917367318

PTF

Działalność Oddziału Gdańskiego Polskiego Towarzystwa Fizycznego w latach 1947-2004*

Początki

Oddział Gdański PTF powstał w 1947 r. Polskie Towarzystwo Fizyczne liczyło sobie już wówczas ponad 27 lat. W tym czasie młoda - licząca zaledwie dwa lata - Politechnika Gdańska (PG) zatrudniała pod wodzą dwóch wspaniałych ludzi, profesorów Arkadiusza Piekary i Ignacego Adamczewskiego, w I i II Katedrze Fizyki kilkunastu ludzi fascynujących się fizyką. To właśnie Piekara i Adamczewski założyli Oddział Gdański PTF. Pierwsze wybory Zarządu Oddziału odbyły się 5 listopada 1947 r. W jego skład weszli: Arkadiusz Piekara (przewodniczący), Ignacy Adamczewski (wiceprzewodniczący), Eugeniusz Juszkie-wicz (sekretarz), Zygmunt Burzyński (skarbnik) i Stefania Stipal (przewodnicząca sekcji dydaktycznej). Pierwszymi członkami Oddziału Gdańskiego PTF oprócz ww. osób z Zarządu byli: Helena Rejment, Bogdan Radziń-ski, Stanisław Własiuk, Zbigniew Ogrzewalski, Zbigniew Piwakowski, Janusz Kryczkowski. Jerzy Gintel, Zdzisław Szymanowski, Feliks Wiśniewski, Edmund Adelman, Jerzy Zarzecki i Józef Terlecki.

Byli to pracownicy PG, a także innych uczelni Trójmiasta: Akademii Medycznej i Wyższej Szkoły Pedagogicznej (WSP). W następnych latach zwiększała się liczba fizyków pracujących w wyższych uczelniach, rosła też liczba członków PTF. Najwięcej było ich z PG i WSP. toteż w tych uczelniach rozwijała się działalność Oddziału. Liczebność członków przedstawiała się następująco: na początku było 16 członków założycieli, w roku 1954 było 34, w 1965 - 81, 1977 - 137, 1985 - 114. Obecnie Oddział liczy 122 członków zatrudnionych głównie na dwóch uczelniach - Politechnice Gdańskiej i Uniwersytecie Gdańskim utworzonym w 1970 r. z połączenia WSP i Wyższej Szkoły Ekonomicznej. Skład Zarządu w kadencji 2002-04 był następujący: przewodniczący - Eugeniusz Czuchaj, wiceprzewodniczący - Jarosław Rybicki, sekretarz - Stanisław Zachara, skarbnik - Jacek Pączkowski, członkowie - Bogumiła Strzelecka, Janusz Sułocki i Józef Terlecki.

Działalność popularnonaukowa

Od 1947 r. nowo utworzony Oddział Gdański PTF początkowo organizował co roku w Auditorium Maximum PG specjalne cykle odczytów popularnych, wygłaszane w soboty o godz. 19.00 w okresie przed świętami wielkanocnymi. Wykłady te były adresowane do szerokiego grona trójmiejskiej publiczności. Ze względu na ogromną frekwencję (do 650 słuchaczy) powtarzane były dwu- lub trzykrotnie. Ilustrowano je pokazami i demonstracjami zjawisk fizycznych. Do wygłaszania referatów zapraszano wybitnych ówczesnych fizyków polskich. Ogłoszenia o wykładach ukazywały się w lokalnych gazetach. Pierwszy cykl, zorganizowany w 1950 r., nosił tytuł „Triumfy fizyki w technice i przemyśle” Od połowy lutego do połowy marca 1951 r. wygłoszono cykl wykładów pt. „Elementarne cząsteczki materii”. Wykładowcami byli profesorowie: Piekara - „Elektrony”, Leonard Sosnowski - „Fotony”, Marian Mięsowicz - „Mezony”, Andrzej Sołtan -„Nukleony”, Leopold Infeld - „Teoria cząstek elementarnych”, Adamczewski - „Elektrony w zastosowaniu technicznym”.

W dalszych latach przedstawiono cykle: „Zjawisko rezonansu w przyrodzie”, „Fale w przyrodzie” oraz „Technika fizyki jądrowej”.

W 1955 r. cykl „Od odkrycia radu do budowy reaktora atomowego" był dodatkowo ilustrowany filmem z wybuchu bomby atomowej na Atolu Bikini. Od połowy maja do połowy września 1955 r. w Domu Kultury w gdańskim Nowym Porcie wystawiano model reaktora jądrowego i elektrowni jądrowej.

W 1956 r. cykl wykładów poświęcony był pamięci Alberta Einsteina. Niestety, zmniejszała się liczba słuchaczy.

Pod koniec lat 50. ubiegłego wieku cykle przekształciły się w wykłady dla nauczycieli oraz uczniów szkół średnich, które odbywają się do chwili obecnej, ciesząc się dużym zainteresowaniem, przy czym odbywają się raz w miesiącu, nadal w soboty, od października do maja, w Auditorium Maximum PG W tym samym okresie odbywają się podobne wykłady na UG. w piątki, a PTF jest ich współorganizatorem obok Instytutu Fizyki Doświadczalnej oraz Instytutu Fizyki Teoretycznej i Astrofizyki.

Sekcja Fizyki Gdańskiego Młodzieżowego Towarzystwa Przyjaciół Nauki w latach 80. zorganizowała wykłady połączone z zajęciami laboratoryjnymi dla uzdolnionej młodzieży szkół średnich. Spotkania problemowe, które prowadził dr inż. Krystyn Kozłowski, umożliwiały pogłębianie wiedzy fizycznej i ułatwiały przygotowanie się do egzaminów wstępnych na studia.

Jednym z głównych zadań PTF w końcu lat 90. XX w. i na początku wieku XXI była popularyzacja i opieka nad młodzieżą szkół podstawowych i średnich. Ponad 90 spotkań zarówno na PG, jak i UG, wzbogaconych pomysłowymi pokazami ilustrującymi omawiane zagadnienia, wzbudzało zainteresowanie dużej liczby słuchaczy. Przeciętna frekwencja wynosiła ok. 150 osób.

Działalność Oddziału nie sprowadzała się jedynie do popularyzowania fizyki. Oprócz wspomnianych wyżej wykładów popularnych odbywały się wykłady naukowe. Do ich wygłaszania byli zapraszani tacy wybitni fizycy polscy, jak Szczeniowski, Pieńkowski, Infeld, Weyssenhoff, Sołtan, Sosnowski, Mięsowicz, Rubinowicz, Jabłoński.

* Skrócona wersja opracowania, którego pełny tekst, zawierający znacznie więcej informacji osobowych i materiału ilustracyjnego oraz wykaz źródeł, jest umieszczony na stronie internetowej Oddziału Gdańskiego PTF: http://univ.gda pl ~ptf

194

POSTĘPY FIZYKI TOM 55 ZESZYT 5 ROK 2004