzymu amerykańskiej 5. Armii.
6  D-Day, rozpoczęcie największej w historii operacji desantowej (kryptonim  Overlord ) mającej na celu
uchwycenie przyczółków na normandzkich plażach. Jako pierwsi lądują jednostki bryt. 6. DPDes. u ujścia rz.
Orne oraz jednostki amer. 82. i 101. DPDes. na pn. od ujścia rz. Vire. W lądowaniu morskim amer. 1. Armii
desantowała na plażach  Utah i  Omaha , bryt. 2. Armia na plażach  Gold ,  Juno i  Sword .
9  największa bitwa morska stoczona podczas inwazji (koło wyspy Batz w Kanale La Manche) pomiędzy nie-
m. dywizjonem niszczycieli (2 typu  Narvik i 2 typu  Elbing ), a zespołem niszczycieli zw.  Force 26 (bryt.
 Tartar ,  Ashanti ,  Eskimo i  Javelin ; kanad.  Haida i  Huron ; pol.  Błyskawica i  Piorun ). W wyni-
ku tej bitwy Niemcy stracili dwa niszczyciele typu  Narvik ( ZH-1 i  Z-32 ).
10  połączenie przyczółków w jeden pas o szer. ok. 80 km i głęb. od 13 do 18 km.
15  desant jednostek amer. 7. Armii i franc. Armii  B na południu Francji.
23  rozpoczęcie wielkiej ofensywy wojsk radzieckich w ramach operacji białoruskiej (kryptonim  Bagration ).
Lipiec
1  nieudana próba uchwycenia przyczółków na lewym brzegu Wisły przez 1. Dywizję Piechoty (d-ca. gen. W.
Bewziuk).
7  rozpoczęcie szturmu oddziałów Armii Krajowej na Wilno. Otoczenie Wilna przez radz. 5. Armię Pancerną
Gwardyjską i III. Korpus Zmechanizowany Gwardyjski.
14  ostateczne oczyszczenie przez AK m. Wilna z jednostek niemieckich.
15  zaproszenie oficerów AK z dowódcą płk
A.  Wilkiem Krzyżanowskim na czele na spotkanie z dowództwem sowieckim, a następnie ich aresztowanie.
Rozpoczęcie likwidacji otoczonych na wileńszczyz
nie oddziałów AK przez wojska radzieckie.
18  zdobycie Ankony przez II. Korpus Polski.
20.  nieudany zamach na Hitlera przeprowadzony w  Wilczym Szańcu (Prusy Wsch.) przez Clausa von Sta-
uffenberga.
23  natarcie radz. XI. Korpusu Pancernego na A
uków broniony przez pododdziały niem. 131. i 132. Dywizji
Piechoty.
27  opanowanie Lwowa przez oddziały radz. 1. APanc. gw. i 4. APanc. oraz Armii Krajowej i Batalionów
Chłopskich. Likwidacja oddziałów AK przez jednostki radzieckie.
Sierpień
1  w ramach ogólnokrajowej akcji  Burza rozpoczyna się największe, najdłuższe i najtragiczniejsze w skut-
kach powstanie w Warszawie. Wstrzymanie sowieckiej ofensywy na Warszawę (oficjalnie z powodu zmęcze-
nia i uzupełnienia stanów osobowych).
16  oddziały amer. 5. Armii i bryt. 8. Armii osiągają linię  Gotów blokującą przejście na Niz. Padańską i dro-
gę do pn. Włoch.
18  rozpoczęcie angloamerykańskiej ofensywy mającej na celu przełamanie linii  Gotów . Natarcie bryt. 8.
Armii na niemieckie umocnienia na linii rz. Metauro połączone z natarciem amer. 5. Armii na Bolonię.
Wrzesień
5  niemiecka propozycja ewakuacji ludności cywilnej z dogorywającej Warszawy.
16  lądowanie oddziałów LWP na lewym brzegu Wisły i opanowanie przyczółków w rej. Czerniakowa i Sie-
kierek.
17  rozpoczęcie operacji  Market-Garden . Bitwy: między brytyjską 1. Dywizją Powietrzno-Desantową (d-ca
gen. R. Urquhart), a 9. i 10. Dywizjami Pancernymi SS (z II. Korpusu Pancernego SS) w rej. Arnhem; amery-
kańską 82. DPDes., a oddziałami z II. Korpusu Spadochronowego w rej. Nijmegen; amerykańską 101. DP-
Des., a oddziałami z LXXXVIII. i LXXXVII. Korpusów Armijnych w rej. Eindhoven i Veghel. Natarcie bryt.
XXX. Korpusu Armijnego w kierunku na Eindhoven.
19  zatopienie po długotrwałym  polowaniu niem.  U-407 przez pol. niszcz. ORP  Garland (d-ca kmdr por.
Biskupski).
20  zreorganizowanie Armii Krajowej w Armię Polską (liczącą 3 dywizje), akceptacja tego aktu przez do-
wództwo niemieckie.
21  spóz
niony o trzy dni z powodu złych warunków pogodowych (nad Wlk. Brytanią) desant polskiej 1. Sa-
modzielnej Brygady Spadochronowej gen. S. Sosabowskiego w rej. m. Driel i m. Grave.
24  rozbicie przez niemieckie oddziały ostatniego polskiego przyczółka na lewym brzegu Wisły. Odwołanie
gen. Z. Berlinga ze stanowiska dowódcy 1. Armii.
28  rozpoczęcie operacji belgradzkiej od natarcia jednostek 3. Frontu Ukraińskiego (w skład którego wchodzi-
ły również oddziały jugosłowiańskie i bułgarskie) przy wsparciu 17. i części 5. Armii Lotniczej w kierunku
Belgradu.
30  zakończenie operacji  Market-Garden .
Paz
dziernik
2  przyjęcie aktu kapitulacji oddziałów powstańczych z rąk delegatów Komendy Głównej AK przez gen. E.
von dem Bacha-Żelewskiego.
3  rozpoczęcie (po ewakuacji ludności cywilnej i wzięciu do niewoli ocalałych powstańców) planowego bu-
rzenia i palenia Warszawy.
13  podejście pod Belgrad sowieckich X. Korpusu Armijnego Gwardyjskiego i IV. Korpusu Zmechanizowa-
nego Gwardyjskiego oraz jednostek jugosłowiańskiej 1. Grupy Armii. W okrążenie dostają się oddziały niem.
Armijnych Grup Operacyjnych  Felber i  Serbien oraz Korpuśnej Grupy Operacyjnej  M�ller .
19  likwidacja zamkniętych w okrążeniu jednostek niemieckich przez sowieckie korpusy 3. Frontu Ukraiń-
skiego.
20  zajęcie Belgradu przez oddziały 2. i 3. Frontu Ukraińskiego oraz jugosł. 1. Grupy Armijnej.
Grudzień
16  rozpoczęcie niemieckiego natarcia w Ardenach w kierunku Mozy pod dowództwem feldmarszałka Mode-
la.
17  oblężenie m. Bastogne bronionego przez 101. Dywizję Powietrzno-Desantową przez oddziały 3. i 15. Dy-
wizji Grenadierów Pancernych oraz 26. Dywizję Grenadierów Ludowych.
Rok 1945
Styczeń
16  zakończenie operacji w Ardenach.
19  jednostki radzieckiej 69. Armii (wchodzącej w skład 1. Frontu Białoruskiego) wkraczają do A
odzi. For-
malne rozwiązanie Armii Krajowej wydane przez gen. L. Okulickiego.
Luty
4  początek konferencji w Jałcie na Krymie, w której biorą udział: J. Stalin, W. Churchill i D. Roosevelt.
8  natarcie pol. 6. Dywizji Piechoty (d-ca płk G. Szejpak) na Kołobrzeg.
Marzec
9  drugie natarcie na Kołobrzeg przeprowadzony przez oddziały pol. 3. Dywizji Piechoty i radz. 272. Dywizji
Piechoty.
18  polskie oddziały z 3., 4. i 6. Dywizji Piechoty ostatecznie przejmują Kołobrzeg, niemieckie niedobitki
ewakuują się drogą morską.
27  aresztowanie polskich delegatów stronnictw konspiracyjnych i władz RP (m.in. gen. Okulickiego, Delegata
Rządu S. Jankowskiego i in.) w czasie spotkania z marsz. Żukowem.
Kwiecień
30  w swoim bunkrze, w oblężonym Berlinie popełnia samobójstwo Adolf Hitler.
Maj
4  kapitulacja wojsk niemieckich w Holandii, Danii i Szlezwiku.
8  podpisanie aktu bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy w obecności przedstawicieli ZSRR, Stanów Zjedno-
czonych, Wielkiej Brytanii i Francji.
Czerwiec
17  początek konferencji w Poczdamie, w której biorą udział: J. Stalin, W. Churchill (od 28 lipca C. Attlee)
i H. Truman