9157474293

Egzamin - można korzystać z notatek i materiałów elektronicznych Zakres tematyczny wykładu - Kazimierz Moszyński “Kultura ludowa Słowian”, Tom I (tylko kultura materialna) W czasie juwenaliów - zajęcia w muzeum etnograficznym W czasie wykładów filmy dokumentalne niemieckie z kolekcji wrocławskiej z lat 20. XX wieku

1 Zbieractwo, łowiectwo, rybołówstwo

W żarnach dolny kamień to leżak, a górny to leżak. Runo to wełna owcza rwana, a nie obcinana. Nazwa rżysko to pole ze ściętym zbożem. Nazwa pochodzi od starosłowiańskiej nazwy żyta, która brzmiała “reż“.

W dziejach archeologii ważną rolę w rozumieniu i interpretacji źródeł archeologicznych odegrały dwie nauki. W obrębie archeologii europejskiej zawsze szukano związków z historią. Od XVII do XIX wieku badania archeologiczne dotyczyły kręgów kulturowych opisywanych w źródłach historycznych. Badania te prowadzili ludzie wykształceni w historii. Studia archeologiczne rozumiano jako studia nad dziejami ludów, regionów i krajów. Archeologia europejska zawsze wiązała się z dziejami i osią czasu.

Archeologia północnoamerykańska wiązała się od XVIII i XIX wieku z żyjącymi wtedy plemionami Indian Ameryki Północnej. Podróżnicy opisywali stroje, uzbrojenie i zwyczaje tych Indian. Opisy były bogato ilustrowane. Widziano liczne podobieństwa między materiałami archeologicznymi i etnograficznymi. Pierwsze badania we wschodniej części USA prowadzili m.on. ojcowie założyciele Benjamin Franklin i Thomas Jefferson.

W XX wieku rozwinęła się szkoła chicagowska, w latach 50. i 60. Nowa Archeologia, archeologia procesualna. Porzucono wtedy archeologię dyfuzjonistyczną. Archeologię traktowano nie jako badanie zdarzeń na osi czasu, ale jako badanie procesów.

Etnografia była opierała się na opisywaniu ludów pierwotnych, ich narzędzi, domów, obrzędowości, pieśni i melodii. Był to opis na poziomie heurystyki indukcyjnej. Zbierano dane, ale bez ich dalszej interpretacji i analizy.

W Polsce w XIX wieku popularne było tzw. ludoznawstwo. Wychodziły czasopisma Pamiętnik Fizjograficzny?, Wisła, Lud, w których opisywano chłopstwo z ziem rdzennie polskich, Pomorza, Prus Wschodnich i Rusi. Kulturę chłopską nazywano kulturą pierwotną i dążono do zachowania jej w pamięci.

Od 1856 roku, od wyprawy Darwina, pojawił się nurt ewolucyjny w etnografii. Twierdzono, że kultury ewoluowały od pierwotnych do najwyżej rozwiniętych. Powstały wtedy prace Morgana i Taylora, wykorzystywane przez Marksa. Wykształciła się archeologia ewolucjonistyczna.

Zakładano, że organizmy społeczne ewoluują od najbardziej prymitywnych do najbardziej ucywilizowanych. Pogląd ten przeważał w II połowie XIX wieku i na początku XX wieku.

Kolberg podróżował od dworu do dworu, a tam kazał przyprowadzać miejscowe chłopstwo, które tańczyło i pokazywało swoje narzędzia.

James George Frazer napisał książkę ”Złota gałąź¹¹, która zawiera liczne opisy etnograficzne z całego świata. Frazer pracował głównie w swoim gabinecie. Nie odbywał wielu podróży. Analizował najnowsze opracowania i książki, a następnie je przetwarzał. Sam nie miał kontaktu ze źródłami informacji.

W drugiej połowie XIX wieku i na początku XX wieku takie podejście do etnologii było dominujące.

Franz Boas, niemiecki uczony pochodzenia żydowskiego, udał się na studia do USA w czasie Bismarcka. Zainteresował się etnografią amerykańską. Na początku XX wieku zaczął sam

4